Татьяна ЗАЙЦЕВА,
учитель русского языка и литературы
Новеньской СОШ, Зеленовский район
Цель урока: Обобщить знания по авто-
тракторному электрооборудованию. Научить-
ся пользоваться схемами. Развить умение на
практике производить ремонт электрообору-
дования автомобиля. Воспитать у учащихся
трудолюбие, потребность в технической гра-
мотности с применением теоретических зна-
ний на практике.
Материально-техническое обеспече-
ние. Отдельно снятые узлы автомобиля для
проверки их работоспособности. Инструк-
ционная карта по теме. Инструменты автоэ-
лектрика.
Межпредметная связь: физика (раздел
электричества), электротехника, материало-
ведение.
Тип урока: интегрированный.
Метод урока: объяснение, демонстрация.
Ход занятия. Орг.момент.
Теоретическая часть урока: Объ-
яснение преподавателем спецдисциплин
К.Уразгалиевой. Краткий обзор пройденного
материала (генератор, аккумуляторные ба-
тареи, стартер, система зажигания). Генера-
тор предназначен для питания электрической
энергией всех потребителей (кроме системы
электропуска) и заряда аккумуляторной ба-
тареи. Генератор является основным источ-
ником электрической энергии на автомоби-
ле. Он преобразует механическую энергию
в электрическую. Аккумуляторная батарея
предназначена для питания электрической
энергией всех потребителей при неработаю-
щим двигателе и при работе его с малой ча-
стотой вращения коленчатого вала, а также
для пуска двигателя стартером.
На автомобилях используют стартерные
свинцово-кислотные аккумуляторные бата-
реи. Стартер предназначен для преобразо-
вания электрической энергии аккумулятор-
ной батареи в механическую и передачи ее
на маховик с целью прокрутки коленчатого
вала двигателя. Номинальная мощность стар-
тера СТ230-А 1,5 л.с.., максимальный крутя-
щий момент---2,25 кгс/м. Стартер включает
в себя: электродвигатель постоянного тока,
механизм привода и механизм управления.
Система зажигания служит для воспламе-
нения рабочей смеси в цилиндрах двигателя
в строго определенные моменты. Воспламе-
нение смеси может быть осуществлено бата-
рейной системой зажигания или от магнето.
Закрепление материала в форме тестовых
заданий.
Практическая часть. Объяснение масте-
ром п/о С.Козловым. Демонстрация переч-
ня деталей на которых будут отрабатываться
приемы и навыки работы. Рассмотрение схем
«Проверка состояния катушки», «Проверка со-
стояния зажигания», «Проверка состояния ге-
нератора», «Проверка состояния стартера», ин-
струментов, оборудования, приспособлений.
Повторение последовательности выполнения
работ по инструкционной карте. Повторение
правил техники безопасности.
Показ учащимся приемов работы мастера.
Разбивка на подгруппы. Распределение переч-
ня упражнений и самостоятельной работы
учащихся. Контрольные вопросы при допу-
ске к работе. Выполнение практической ра-
боты и заполнение таблиц диагностики. Це-
левой обход рабочих мест учащихся. Закре-
пление материала (вопросы).
Подведение итогов за урок. Рассмотре-
ние наиболее характерных недостатков в ра-
боте учащихся. Сообщение оценок. Техноло-
гическая карта.
Краткое содержание работы: Определе-
ние технического состояния катушки зажи-
гания, коммутатора ТК-102, распределителя,
стартера, генератора переменного тока, реле-
распределителя.Проверка плотности электро-
лита ареометром и напряжения на каждой
банке аккумулятора. По результатам испыта-
ний сделать вывод о пригодности к эксплуа-
тации вышеуказанных элементов автотрак-
торного электрооборудования.
Цель работы: Овладеть методикой и
практическими навыками определения не-
исправности в элементах автотракторного
электрооборудования на примере электро-
оборудования автомобиля ГАЗ-53А. Приоб-
ретаемые умения и навыки: уметь, проверять
с помощью тестера и контрольной лампы
техническое состояние катушки зажигания;
определять техническое состояние и работо-
способность коммутатора ТК-102; проверять
электрическую часть распределителя с помо-
щью тестера; определять техническое состоя-
ние стартера.
Место проведения: Лаборатория. Осна-
щение рабочего места: Катушка зажигания ,
коммутатор ТК-102, распределитель, гене-
ратор переменного тока, стартер, контроль-
ная лампа напряжением 220Вт, контроль-
ная лампа напряжением 12Вт, аккумулятор
12Вт, нагрузочная вилка, ареометр.
Основные правила техники безопасности
на рабочем месте.
- Выполнять требования техники без-
опасности работы в электроустановках до
1000В.
- Проявлять особую осторожность при
проверке автотракторного оборудования с
помощью контрольной лампы 220В.
- Пользоваться только специально обо-
рудованной контрольной лампой, закреплен-
ной на рабочем месте.
Контрольные вопросы при допуске к ра-
боте. Основные неисправности аккумуля-
торной батареи? Каким прибором измеряет-
ся плотность электролита? Каким прибором
измеряется напряжение на банках аккуму-
лятора? Основные неисправности приборов
системы батарейного зажигания? Какие не-
исправности могут возникнуть у генератора
и как их обнаружить? Какие неисправности
могут быть у тягового реле стартера и как
их определить? Основные неисправности
стартера, звукового сигнала, контрольно-
измерительных приборов?
К.УРАЗГАЛИЕВА,
преподаватель
спецдисциплин колледжа,
Теректинский район
Развитие творческих возможностей учащих-
ся важно на всех этапах школьного обучения, но
особое значение имеет формирование творческо-
го мышления в младшем школьном возрасте. На-
чальные классы являются сенситивным периодом
для развития творческого воображения. Именно в
этот период, когда начинают формироваться спо-
собы учебной работы, многое можно исправить,
многое заложить вновь. Между тем известно, что
значительная часть учащихся уже на втором или
третьем году обучения не желает ходить в шко-
лу, не хочет учиться, утрачивает интерес к пред-
метам. Это касается всех предметов, в том числе
и русского языка, а отсюда, как следствие, низкая
грамотность, неумение правильно, точно и логич-
но высказать свои мысли в устной и письменной
форме.
Поэтому задача учителя - организовать учеб-
ный процесс таким образом, чтобы наряду с
усвоением прочных знаний и умений развивались
и творческие способности учащихся. В своей ра-
боте я применяю различные формы и приёмы ра-
боты, направленные на развитие творческих спо-
собностей у младших школьников. Творческие
задания разделяю на 2 группы: задания по обуче-
нию сочинению, развитию письменной речи уча-
щихся; задания по развитию креативных способ-
ностей учащихся средствами учебного предмета
«русский язык».
Хочу привести примеры заданий, которые ис-
пользую на своих уроках. Задание «Ассоциатив-
ный ковер». Содержание: ученик называет и за-
писывает на чистом листе или на доске одно суще-
ствительное (например, «яблоко»). Затем он при-
думывает два слова, которые, на его взгляд, имеют
ассоциативную связь с данным словом (например,
«зеленое» и «сад»). На следующем этапе он добав-
ляет по два слова к каждому из придуманных им
слов-ассоциаций (например, «зеленое» - «покры-
вало», «растение»; «сад» - «заброшенный», «фрук-
ты») и т.д. Упражнение можно провести один-два
раза в течение недели, можно сделать его опреде-
ленным ритуалом начала урока, можно, придумав
цепочку слов, вернуться к ее продолжению через
день, два, неделю.
Задание «Лесенка». На доске записывается
одна буква. Задача: подобрать как можно боль-
ше слов на эту букву. Каждое последующее слово
должно быть на одну букву больше предыдущего:
мы, мир, мышь, мишка, молоко, магазин и т.д.
Доскажи словечко.
Рисовать умеет наш
Деревянный … (карандаш).
Рисовать решил я дом.
Открываю свой … (альбом).
Стихи – запоминалки.
Яблоня пишется с буквой «О»,
Это запомнить очень легко.
Бесконечное предложение.
Распространить предложение.
Облако. Облако мечтает. Прекрасное облако
мечтает. За окном мечтает прекрасное облако.
Угадай-ка. Детям раздаются карточки со сло-
вами, обычно их беру из пройденных на уро-
ке стихотворений( например: яблоко, озеро, ро-
машки, одуванчик и т.д.). Предлагается в тече-
ние одной минуты рассказать о своём объекте
так, чтобы все поняли, что имеет в виду говоря-
щий. Нельзя называть своё слово и жестикулиро-
вать руками. Такого рода задания помогают обо-
гащать словарный запас, развивать воображение,
гибкость и беглость дивергентного мышления,
создают положительное эмоциональное отноше-
ние к уроку.
Отрицательная наглядность (по методике
Ш.Амонашвили). Дидактическая задача: Сфор-
мировать умение находить ошибки. Содержа-
ние игры: Помогите Незнайке найти и исправить
ошибки. Обоснуйте свой ответ. Материалы: Спе-
циально оформленная карточка.
Дедушка подарил мне двух зайчят. Я хоро-
шо ухажывал за ними. Зайчята подросли и стали
большыми. Весной я понёс их в лес и выпустил на
волю. Зайчята весело помчялись в лес.
При изучении темы «Имя прилагательное»
можно предложить ребятам следующие задания:
Представь, что ты слышишь мамин смех. Какой
он? (Теплый, нежный, мягкий, звонкий.) Какой го-
лос у папы, бабушки? и т.д.
Образное воображение развивает игра «Укрась
слова», а) За 1 минуту подбери как можно боль-
ше имен прилагательных к словам погода, рас-
сказ, улица, б) За 1 минуту вспомни объекты жел-
того цвета, черного цвета, горячие, интересные,
прекрасные, хорошие объекты, в) Подбери имена
прилагательные, которые изображают злую кол-
дунью и добрую фею. При изучении темы «Имена
собственные» предлагаю придумать свои клички
для животных, отображая их внешний вид или по-
вадки: коза Бодуля, петух Крикун, собака Лаюшка,
конь Быстроног, барашек Кудряшка и другие.
Особое место в системе развития творческих
способностей школьника занимает сочинение.
Именно сочинение - высшая форма проявления
творческих возможностей ребёнка. Особенно увле-
ченно работают дети над такими видами работ, как
сочинения по началу (придумать развитие сюжета
и концовку); сочинения, в которых, наоборот, дана
концовка, необходимо придумать начало; сочине-
ние из односложных слов; сочинения, слова кото-
рого начинались бы на одну и ту же букву.
С большим интересом дети составляют тема-
тические словари («Времена года», «Домашние
животные», «Овощи и фрукты», «Моя семья»,
«Наша Родина» и т.д.), в которые входят различ-
ные занимательные задания и упражнения твор-
ческого характера. Учащиеся с удовольствием
пополняют словари как в урочное, так и во внеу-
рочное время. Дети учатся работать с различными
источниками, а также с удовольствием обменива-
ются накопленным материалом в классе.
Практически каждый раздел курса русско-
го языка начальной школы содержит возможно-
сти для включения творческих заданий. Творче-
ские задания повышают интерес детей к учению,
к предмету, помогают выявить и развить не толь-
ко общеучебные, но и специальные способности
учеников.
Салтанат БАЙЗУНОВА,
учитель СОШ №10 имени
А.Байтурсынова
12
Жайық ұстазы
20 қараша, 2014 ж.
МЕНШІК ИЕСІ:
“Өрлеу” біліктілікті арттыру
ұлттық орталығы» акционерлік
қоғамының филиалы “Батыс
Қазақстан облысы бойынша
педагогикалық қызметкерлердің
біліктілігін арттыру институты”
Бас редактор:
АҚМАРЖАН ТАуБАЕВА
Жауапты хатшы:
Руфия Афлетонова
Тілші: Рысты Исмағұлова
Компьютерлік
жұмыстар:
Галина Бижанова
* Газет айына екі рет шығады
* Редакция оқырман хаттарына
жауап бермейді, хаттар мен қолжазба
қайтарылмайды
* Автор мақалалары редакция көзқарасын
білдірмейді
* Деректердің дәлдігі үшін автор
жауапты
Газет Қазақстан Республикасының мәдениет, ақпарат
және мұрағат министрлігінде 10.06.2013 ж. тіркеліп,
№13667- Г тіркеу куәлігі берілген.
Мекен жайымыз: 090001 Орал қаласы, Евразия даңғылы,
238 үй.
Тел: 23-75-27. Zkoipk.kz, Zh-Ustazy@rambler.ru
Жалпы тираж 4500
Газет “Полиграфсервис“ ЖШС баспаханасында
басылады. Мекен-жайы: Л.Толстой көшесі, 27/3.
Тел: 50-51-46
Развитие творческих способностей
младших школьников
Қ
а р и я л а р ғ а ү н е м і
ұ р м е т к ө р с е т е д і
* Изучаем русский язык *
Ұ
с т а з м о н о л о г ы
“Әкім бол, халқыңа жақын бол!”
«Әкім бол халқыңа жақын бол» – де-
ген халық даналығында айтылғандай,
Орал қаласы әкімі Алтай Сейдірұлы
Көлгінов мырза әкім болып тұрғалы
қаламыздың әлеуметтік жаңғыртылуы
барысында көптеген келелі мәселелерді
шешу, қарияларға құрмет көрсету
керектігін тиісті сала басшыларына тек
айтып қоймай, өзі басы-қасында жүріп,
үлгі көрсете білді. Біздің әкім Алтай
Сейдірұлы ұжымдағы еңбеккерлер мен
қаламыздағы ардагерлердің мағыналы
демалысы мен бірінші кезектегі
денсаулығын нығайту мәселесіне жіті
көңіл бөліп келеді.
Алтай Көлгінов мырза жас та бол-
са білімпаз, іскер, табанды. Оның еңбек
жолы мен жеке басының адамгершілік
сипаттарын отбасымызбен бір кісідей
жақсы білдік деп айта аламын. Оған
халық арасындағы көптеген жылы
лебіздер дәлел бола алады. Соңғы дерек-
терге сүйенсек, 2014 жылы қазан айының
1 күні облыстық филармония залында
өткен Халықаралық «Қариялар күніне»
арналған қайырымдылық іс-шараның
ашылу салтанатына шақырылған бола-
тынбыз. Қазақстан Республикасының
Халықаралық «Қариялар күніне» арналған
мерекелік мерейтойына орай түрлі
сый-сияпат жасауды да назардан тыс
қалдырмай, концерт қойылып, дастархан
жайылып құрмет көрсетілді. Сол күні
тегін, ешқандай ақы-пұлсыз автобустар
мен таксилер қала ақсақалдары мен
әжелеріне қызмет етті. Сол күні так-
симен үйге жеткізіп тастағанда, бала-
ларымыз бен келіндеріміз, немерелеріміз
бен жиендеріміз алдында дәрежеміз
көтеріліп, сол күнгі ризашылығымызды
айтып жеткізе алмадық. Осының
бір айғағы бізді әкелген орыс жігіті
Володяның сөзі (таксист).
- Своим глазам не верю! Второй раз
вижу как сам аким города Алтай Кулгинов
провожает на такси вас и вашу бабуш-
ку, просит отвезти бесплатно домой.
Дедушка, если не секрет, кем вы работа-
ете в нашем городе?
- Я пенсионер, она пенсионерка. Вот
и все.
Қариялардың әлеуметтік жағдайын
түземей, оларға құрмет көрсетпей,
көздеген мақсатқа жету тіпті де мүмкін
емес. Осы қағиданы жіті меңгерген
Алтай Көлгінов бірінші күннен-ақ өз
жұмысын осылай бастап, ол көптеген
игі істердің басы-қасынан табыла
білді. Оның бәрін бір мақалаға сыйғызу
мүмкін емес. Осылайша аз уақыт ішінде
халқына жақын болды. Сөз соңында
қала әкімі Алтай Көлгіновке қарияларға
көрсеткен құрметіне шексіз алғысымды
білдіре отырып, қаламыз тұрақты да-
мып, халқымыз толағай табыстарға
жете берсін! Қала әкімінің жеке ба-
сына зор денсаулық, ұзақ ғұмыр, жаңа
шығармашылық табыстар, отбасы-
на амандық тілей отырып, есіміңізді ел
таныр, талапты, талантты ел азама-
ты болыңыз, Алла Сізге сарқылмас қуат,
жігер берсін! - деп тілек білдіремін.
Аталық ақ ниетпен шынайы пейілден
алғыс айтамын.
Періште, Әумин, дегей!
Асқар ӘБУБӘКІРОВ,
«Ел ардақтысы» медалінің иегері
Қ
айран уақыт... Күні кеше қызыл ди-
пломды қолға алып, туған жерде
қызмет етемін деп ауылға жол тартып едім ғой.
Қалайша 29 жыл өтіп кеткенін байқамадым.
Уақыт теңізіне бір малтып, бір батып жүріп,
50-ді еңсеріп, артқа қалдырыппын.
Ә
кем де ұстаз еді. Марқұмға 50 жас өмір
сүруді нәсіп етіпті. Әрі ұстазым, әрі
әкем болған қымбат адамымды менен айырса
да, әдемі қоңыр дауысы, тартымды сабақтары
жүрегімде ұялап қалды. Елі сүйген математик
әкем ғұмыры болғанда, ұстаздықтың шыңына
жетер еді, әттең...
А
рыстанқызы атанып, ұстаздық жолын
жалғастыруды маған бұйыртты. 34
жыл бұрын ол мені институтқа жетелеп әкелді,
кейін мен оның немерелері мен жиендерін
жетелеп, жоғары оқу орындарына түсірдім.
Барлық ұрпақтары «бестік» бағаға бітірді,
барлығы да «математика» әлемін ренжітпеді,
«Алтын белгілерін» жарқыратып, еліне адал
қызмет етуде.
М
ен де есейдім, әкем салған сара жол-
ды адал жүріп өтуді мақсат еттім.
Шәкірттерімнің алды мектеп директоры, соңы
қалаған мамандығының жемісін көруде. Нақты
мысал келтірсем: Теміржан Серіков – Жаңақала
ауданына қарасты Е.Ш.Орақбаев атындағы
орта мектептің директоры, Алтын Жұмағалиева
– Орал қаласындағы №19 орта мектептің ди-
ректоры, Алмас Қожағалиев – тіс дәрігері,
Венера Меңдіғалиева - Астана қаласындағы
ҚТЖ бас маманы, Бақытжан Төлешов – Аста-
на қаласындағы құрылыс инженері. Соңғы 5
жылда 70 оқушы Мемлекеттік грант иегерлері
болды, олардың 7-еуі дәрігер, 3-еуі мате-
матика пәнінің мұғалімдері. Бұлар – ортақ
қуанышымыз және мақтанышымыз.
Ж
алпы ұстаз үшін еңбегінің
жемісін көруден асқан бақыт жоқ.
Шаршағаныңды ұмытып, шәкіртіңнің от-
ты көзінен қуат аласың, солармен бірге
жасарасың.
М
ына күйбең тіршілікте болма-
шы нәрсеге ренжіп жатасың,
пендешілікпен алысып, босқа қара тер боласың,
ренішіңді сабырға жеңдіресің.
Б
ір ғана шыңдық бар: ешқандай
мамандық иесіне әрбір 45 минут сай-
ын ілтипат көрсетілмейді. Күн сайын шәкірті
сәлем беретін, тік тұрып қарсы алатын, «сау
болыңыз» деп күміс дауыстары сыңғырлап,
тілеуіңді тілейтін шәкірттері бар мұғалімдер
қандай бақыттымыз! Бақытымызды бағалайық,
– ұстаздар.
Клара МЕҢДІҒАЛИЕВА,
Ақсуат ЖББОМ,
Теректі ауданы
Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә.Назарбаев халыққа Жолдауында
«Қазақстан болашағы – өскелең ұрпақтың жан-
жақты білімді де білікті болуымен өлшенеді»
деген болатын. Елбасы өзінің 2008 жылғы 29-
мамырда бір топ бұкаралық ақпарат құралдары
басшыларымен кездесуінде «Тілдердің үш
тұғырлығы» мәселесіне байланысты ағылшын
тіліне деген өзінің ой-пікірін төмендегі
сөзімен дәлелдеп береді: «Ағылшын тілі – XXI
ғасырдың тілі. Бұл тіл қазақты дүниеге таны-
татын, әлемдік деңгейге шығаратын тіл».
Сондықтан да ағылшын тілін мектеп-
терде жүйелі оқыту үрдісін қалыптастыру
бүгінгі күннің басты талабына айналып отыр.
Ағылшын тілін оқытудың тиімді де ыңғайлы
жүйесі мен құрылымын қалыптастыру әрбір
мұғалімнің шеберлігі мен шығармашылығына
байланысты. Орта мектептердегі ағылшын тілі
пәні мұғалімдерінің мақсаты – оқушылардың
сөйлеу дағдысын дамыту, қарым-қатынас
біліктілігін қалыптастыру, ағылшын тілін
меңгертіп, сөйлеуіне жағдай тудыру. Бұл орай-
да ағылшын тілін оқытудың озық технология-
сын меңгеру – үлкен істің бастамасы.
Мұғалімнің қоғам өмірінде алатын ор-
ны мен олар атқарып отырған міндеттердің
айрықша маңыздылығын Елбасымыз
Н.Ә.Назарбаев «Мұғалімдер – қоғамның ең
білімді, ең отаншыл, ең санампаз бөлігі бо-
лып табылады» деп атап көрсетті. Әр мұғалім
күнделікті сабақта өз ісін зерттеп, жаңашыл
әдіс-тәсілдермен оқушының білім сапасын
арттыруы керек.
Осы талапты іске асыру үшін әрбір мұғалім
инновациялық білім беру технологияларын
дұрыс таңдап алып, осы әдіс-тәсілдерді сабақ
үстінде жүйелі түрде түрлендіріп қолданады.
Әр сабақты ой-ашардан бастау
оқушыларды бірден ағылшын атмосферасы-
на енгізеді. Ой-ашар ретінде алынған өлеңдер
оқушы бойындағы поэзиялық қабілеттерін
дамытуға түрткі болса, сұрақ-жауап, диа-
логтар еркін сөйлеуіне мүмкіндік туғызады.
Жаңа лексиканы таныстыру презентациядан,
сөздерді қолданып үйретуге жаттығудан және
өз шығармашылықтарын іске қосудан тұрады.
Үй тапсырмасын тексеруде ой қозғау
үлкен нәтижеге жеткізеді. Жүйелі түрде
қойылған сұрақтарға жылдам жауап беру
арқасында үй тапсырмасын тексеру, тез әрі
қызықты өтеді. Оқулықта берілген диаграм-
малау, сәйкестендіру жаттығулары, «галереяға
саяхат» ойынын ұйымдастыру оқушының жо-
балау қабілеттерін дамытады.
Жаңа сөздер, ұғымдарды ұсынуда сөздік
және сөздік емес тәсілдер жеке топтастыры-
лады. Сөздік тәсілдерге тікелей аудармасын
беру, синоним, антонимдер арқылы жоба жа-
сау жатады. Тексеру жаттығуларының ішінен
«сурет диктанты» және «сөз бингосы» үлкен
жетістікке ие. Оқылған сөздердің айтылу
тәртібіне қарай суретін салған оқушылар олар-
ды өз беттерінше оқиды. Оқу материалдарын
меңгерту кезінде бекіту жаттығулары «жылжы-
малы диктант», «Қырлы тасқын», «Әр жақтан
баяндау» секілді түрлі іс-әрекеттер атқарылады.
Психолингвистикалық зерттеу мәселелеріне
сүйенсек, шетел тілін оқушыларға терең
жеткізу үшін оларды осы тілде ойнауға бау-
луымыз қажет. Сәбидің өз ана тілінен алған
ауызша үйренуі секілді шет тілін үйретуде де
біз табиғилықты сақтағанымыз абзал. Естіп,
сөйлеп, оқыған соң жазып үйренген баланың
есінде тілдік материалдар ұзақ сақталады.
Сабақтың жеңіл, ықшам әрі қызықты өтуі
оқушылардың материалды толық игеруін
қамтамасыз етеді. Сабақтың тартымды өтуі,
ұтымды тәсілдерді дұрыс қолдана білу бүгінгі
мұғалімнен ізденісті талап етеді.
Шолпан КАКИЖАНОВА,
Ақжайық ЖББОМ,
Теректі ауданы
Тілді оқытудағы тиімді әдістер