Экономика және кәсіпкерлік негіздерінен Дәрістер қаз 2022-2023 Жазылбек
-дəріс. Тақырыбы: Экономикалық институттар: меншік жəне
жүктеу/скачать 410,98 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дəрістің қысқаша мазмұны
| 3-дəріс. Тақырыбы: Экономикалық институттар: меншік жəне
кəсіпкерлік Қарастырылатын сұрақтар (дəріс жоспары): 1.Экономикалық институттар, олардың мəні, ролі мен өзіне тəн ерекшелігі. 2.Меншік экономикалық жəне тарихи категория ретінде. 3.Меншіктің түрлері. Меншік объектілері мен субъектілері. 4.ҚР-да меншік қатынастарын қайта құру. ҚР-ғы мемлекет иелігінен алу жəне жекешелендіру: кезеңдері, формалары, əдістері, мəселелері. 5.Кəсіпкерліктің түрлері мен нысандары. 6.Кəсіпорын өндірістік бірліктің негізгісі. Кəсіпорындардың ұйымдық- құқықтық нысандары. Дəрістің қысқаша мазмұны: Меншік — өте күрделі жəне көп жақты құрылым, «сегіз қырлы, бір сырлы» күбылыс. Бұл типтес құбылыста біреу емес бірнеше формалар болады. Тарихқа меншіктің екі формасы мəлім — жалпы жəне жеке меншік. Бұлардың бірінен бірінің айырмашылықтары қоғамдастырудың дəрежесі мен иеленудщ сипаты, формалары жəне əдістерімен айқындалады. Бұлар бір- біріне өте кұрделі өзара əсер етеді. Жалпы жəне жеке меншіктің түпкі мəні ортақ болады, Бұлардың айырмашылықтары қарама-қарсылыққа жетпеген. Сондықтан жалпы меншік жеке меншікке, ал жеке меншік жалпы меншікке айнала алады. Бұл біріншіден. Екіншіден, меншік қоғамның экономикалық өмірінің түпкі, негізгі процестерін көрсете отырып, өзінің өзгеріп отырмауы мүмкін емес. Тыныштык хал-жəй бұзылады жəне осы ауытқулар, енді осы форманың өзінің ішінен айырмашылықтар (өзгешеліктер) тудырады. Осылай жалпы жəне жеке меншікгің бірнеше түрі пайда болады. Жеке меншік жеке адамдық (индивидуаддық), бірлестік (бөлінетін жəне бөлінбейтін), жалпылық, ассоциялық дəрежеге жеткізілген, мемлекеттік, трансүлттық, монополиялық түрлер алады. Жалпы меншікгің мазмұны жалпылықтың (ортақтылық, бірлік) көлемімен жəне оның өкілеттігімен анықталады. Жалпы меншік отбасылық (үй шаруашылықтары), қауымдық, ассоциациялық, мемлекеттік, қоғамның (халықтың) дəрежесінде болуы мүмкін. Меншіктің формалары мен түрлерінің дамуы, əуел бастан, өмірге қажет мүліктерді өндіру əдісімен белгіленеді. Асырап сақтаушы ландшафтың (дегейдің) объектері ұзақ мерзім бойы кейбір этникалық топтардың (рудың, тайпаның, қауымның) жалпы пайдалануында болып келді. Жеке меншік, индивидуалдық пайдалану мен жеке дара меншіктің негізінде қалыптасады. Жеке қару-жарақ, аң мен балық, аулау құралдары, қолөнер-кəсіпкерлік еңбек құралдары, жеке меншіктің алғашқы объектері болды. Жеке меншікке көшу мүмкіндігі тек жеке өндіріс қалыптасқанда пайда болады, яғни жеке отбасы, индивид қауымнан, немесе осы сияқты топтан жекеленіп, өзінің жеке құн көрісін өзі қамтамасыз ете алатын болған жағдайда. Алдымен бұндай шарттар қол өнер мен сауда-саттық ісінде пайда болады. Егіншілікте ұзақ мерзім бойы семья-отбасылық қауымның ұжымдық еңбегі қолданылды, кейінде мұның орының ауылдың көршілес қауымы басты. Мұндай қауымға дуализм тəн болады: егістікке, жайылымға, орманға, суға жалпы меншік 1 Ф КазНПУ 0703-03-18 (1). Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Екінші басылым. |