Арнаулы салыстырмалық теориясында жылдамдық қалай анықталады?
Ол үшін бөлшектің қозғалысын оқиғалардың тізбегі деп қарастыру керек. Бөлшектің бір нүктеде орналасуы – оқиға. Анықтама бойынша жылдамдық :
(7.1)
формулаларымен анықталады. Бірақ Лоренц түрленді-рулеріне сәйкес:
(7.2)
Бөлшек dt уақыт аралығы ішінде dx қашықтыққа орын ауыстырды делік. К′ санақ жүйесінде оның жылдамдығы қан-дай болады?
,
Сонымен, жылдамдықтардың түрлену формуласы:
; ; ; (7.3)
К ерісінше түрлендірулерді V -V алмастырып орындауға бо-лады
; ; ; (7.4)
Қорытындылар: Функциялар x,y,z –ке қатысты алғанда симметриялы емес, өйткені жүйе қозғалысы х өсі бойымен болады.
Егер болса, жылдамдықтарды қосудың клас-сикалық формуласы шығады: ; ;
Салдары:Физо тәжірибесі 1 859 жылы Ипполит Физо заттағы жарық жылдамдығы-ның таралуын зерттейді. Жарық екіге бөлініп, бір бөлігі су қозғалысына бағыттас, ал екінші бөлігі су қозғалысына қарама-қарсы бағытта таралады. Осыған байланысты екі гипотеза мүмкін болды:
а)Егер гипотезалық эфир зат қозғалысына ілеспейтін бол-са, онда жарық екі бағытта бірдей жылдамдықпен таралуы керек. Экранда интерференциялық жолақтар байқалмайды.
б)Керісінше, эфир затқа ілеседі делік, онда оң бағытта жарық жылдамдығы: c+v; ал теріс бағытта: c–v; Екеуінің та-ралу жылдамдықтарының айырмасы: c+v–c+v=2v болар еді. Экранда соған сәйкес интерференция жолақтары пайда бо-луы керек.
Бірақ тәжірибеден шыққан қорытынды бұл 2 гипотезаға да сыймайды. Жарықтың таралу жылдамдығы формуласы: (7.5)
( )- таңбасы жарықтың таралу бағытына байланысты. Бұл қорытынды арнаулы салыстырмалық теориясының жылдамдықтарды қосу формуласымен оңай түсіндіріледі.
Егер , , деп қабылдасақ (0х осі K' жүйесінде су ортасының ағынының бағытымен байла-ныстырылады. (Су V жылдамдықпен қозғалатын болса)) Онда: , , немесе
С онымен, Физо тәжірибесінің нәтижесі салыстырмалық жылдамдықтар қосу формуласы арқылы түсіндіріледі. Бұл аталмыш теорияның дұрыстығын дәлелдейді.
