Экология и естественные науки

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
79
 ~ 
 
УДК.368.025.6. 
А.Р. Джумагалиева 
Атырауский государственный университет имени Х. Досмухамедова  
 
ОРГАНИЗАЦИЯ СТРАХОВАНИЯ РИСКОВ В ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ 
 
Аннотация  
Риск  —  это  неопределённое  событие  или  условие,  которое  в  случае 
возникновения  имеет  позитивное  или  негативное  воздействие  на  репутацию 
компании,  приводит  к  приобретениям  или  потерям  в  денежном  выражении.  Риск 
всегда обозначает вероятностный характер исхода, при этом в основном под словом 
риск  чаще  всего  понимают  вероятность  получения  неблагоприятного  результата 
(потерь), хотя его можно описать и как вероятность получить результат, отличный 
от ожидаемого. 
 
Основной  целью  предпринимательской  деятельности  является  получение 
максимальной  прибыли,  увеличение  вложенного  в  дело  капитала.  В  связи  с  этим 
важнейшее  значение  приобретает  страхование  на  случай  возможной  потери 
ожидаемой  прибыли  или  недополучения  предполагавшегося  дохода.  Страхование 
предпринимательских  рисков  направлено  на  защиту  предпринимателей  от 
возможных  непредвиденных  негативных  обстоятельств  и  факторов,  мешающих 
достижению намеченной цели или получения прибыли. 
В  системе  управления  рисками  страхование  используется  как  важнейший 
рыночный  инструмент,  метод  компенсации  ущерба,  гарантирующий  защиту 
имущественных  интересов  граждан,  предприятий  и  государства,  который  за  счёт 
аккумулирования  средств  снижает  нагрузку  на  бюджет  по  возмещению  убытков  и 
ущербов  при  наступлении  страховых  случаев.  Страхование  -  это  метод, 
направленный  на  снижение  риска  путем  превращения  случайных  убытков  в 
относительно  небольшие  постоянные  издержки  и  является  одним  из  механизмов 
сбалансированного  подхода  к  обеспечению  безопасности  предпринимательской 
деятельности,  гарантией  инвестиций  в  высоко  рисковые  виды  технологических 
процессов и изделий. 
Фактор  риска  в  предпринимательской  деятельности  и  необходимость 
покрытия  возможного  ущерба  вызывают  потребность  в  страховании.  Возмещение 
ущерба  в  менеджменте  риска  при  прямом  страховании    следует    рассматривать 
многопланово  и  в  различных  аспектах.  В  одних  случаях  выплаты  производятся  из 
ранее  созданных  централизованных  страховых  фондов  при  проявлении  чистых 
рисков  потерь  из-за  стихийных  бедствий,  независимых  от  воли  человека,  и 
субъективных  факторов.  В  других  случаях  возникает  необходимость  страхования 
рисков  по  причине  ограниченной  информационной  базы  или  недостаточных 
познаний  в  новых  сферах  человеческой  деятельности,  когда  риск  проявляется 
через  логическую  вероятность  при  использовании  приёмов  и  методов  индукции, 
дедукции, анализа, синтеза и гипотезы. 
«Страхование  предпринимательских  рисков  –  это  совокупность  особых 
замкнутых  перераспределительных  отношений  между  его  участниками  по  поводу 
формирования  целевого  страхового  фонда,  предназначенного  для  возмещения 
ущерба,  возникшего  в  результате  предпринимательской  деятельности»  [1,с.23]. 
Здесь отметим, что страхование доступно в тех случаях, когда большое количество 
людей  подвергается  сходному  риску,  так  что  страховые  агенты  могут  вычислить 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
80
 ~ 
 
точные  степени  вероятности  потерь  для  той  или  иной  группы  лиц  и  далеко  не 
всякий  риск  может  быть  принят  страховой  компанией  на  страхование.  Чем  более 
риски  относятся  к  стратегическим,  тем  менее  они  страхуемы  (в  соответствии  с 
рисунком 1).  
Лишь примерно 40% рисков можно передать на страховой  рынок [2,с.42].  
Риск,  предлагаемый  к  страхованию,  требует  тщательного  фактического  и 
правового  определения  в  договоре  страхования.  Прежде  всего,  он  должен  быть 
выделен из совокупности других страхуемых и не страхуемых рисков. 
Рисунок 1- Виды рисков и их применение 
Для  разграничения  следует  всесторонне  охарактеризовать  риски  по 
следующим признакам: 
- комплексы причин, вызывающие ущербы, т.е. страхуемые опасности; 
-признаки  обстоятельства  дела,  из  которых  могут  следовать  ущербы 
(использование имущества); 
- признаки самого ущерба: разрушение или утрата элементов имущества либо 
финансовый ущерб непосредственно. 
Трансфер  риска  от  страхователя  к  страховщику  возможен  только  при 
условии,  что обе  стороны  считают, что  получаемый  при  этом эффект превосходит 
затраты  по  договору.  При  этом  каждая  сторона  по-своему  оценивает  выгодность 
предстоящей сделки (в соответствии с рисунком 2). 
 
          Страховщик                                                                       Страхователь 
                                            Предоставление  страховой защиты 
 
Передача  
                                                распределения 
                                                       ущерба 
 
 
 
Страховая премия 
 
 
 
Нет 
 
 
 
Да
 
Убыток:
 возможные 
величины выплат по 
договору через приём на 
себя распределения ущерба 
Польза от заключения 
договора: уменьшение 
риска через передачу 
страховой компании 
распределения ущерба с 
ожидаемым значением, 
уверенность в 
безопасности 
Польза от заключения 
договора: получение 
страховых премий 
от страхователя 
Убыток:
 выплата премий 
страховой компании 
Чистый 
эффект 
1.Стратегические: 
макроэкономические, 
политические 
риски; 
непрерывность деятельности; ошибки в корпоративном управлении 
 
2.Финансовые:  кредитные,  валютные  риски;  риск  процентных 
ставок; риск колебания рынков 
 
3.Операционные: 
технологические 
риски; 
профессиональная 
ответственность;  риски  информационных  технологий;  ошибки, 
халатность 
 
4. Опасности: огневые, природные, судебные риски; преступления 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
81
 ~ 
 
 
Рисунок 2- Страхование как процесс передачи риска от страхователя к страховщику 
 
Для  страхователя  польза  от  страхования  заключается  в  снижении  степени 
риска  и  возможности  переложить  предлагаемые  ущербы  на  страховую  компанию, 
однако  возможность  наступления  ущерба  может  остаться  нереализованной,  а 
премию  по  договору  страхования  придётся  платить  сразу  же  при  его  заключении. 
Таким образом, чистый эффект договора страхования для страхователя зависит от 
того,  насколько  высоко  он  оценивает  пользу  страхования  по  сравнению  с 
реальными  затратами,  которые  при  этом  несёт.  Очевидно,  что  здесь  велика  роль 
субъективных  факторов,  поэтому  одни  и  те  же  риски  страхуются  одними  и  не 
страхуются  другими.  Поэтому  менеджеру  по  риску  необходимо  тщательно 
предусмотреть:  выбор  страховщиков,  выбор  страховых  покрытий  в  соответствии  с 
ценами,  определение  страховой  защиты,  своевременное  заявление  убытков  
страховщику и прочее. 
Для страховщика польза от заключения договора страхования выражается в 
получении  премий.  Убыток  состоит  в  выплате  страхового  возмещения  при 
наступлении  страхового  случая.  Страховщик  готов  взять  на  себя  риск,  если  он 
оценивает пользу от получения премий выше, чем убытки, связанные с передачей 
ему  риска.  При  этом  его  оценка  тоже  носит  во  многом  субъективный  характер  и 
зависит 
от 
состава 
уже 
имеющегося 
у 
него 
портфеля 
договоров 
страхования[3,с.22].  Страховщик  должен  играть  роль  не  только  первоклассного 
специалиста  в  области  управления  рисками,  но  и  быть  способным  предоставлять 
услуги  и  ресурсы  для  идентификации  рисков,  управления  ими,  принятие  на  себя 
рисков  и  контроля  над  ними  (традиционная  роль  страховщика/перестраховщика), 
финансирования  рисков  путём  предоставления  условного  рискового  капитала, 
передачи рисков рынку ценных бумаг. 
Впервые  о  страховании  предпринимательского  риска  в  переходной 
экономике 
упомянул 
в 
1992г. 
профессор 
Л.И.Рейтман: 
«страхование 
предпринимательских  рисков  -  это  возможные  потери  различных  доходов 
страхователя:  ущерб  от  простоев  оборудования,  упущенная  выгода  по 
несостоявшимся или неудавшимся сделкам, риск внедрения и т.п.»[4, с.414].  
Преимуществами использования страхования являются[3,с.199]: 
-  возможность привлечения страхового капитала для компенсации ущербов; 
-  снижение 
неопределённости  в  финансовом  планировании  деятельности 
хозяйствующих субъектов; 
-  высвобождение денежных средств для более эффективного использования;  
-  сокращение  затрат  на  управление  риском  путём  использования  опыта 
страховщиков для оценки и управления риском. 
В  каждом  конкретном  случае  страхование  предпринимательских  рисков 
рассматривается в нескольких аспектах. Во-первых, учитывается проявление чистых 
рисков  при  наступлении  стихийных  бедствий,  несчастных  случаев  и  когда  риск 
сопряжён  с  вероятностью  гибели  работника  или  существенного  повреждения 
страхуемого  объекта.  Во-вторых,  страхуются  условные  риски,  которые  могут  быть 
обусловлены неблагоприятными явлениями, событиями и при наступлении которых 
необходимы  материальные  или  денежные  компенсации  субъектам  хозяйствования 
из 
ранее 
образованного 
страхового 
фонда. 
В-третьих, 
рассматриваются 
возможности  страхового  возмещения  в  связи  с  конкретным  застрахованным 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
82
 ~ 
 
объектом, в отношении которого может негативно проявить себя тот или другой вид 
условного риска[5, с.112-114].  
К  предметам  страхования  рисков    предпринимательской  деятельности 
относятся: 
  имущество  фирмы,  предприятия,  организации,  сформированное  в  процессе 
создания и функционирования предпринимательской структуры; 
  гражданская  ответственность  предпринимателя  за  несвоевременный  или 
неполный  возврат  кредитов,  займов,  за  непогашение  обязательств  и  невыплату 
процентов по выпущенным облигациям, дивидендов по привилегированным акциям, 
использованным 
в 
качестве 
источника 
инвестиций 
при 
создании 
предпринимательской структуры; 
  инновационные проекты и их конечные результаты; 
  работоспособность  элементов  и  систем  производства  в  целом  и  убытки  от 
остановок производства; 
  гражданская  ответственность  предпринимателя,  возникающая  вследствие 
причинения  вреда  жизни  и  здоровью  других  лиц  в  результате  производственной 
деятельности; 
  гражданская ответственность предпринимателя за невыполнение им договорных 
обязательств; 
  снижение объема продаж, убытки от предпринимательской деятельности; 
  служебная и коммерческая тайна; 
  банкротство. 
Объектами 
страхования 
предпринимательских 
рисков 
могут 
быть 
имущественные  интересы  страхователей,  связанные  с  осуществлением  ими 
предпринимательской деятельности. 
Использование механизма страхования в качестве финансового инструмента 
для покрытия риска, к сожалению, связано с определёнными проблемами, основная 
из  которых  заключается  в  том,  что  практически  никогда  страхование  не  может 
обеспечить полную компенсацию всех убытков. 
Страхование  имеет  ряд  неустранимых  недостатков,  которые  не  связаны    с 
наличием  или  отсутствием  информации  об    объектах  страхования  и  рисках 
конкретных проектов, к ним относятся: 
1)  вынужденное  финансирование  страхователем  управленческих  расходов  и 
прибыли  страховщика,  так  как  расходы  на  ведение  дела  и  прибыль  страховщика 
финансируются 
из 
общего 
объёма 
страховой 
премии, 
уплачиваемой 
страхователями; 
2)  издержки,  связанные  с  перераспределением  ущерба  среди  страхователей,  так 
как одни страхователи фактически финансируют убытки других; 
3)  внутренние риски страховщика. Страхуя свои риски, страхователи приобретают 
внутренние  риски  страховщика,  что  обуславливает  необходимость  в  тщательном 
выборе  страхового  партнёра  по  критериям  финансовой  устойчивости  и 
платежеспособности объёма страховых операций, ликвидности его активов; 
4)  задержка  во  времени  между  наступлением  страхового  случая  и  выплатой 
страхового  возмещения.  Несмотря  на  то,  что  в  договоре  страхования 
устанавливается  предельный  срок  для  выплаты  страхового  возмещения, 
существуют различные оговорки, позволяющие увеличить этот срок, что негативно 
влияет  на  финансовое  положение  страхователя,  приводит  к  задержке  начала 
работы по восстановлению производства, потере прибыли и другим убыткам. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
83
 ~ 
 
Таким  образом,  присущие  страхованию  недостатки  приводят  к  прямым  и 
косвенным убыткам страхователя, которые трудно переоценить и предусмотреть. 
Функциональная направленность страхового бизнеса определяет в качестве 
приоритетной  формы  организацию  притока  денежных  средств.  Прежде  всего,  это 
предложение  различных  видов  страховых  продуктов  и  услуг  страховыми 
компаниями, 
учитывающее 
интересы 
страхователей 
и 
направленное 
на 
интенсификацию развития спроса на страхование[6, с.57]. 
 
Список литературы 
1. Яшин Н.М. Основы страхования предпринимательского риска// Финансы.- 2006.- 
№11.-С.23. 
2.  Филиппов  О.  Крупные  инженерные  проекты  и  передача  рисков//  Рынок  ценных 
бумаг Казахстана.- 2007. -№10.-С.41. 
3.  Маянлаева  Г.И.  Теория  и  практика  страхового  дела  (в  схемах  и  таблицах).  - 
Алматы, 2005.- 199с.  
4. Рейтман Л.И. Страховое дело. -М.: ЭКОС, 1992.-С.414. 
5.  Догиль  Л.Ф.  Управление  хозяйственным  риском:  Учебное  пособие.  –  Минск: 
Мисанта, 2003.-С.112-115. 
6. Баймуратов У.Б. Финансы Казахстан.- Алматы: БИС, 2005.-С.57. 
 
Түйіндеме 
Қазақстандағы  кәсіпкерлік  бизнесінің  дамуы  сақтандыру  бизнесінің 
өркендеуіне алғышарттар туғызады. Бұл екі құрылым да өз қызметі процесінде бір-
біріне тәуелді болып отырады.  Кәсіпорынды тәуекелден қауіпсіздендірудің бір жолы 
-  сақтандыру  бағдарламасын  жасақтау.  Бұл  үшін  компанияның  қызметін  саралап, 
оған  қауіп  тудыратын  жайттарды  бөліп  қарастыру  қажет.  Олар  өз  кезегінде 
компания  өз  еншісіне  алатын  қауіп  және  сақтанудың  талап  ететін  қауіп  болып 
бөлінеді. 
Summary  
Development of entrepreneurial business in Kazakhstan creates opportunities for 
prosperity of the insurance business, both of these structures in their work are in close 
relation to each other. One of the ways to protect the company from risks is to form an 
insurance program. To do this, you need to analyze the activity of company and highlight 
its characteristic risks. They, in its turn, are divided into risks that the company is ready 
to take over, and risks that need to be hedged against. 
 
 
ӘОК330.117 
 
Ш.Б. Шукралиева, Б.Ж. Таубаев 
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
 
АТЫРАУ ОБЛЫСЫНДАҒЫ ШАҒЫН ЖӘНЕ ОРТА БИЗНЕС ТОПТАРЫНЫҢ 
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ 
 
Аңдатпа 
Мақалада 
Қазақстан 
Республикасының 
индустриалды-инновациялық 
дамуының  қазіргі  жағдайы  қарастырылған.Шағын  және  орта  бизнес  топтарының 
дамуына ерекше көңіл бөліп отырған Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Біз 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
84
 ~ 
 
шағын  және  орта  бизнестің  экономика  құрылымындағы  үлесін  айтарлықтай 
ұлғайтып,  оны  орташа  дамушы  Еуропа  елдерінің  деңгейіне  дейін  жеткізуге  тиіспіз. 
Сонда  барып  бізге  кезекті  дағдарыстық  циклдарға  қарсы  тұру  оңай  болады.  Әрбір 
қазақстандық  үшін  жаңа  істі  игеру,  жаңа  бизнес  ашу  немесе  өз  қызмет  саласын 
кеңейту мүмкіндіктері болуы тиіс» - деп нақтылап кетті. 
 
Негізгі  сөздер:  кәсіпкерлік,  шағын  және  орта  бизнес  топтары, 
экономикалық 
даму,  инвестиция,  нысаналы  индекаторлар,  инновациялық-
инвестициялық жобалар. 
 
Қазақстанда  кәсіпкерліктің  дамуы  –  мемлекеттің  экономикалық  саясатының 
басым  бағыттарының  бірі  болып  табылады.  Сол  себепті,  Елбасы  Нұрсұлтан 
Назарбаев  елімізде  шағын  және  орта  бизнесті  дамытуға  ерекше  көңіл  аударып 
келеді. Қазіргі заманға сай кәсіпкерлікті қолдау, бизнес-климатты үнемі жақсарту – 
еліміздің ең маңызды стратегиялық мақсаттарының қатарында. 
Атырау  облысының  2012  жылдың  жартыжылдық  көрсеткіштері  бойынша 
тіркелген шағын және орта бизнес топтарының 50 294 санын құрайды. Соның ішінде 
жұмыс істеп тұрғаны  31 222  санын шағын және  орта  бизнес топтары  құрайды.  Бұл 
өткен  жылдың  сәйкес  кезеңімен  салыстырғанда  шағын  және  орта  бизнес 
топтарының  саны  21,0%  артты.  Атырау  облысындағы  шағын  және  орта  бизнес 
топтарының  2011  жылғы  мәліметтеріне  қарағанда  мұнда  2 857  субъектілер  саны 
белсенді  қызметін  жүргізбейді.  Бұл  шығынға  ұшырау  себептерімен  тұрып  қалу 
сияқты  кері  факторлармен  ғана  емес,  бірқатар  салалардағы  жұмыстың  маусымдық 
тәуелділігімен,  сондай-ақ  тіркелу  уақытына  байланысты  операциялардың  сәтті 
болмауымен түсіндіріледі. 
Ұйымдастырушылық-құқықтық түріне қарай жұмыс істеп тұрған шағын және 
орта бизнес топтарының құрылымы:  
- 
жеке кәсіпкерлер саны 27 231, яғни 87,2% құрайды; 
- 
шаруа  қожалықтары  мен  фермерлік  шаруашылықтар  1 422,  яғни  4,6% 
құрайды; 
- 
шағын кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар 2 297, яғни 7,4% құрайды; 
- 
орта кәсіпкерліктегі заңды тұлғалар 272, яғни 0,8% құрайды. 
Қазіргі  уақытта  шағын  және  орта  бизнес  топтарында  барлығы  86 040  адам 
жұмыс  істейді,  сондай-ақ  шағын  және  орта  бизнес  субъектілері  125 655  миллион 
теңге  өнімін  өндірген.  Ал  жан  басына  шаққандағы  аймақтық  жалпы  өнім  6,2 
миллион теңгені құрайды, яғни республика бойынша Атырау облысы бірінші орында 
тұр. 
2012  жылғы  қаңтар-қазанда  негізгі  капиталға  салынған  инвестициялар  837 
миллиард  теңге  болды,  ол  жалпы  республика  көлемінде  20,7%-ды  құрап,  2011 
жылдың қаңтар-қазанымен салыстырғанда 7,4%-ға төмен болды.Инвестициялардың 
басым көздері шаруашылық субъектілерінің шетел қаражаттары болып қалып отыр.  
2012 жылғы қаңтар-қазанда инвестицияның өсуі 2011 жылғы сәйкес кезеңмен 
салыстырғанда Атырау қаласы және Мақат ауданынан басқа, облысымыздың барлық 
ауданында байқалды. Өсім Махамбет (4,7 есеге), Құрманғазы (4 есеге), Жылыой (2,1 
есеге),  Исатай  (78,5%-ға),  Қызылқоға  (23,9%-ға)  және  Индер  (13,1%-ға) 
аудандарында орын  алды.  Инвестицияның  төмендеуі  Атырау  қаласында  (25,8%-ға) 
және Мақат ауданында (6%-ға) байқалды. 
Қазіргі  таңда  «Бизнестің  жол  картасы  –  2020»  бағдарламасын  жүзеге 
асыруға Атырау облысы бойынша 782,2 миллион теңге қаржы бөлінген. Биыл екінші 
деңгейлі  банктерден  несиелерді  субсидиялауға  кәсіпкерлердің  37  сұранысы 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
85
 ~ 
 
қанағаттандырылды.  Аталмыш  бағдарламаны  жүзеге  асырудың  тағы  бір  жолы  – 
кепілдікке  беру.  Бұл  механизм  үлкен  мүмкіндіктерге  жол  ашса  да,  кәсіпкерлер 
тарапынан әлі де сұранысқа ие болмай отыр. Мемлекет кәсіпкерге несие сомасының 
елу пайызын төлеуге мүмкіндік жасайды.      
Шағын  және  орта  бизнес  топтарының  экономикалық  дамуы  еліміздің  өзекті 
мәселесі  болып  отыр.  Қазіргі  тұрақты  жұмыс  орындарын  сақтап  қалу  және 
жаңаларын  құру,  сондай-ақ  экономиканың  шикізаттық  емес  секторларында  өңірлік 
бизнес  топтарының  орнықты  және  теңгерімді  өсуін  қамтамасыз  ету  мақсатында 
«Бизнестің жол картасы – 2020» бюджеттік бағдарламасы басты мынадай нысаналы 
индекаторларға қол жеткізуді көздеді: 
- жыл  сайын  жалпы  сомасы  кемінде  400  млрд.  теңге  болатын  кредиттерді 
арзандату; 
- 2015  жылға  ЖІӨ  құрылымындағы  өңдеу  өнеркәсібінің  үлесін  кемінде  12,5%-ға 
ұлғайту; 
- 2015  жылға  экспорттың  жалпы  көлеміндегі  шикізат  емес  экспорт  үлесін  кемінде 
40% деңгейіне дейін ұлғайту; 
- шикізат  емес  экспорт  көлемін  өңдеу  өнеркәсібінің  жиынтық  өндірісі  көлемінің 
кемінде 43%-ы деңгейіне дейін ұлғайту; 
- өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігін кемінде 1,5 есеге ұлғайту. 
Алға  қойылған  міндеттерді  шешу  төмендегідей  үш  бағыт  бойынша  жүзеге 
асырылады: 
1) 
жаңа бизнес-бастамаларды қолдау мыналарды қамтиды: 
- жобаларды  іске  асыру  үшін  банктердің  кредиттері  бойынша  пайыздық  ставканы 
субсидиялау; 
- банктердiң  жобаларды  iске  асыруға  бағытталған  кредиттерi  бойынша  iшiнара 
кепiлдiк беру; 
- өндiрiстiк (индустриялық) инфрақұрылымды дамыту; 
- бизнестi жүргiзудi сервистiк қолдау; 
- кадрларды  даярлау,  жастар  практикасы  және  әлеуметтiк  жұмыс  орындарын 
ұйымдастыру. 
2) 
кәсіпкерлік  секторды  сауықтыру  шеңберінде  мынадай  қолдаулар  көрсетілуі 
мүмкін: 
- борышкерге  банктердiң  бар  кредиттерi  бойынша  (мақұлдау  сәтiнде)  пайыздық 
ставканы  және  жобаны  мақұлданғаннан  кейiн  пайда  болатын  бiр  кредиттiк  желi 
шеңберiнде жаңа берешектi субсидиялау; 
- борышкерге  бюджетке  төленетiн  салық  берешегiн (төлем  көзiнен  ұсталатын  жеке 
табыс 
салығынан 
басқа) 
өтеу 
бойынша 
мерзiмiн 
ұзартуды 
Қазақстан 
Республикасының  Салық  кодексiнде  белгiленген  тәртiппен  көзделетiн  өсiмпұл 
есептемей беру мәселесiн қарау; 
- қаржы-экономикалық  сауықтыру  жоспары  шеңберiнде  кәсiпорындарды  сауықтыру 
бойынша,  оның  iшiнде  Қазақстандық  қор  биржасында  орналастырылған 
облигациялар  бойынша  iшкi  кредиторлар  алдындағы  берешек  бойынша  басқа  да 
iс-шараларды ұйымдастыру. 
3) 
экспортқа бағдарланған өндірістерді қолдауды іске асыру тетігі: 
- экспорттаушы жекелеген тауарлар бөлiнiсiнде экспорттық жеткiзулердiң көлемдерi 
мен бағыттары бойынша ақпаратты қоса бере отырып, банктiң сыйақы ставкасын 
субсидиялауға жергiлiктi деңгейде Бағдарламаны үйлестiрушiге өтiнiш бередi. 
- жергiлiктi  деңгейдегi  Бағдарламаны  үйлестiрушi  субсидиялауға  өтiнiш  берген 
экспорттаушылардың тiзiмiн Өңірлік үйлестіру кеңесінiң (ӨҮК) қарауына шығарады. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
86
 ~ 
 
- ӨҮК  Бағдарламаның  шарттарына  сәйкес  экспорттаушы  банктердiң  кредиттерi 
бойынша  сыйақы  ставкасын  субсидиялау  мүмкiндiгi  (мүмкiн  еместiгi)  жөнiнде 
шешiм қабылдайды және шешiмдi тиiстi хаттамамен ресiмдейдi. 
- ӨҮК-де  қаралған  барлық  жобалар  олар  бойынша  қабылданған  шешiмдердi  қоса 
бере отырып уәкiлеттi органға жiберiледi.  
- Субсидиялау  бойынша  ӨҮК-нiң  оң  шешiмi  бар  жобалар  бойынша,  банк, 
экспорттаушы  және  қаржы  агентi  арасында  субсидиялау  шарты  жасалады,  оның 
шеңберiнде  қаржы  агентi  мен  экспорттаушы  бойынша  сыйақы  ставкасының  тиiстi 
бөлiктерiн банкке төлейдi. 
- Экспорттаушы  үш  айда  бiр  рет  өнiмнiң  экспорты  бойынша  есептi  тиiстi  растаушы 
құжаттарды қоса бере отырып қаржы агентiне жiбередi. 
- Қаржы  агентi  экспорттаушылардың  есептерiн  ұсынылған  деректерге  растама  алу 
үшiн салық органдарына жiбередi.[1] 
«Бизнестің  жол  картасы  –  2020»  бағдарламасының  үш  бағыты  бойынша 
Атырау  облысында  жалпы  несие  құны  22,76  миллиард  теңгенің  59  жобасын 
субсидиялау биылдыққа мақұлданды.  
Атырау облысындағы шағын және орта бизнес топтарына Арнайы әлеуметтік 
кәсіпкерлік  корпорациясы  инновациялық-инвестициялық  жобаларды  нөлдік  ставка 
бойынша қолдауға мүмкіндік ашты. Соның негізінде шағын несиелеу аясында облыс 
бойынша  280  адамға  600  миллион  көлемінде  несие  берілді.  Өнімдерді  рынокқа 
шығарып, өңдеуге жіберуде оның маңызы зор болғандықтан ауыл шаруашылығымен 
айналысатын  кәсіпкерлерді  сервистік  дайындау  орталығымен  тығыз  байланыста 
жұмыс  жасауға  шақырылып  отыр.Шындығына  келгенде  өзге  бағыттарға  қарағанда 
ауыл шаруашылығы саласына мемлекет тарапынан  үлкен көңіл  бөлініп  отыр. 
Атырау  облысының  басшылары  шағын  және  орта  бизнес  түрлерін  ашуға 
талпынған  адамдарға  барынша  қолдан  келген  көмектерін  аянбай  беруге  міндетті. 
Осыған  орай  Атырау  обылысында  қайталанып  келмейтін  мүлдем  кездеспейтін 
бизнес  топтарын  үнемі  жариялап  отыруы  тиіс  және  де  кәсіпкерлерге  құжаттарын 
жинақтауға, қолдау көрсетуге, сонымен қатар шешілмей тұрған мәселелерін заңдық 
негізде шешіп беруге көмектесу керек. 
Шағын  және орта  бизнес топтарының  дамуына  ерекше көңіл  бөліп отырған 
Елбасымыз  Нұрсұлтан  Әбішұлы  Назарбаев  «Біз  шағын  және  орта  бизнестің 
экономика  құрылымындағы  үлесін  айтарлықтай  ұлғайтып,  оны  орташа  дамушы 
Еуропа  елдерінің  деңгейіне  дейін  жеткізуге  тиіспіз.Сонда  барып  бізге  кезекті 
дағдарыстық циклдарға қарсы тұру оңай болады. Әрбір қазақстандық үшін жаңа істі 
игеру,  жаңа  бизнес  ашу  немесе  өз  қызмет  саласын  кеңейту  мүмкіндіктері  болуы 
тиіс» - деп нақтылап кетті. [2]
 
 
Шағын  және  орта  бизнес  топтары  қазіргі  заманауы  әлемдік  экономика 
жағдайында  өз  орнын  жедел  іздестіру  үшін  өзінің  икемділігін,  ұтқырлығын, 
нарықтық  әділдікті  пайдалануы  тиіс.  Атырау  облысы  бойынша  бюджет  қаражаты, 
отандық және халықаралық қаржы ұйымдары мен донор елдердің гранттары, екінші 
деңгейдегі  банктердің  несиелік  қаражаттары,  бизнес  топтардың  және  олардың 
қоғамдық ұйымдарының өз қаражаты белгіленген мақсаттарға ақша шегінде алдағы 
уақытта күтілетін нәтижелерге көзделген: 
4)  шағын және орта бизнес топтарының санын өсіру; 
5)  жұмыссыздық деңгейін төмендету; 
6)  тұрғындардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету; 
7)  қосымша және жаңа жұмыс орындарын ашу; 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 1 (28), 2013 
~ 
87
 ~ 
 
8)  облыста  өндірілген  өнімнің  жалпы  көлемінде  шағын  және  орта  бизнес 
топтарының үлесін арттырып бағдарламаны іске асыру. [3] 
 
Барлық  жағдайда  бизнес  «қызмет  көрсетумен»  айналысады,  және  оның 
басты  мақсаты  мен  міндеті  –  сол  қызметке  беріле  жұмыс  жасай  отырып  әсер  ету 
арқылы пайдалы нәтижелерге қол жеткізумен сипатталады. [4]
 
Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  «Жаңа  кезең  – 
жаңа  экономика»  атты  мақаласында  «Жаңа  экономика  кең  тұрғыда  —  бұл  жоғары 
технологиялар,  ғылымды  көп  қажет  ететін,  барлық  салалар  мен  сегменттерде 
инновациялармен 
каныққан 
экономика. 
Шикізаттық 
және 
индустриялық 
экономикадан  интеллектуалдық  ресурстарға,  ғылымды  көп  қажет  ететін  және 
ақпараттық  технологияларға  негізделген  осынау  сапалық  басқа  құбылысқа  көшу 
әлемдік  шаруашылықтың  барынша  маңызды  үрдістерінің  біріне  айналды»,  –  деген 
сөздері еліміздің бүгінгі күнінің даму бағытын сипаттайды. [5]
 
Инновациялық  даму  жолын  таңдау  себептерінің  негізгілері:  әлемдегі 
өнеркәсіптің  технологиялық  жолмен  қарқынды  дамуы,    әлемде  жаһандану 
процесінің өріс алуы, Қазақстанның ДСҰ-на кіру мақсатына байланысты өнеркәсіпті 
бәсекелестікке  дайындау  қажеттілігі  және  бәсекеге  қабілетті  еңселі  елу  елдің 
қатарына қосылудағы мақсатқа жету.  
Осыған  орай  инновациялық  үдеріс  ең  алдымен  ұлттық  инновациялық 
жүйенің  құрылуы  мен  дамуын  болжайды.  Елімізде  Қазақстан  Республикасы 
Yкiметiнiң  2005  жылғы  25  сәуірдегі  №387  қаулысымен  мемлекеттің  ұлттық 
инновациялық  жүйесiн  қалыптастыру  және  дамыту  жөнiндегi  2005-2015  жылдарға 
арналған бағдарлама бекiтiлген. Бұл бағдарламаның басты мақсаты – отандық және 
шетелдік ғылыми әлеует пен технологияларды қолдану негізінде бәсекеге қабілетті 
соңғы  өнім  алуды  қамтамасыз  ететін  ашық  түрдегі  инновациялық  жүйе 
қалыптастыру. [5]
 

жүктеу/скачать 52,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: