Елена Уайт «Ұлы шайқас»
жүктеу/скачать 2,55 Mb. Pdf көрінісі
|
| шөпті
қалай өсірсе, прелаттар жақсылықтың дәнін солай ексе ғой, қандай ғаламат іс тындырылған болар еді. Реформаторлардың қорғаған басты ұстанымдары, сол баяғы вальдендіктер, Уиклиф, Ян Гус, Лютер, Цвингли және олардың соңынан ергендер қорғаған ұстаным, атап айтқанда өмір мен сенімнің негізгі өлшеуіші — Киелі Кітаптың абыройын көтеру. Реформаторлар дінге байланысты адамның ар-ұжданын бақылап отырғысы келген папаның, с о б о р д ы ң , ш і р к е у ә к е л е р і н і ң , патшалардың құқықтарына қарсы болды. Кез келген көзқарас, кез келген ілім Киелі Жазба арқылы тексеріліп отырылуы керек — деп есептеді олар. Бұл талап әрине п а п а н ы ң к ө ң і л і н е н ш ы қ п а д ы , сондықтанда ол ақиқатты зерттеушілерді, 113 оны табандылықпен қорғағандарды қырғынға ұшыратты. Өртеу жазасына кесілген Латимер, алау жақындаған кезде жанындағы досын: «Уайымдама достым! Бүгінгі біздің барлық Англия бойынша жаққан жарығымыз Құдайдың мейірімінің арқасында ешқашан өшпейтін болады» — деп жұбатқан еді. Шотландияда Колумба және оның серіктестерінің еккен дәндері жойылып кеткен жоқ, көп уақыт бойы өз жемісін беріп отырды. Жүздеген жылдар бойы Англия бойынша барлық шіркеулер Римге бағынғанының өзінде, Шотландия шіркеуі ө з д е р і ні ң д і ни б о с т анд ы қ т а р ы н табандылықпен қорғады. XII ғасырда папа бұл жерге де өз тамырын кең жайды. Соған қарамастан Англиядан Киелі Кітап пен Уиклифтың еңбектерін алып келген лоллардтар ақиқатты тарату жолында көп еңбектерін сіңірді. Әрбір ғасырларда да шындық үшін азап шеккен куәгерлердің саны аз болған жоқ. Ұлы Реформацияның басталуымен бұл жерде Лютердің шығармалары және Тиндальдың аударған Жаңа Өсиеті пайда болды. Рим Шотландияда төрт ғасыр бойы өз билігін жүргізгенімен, папаның назарынан тыс жүріп еңбектенген хабаршылар аз болған жоқ. Олар үнсіз таулардан, жазықтардан өтіп, Шотландияда өшуге тақап қалған шындықты жандандырып, жүрген жерлерінің барлығына ақиқаттың шұғыласын шашып отырды. Азапталушылардың төгілген қаны бұл қозғалысқа жаңа күш берді. Пайда болған қауіпті байқаған папалық билеуші ұ ж ы м д а р Ш о т л а нд ия н ы ң з ия л ы азаматтарының біразын өртеп жіберді. Бірақ олардың бұл қылықтары халықты Римнің кісенін бұзып шығатындай етіп жігерлендірді. Реформация ілімін қабыл алған текті және мейірбан жандар Гамильтон мен Уишарт тірідей алауға тасталды. Десе де Уишарт өзінің соңынан Шотландиядағы папалыққа ойсырата соққы берген ізбасарын қалдырды. Бұл азамат папаның зиянды дәстүрлері мен с и қ ы р л а р ы н а н б а с т а р т ы п , реформаторларға қосылған Джон Нокс болатын. Достары оған уағыздаушы міндетін қабылдауды ұсынды. Бас кезінде ол бұл ұсыныстан бас тартқанымен, кейін бірнеше күн бойы салауат айтып, көп ойланып барып осы міндетті қабылдауға келісімін берді. Джон Нокс өмірінің соңына дейін Құдайға адал қызмет етті. Ол жалыннан да, найзадан да қорықпайтын жүректі азамат болатын. Төбесінен қылыш түсейін деп тұрса да өз көзқарасын өзгертпейтіндей айбарлы болды және пұтқа табынушылыққа қарсы соққыны берген үстіне бере түсті. Көптеген протестанттар жасып қалатын Шотландияның патшайымының алдында ол ақиқатты еш қорқынышсыз қорғады. «Сен халыққа, мемлекет тыйым салған ілімді тарату арқылы, оларды үкіметке қарсы шығуға бастайсың, осылайша «зайырлы билікке бағыныңдар» — деген Құдай заңын бұзасың» деді патшайым. Онысына Джон Нокс: «Шынайы дінді үкіметті билеп отырғандар берген жоқ, ол Алланың ісі, сондықтан халық ханзадалар неге сенсе, соған сенуге міндетті емес. Егер Ыбырайымның ұрпағы ұзақ уақыт бойы Перғауынның жерін мекендегенде, олардың құдайларына сыйынса, онда қымбатты патшайым қазіргі кезде бар әлем қандай құдайға бағынған болар еді. Ал елшілердің заманын алып қарайтын болсақ, егер барлық жандар Рим кесарьларының дінін қабылдаған болса, онда қазіргі кезде жер бетінде қандай сенім болған болар еді. Сонымен үкімет халықты өз билігіне бағындырғанымен, өз дініне енгізуге еш құқығы жоқ» — деп жауап берді. «Сіз Киелі Кітапты өз бетіңізше талқылайсыз, ал католиктер өз беттерінше талқылайды, сонда мен кімге сенуім керек, сендердің төрешілерің кім болмақ?» — деп абыржыды патшайым. «Ешкімге де сенбеңіз, Құдайға ғана сеніңіз» — деп жауап берді Джон Нокс. Киелі Кітапты оқысаңыз, бәрі де түсінікті болады, ал егерде түсінуге қиын соғатын жерлері кездессе, Өз Өзіне қарсы келмейтін Құдайдың Қасиетті Рухы Киелі Жазбаның басқа жерлеріндегі өлеңдерді нұсқау арқылы оны ширатып береді. Тек адам надандығымен қасарысып алмаса болғаны. Осылайша бұл жалынды реформатор басын қауіпке тіге отырып патшайымның алдында ақиқатты батылдықпен қорғаған. Шотландия папаның құлдығынан босап шығып діни бостандығын алғанша, Джон Нокс көздеген мақсатына жету үшін Құдайдың берген күшін пайдалана отырып, еш қорқынышсыз шайқасты. Англияда протестантизм діні заң бойынша қабылданып, қуғын-сүргіндерге тосқауыл қойылғанымен, оған қоса католиктердің көптеген доктриналары алынып тасталғанымен, олардың кейбір дәстүрлері бәз баяғысынша қалды. Папаның жоғарғы билігі мойындалмады, оның орнына шіркеудің басы ретінде монарх келді. Құдайы қызметте тазалық пен қарапайымдылық жетіспеді. Діннің 114 негізгі ұстанымдары әлі де болса орындалудан алыс еді. Протестант көсемдері есерсоқтыққа қарсы Римнің жасаған қатыгездіктерін аса жасай қоймағанмен, адамдардың, Құдайға, арына сай қызмет ету құқығы соншалықты мойындалған жоқ. Халық осы шіркеуге бағынуға тиісті болды, ал басқаша ойлайтындар азды-көпті болса да қуғындалып жатты. XVII ғасырда көптеген діни тәлімгерлер өз қызметтерінен шеттетілді. Арнайы хұқығы бар шіркеудің бекіткенінен басқа діни жиындарға баруға тыйым салынды. Болмаған жағдайларда сенімдегілерге айып-пұл тағылды, қамауға алынды, жер аударылды. Осыған қарамастан Құдайдың адал құлдары әр жерлерде тасаланып жүріп кездесіп, ауа райының жылы кездерінде түнделетіп тоғайға келіп, Құдай алдында ішкі дүниелерін ақтару үшін, Жаратушыларына бар сырларын айту үшін, салауат айтып дұға оқу үшін, Құдайдың Қасиетті Рухымен қаруланып алып еңбектену үшін аспан астындағы ашық ғибадатханада жиналатын. Олар қаншама байқаулы болғанымен, билікте отырғандардан тасаланып қала алмады. Жанұялар быт-шыт болып бұзылды, түрмелер толды, көпшілігі туған жерлерінен қуылды. Мұхиттың арғы жағына кетуге мәжбүр болған азаматтар, бөтен жерде жүрсе де өз еңбектерін тоқтатқан жоқ. Америкаға орныққан олар осы жерде, кейіннен бұл мемлекеттің атын шығарған, азаматтық және діни бостандықтың негізін қалады. Осылайша елшілердің заманындағыдай қуғын-сүргін Ізгі хабардың кең етек жайып, әрі қарай таралуына себепкер болды. Қылмыскерлер мен бұзақыларға толы жер астындағы жаман түрмеде жатқан Джон Буниан, өзінің көкке жақын екенін сезінді. Осы арада жатып ол пилигримнің ажал елінен көктегі шаһарға аттанғаны туралы тамаша бейнелеме әңгімесін жазды. Алғашқы рет Бедфорд түрмесінен шыққан бұл дауыс 200 жыл бойы халықтың жүрегіне тасталған үндеудей болды. «Пилигримнің саяхаты», «Алланың ең күнәкар пендеге деген мейірімі» атты Бунианның жазған әңгімелері көпшілік жандарға ақиқат жолын табуға көмектесті. Бакстер, Флавел, Аллеин сияқты өнерлі азаматтар Құдай жолында жалынды еңбектенді, «бір кездері тақуаларға берілген» ақиқатты жан д ү н и е с і м е н қ о р ғ а д ы . О л а р д ы ң қуғындалып, азаматтық хұқығынан айрылып жүріп істеген еңбектері ешқашанда өз мәнін жоймайды. Ф л а в е л д і ң « Ө м і р б а с т а у ы » , «Рақымшылықтың әсері», Бакстердің «Киелілердің мәңгі тұрағы» атты еңбектері Құдай ісінің өркендеуін аңсаған жандарға берекелі болып, көптеген адамдарды иман жолына түсірді. Ал одан бір ғасыр өткеннен кейін діни түнекке батып жатқан адамдарды сол түнектен шығару үшін Уэсли мен Уайтфильд еңбектенді. Мемлекеттік шіркеу басшылық етіп тұрған кезде, Англия халқы діни құлдырауға ұшырады. Оларды тіпті құдайсыздардан ажыратудың өзі қиын болып қалды. Діндарлар өздерінің шығарған дінін зерттеумен айналысты, игі іс қоғамның бетке ұстарлары дегендердің мазағына айналды, қоғамның төменгі саласындағы халық тоқшарлық пен азғындыққа ұшырады, ал шіркеудің ақиқатты құтқаруға батылы да бармады, сенімі де жетпеді. Лютердің «адам сенімі арқылы ақталады» — деп қалыптастырып кеткен ұстанымы мүлдем ұмытылды, оның орнына «адам жақсы істерімен ақталады» — деген католиктердің ұстанымы ұсынылды. Уайтфильд пен ағайынды Уэслилер мемлекеттік шіркеудің мүшелері ретінде кейінгі аталған ұстанымды мұқият түрде орындап жүрді. пппп Бірде Чарльз Уэсли қатты ауырып өлім халінде жатты. Оған: «Сен мәңгі өмірге ие болатыныңа сенімдісің бе?» — деп сұрақ қойғанда, «Мен Құдайға бар күшіммен, бар пәрменіммен қызмет еттім» — деп жауап берді ол. Сұрақ қоюшы бұл жауапқа қанағаттана алмады. «Мен жақсы істеріме ғана сене аламын, басқадай еш нәрсеге үміттене алмаймын» — деді ол тағы да. Мінекей шіркеу осындай түнекке оранып жатқан болатын. Құтқарылудың жалғыз ғана жолы Исаның жазықсыз төгілген қаны және осы құрбандықты қабылдау қажет екендігі жайлы олар ештеңе білмеді. Ең бастысы жүрегіңді таза ұстап, күнәдан аулақ болып, жақсы істерді көбірек жасау керек — деп ойлады олар. Салауат айту арқылы күнәға деген бейімділіктерін жеңбек болды. Мінекей Уэсли және оның серіктестерінің пікірлері осындай болатын. Жақсы істерімен киелілікке жетеміз деп қ а н ш а т ы р ы с қ а н д а р ы м е н , б ұ л әрекеттерінен түк шығара алмады. Бір кездері Эрфурт монастырының кельесінде Лютер де дәл осындай шайқасты басынан өткізген. «Адам Құдайдың алдында қалайша ақтала алады ?» (Айып.9: 2) деген сұрақ олардың жандарын қатты күйзелтті. Протестантизмнің мехрабында сөніп 115 қалған Жаратқанның алауы Богемия х р и с т и а н д а р ы н ы ң ұ р п а қ т а р ы н а қалдырған ежелгі шырағынан тұтануға тиісті болды. Реформациядан кейін Богемиядағы протестантизм Рим ордасымен басылып тасталған болатын. Ал ақиқаттан бас тартқысы келмегендер қашып құтылуға мәжбүр болды. Саксонияға келіп, бас сауғалап жүрген осы христиандардың ұрпақтарынан Уэсли және оның серіктестері ақиқат нұрын қабыл алды. Джон және Чарльз Уэсли Құдай ж о л ы н д а қ ы з м е т а т қ а р у ғ а тағайындалғандарынан кейін, олар миссионерлік жорықпен Америкаға аттанды. Жол-жөнекей келе жатқан кемелерінің ішінде бір топ моравтық бауырластары да болды. Кенеттен дауыл басталып кемелері теңіздің түбіне кететіндей болып көрінді. «Өліммен бетпе- бет кездескен кезімде, мен өзімнің Алламен татуласып үлгермегенімді сезіндім» — дейді Джон Уэсли. Ал немістер болса өздерінің сабырлықтарымен және Құдайға деген сенімдерімен мені таң қалдырды. «Мен олардың соңдарынан ұзақ бақыладым — дейді ол — өздерін керемет ұстай біледі екен. Олардың жайбырақат мінездері басқа адамдарға көмек жасаған кездерінде де жақсы байқалды. Құтқарушының олар үшін бұдан да артық қызмет жасағанын айтты. Ағылшындар болса, немістердің істегенінің ширегін де істеген жоқ, тіпті істейміз деп ойлаған да жоқ, бұлардың мінезі тіпті өзгеше еді. Құдайға қызмет ету рәсімі басталғанда, Алланың есімін мадақтап ән салып жатқан кездерінде, кемені үлкен толқын жауып жіберді. Барлық жан тұңғиықтың түбіне кетіп жоқ болатын секілді көрінді. К е м е д е г і л е р қ а т т ы ү р е й л е н д і , ағылшындардың арасынан зарлаған үн шықты. Немістер болса қызметтерін әрі қарай жалғастыра берді. Кейін мен о л а р д ы ң б і р е у і н е н « С і з д е р қорықпадыңыздар ма?» — деп сұрадым және «Құдайға шүкір, жоқ» — деген жауап алдым. Сонан соң тағы да: «Сіздердің әйелдеріңіз бен балаларыңыз қорыққан жоқ па?» — деп едім, ол бірден: «Жоқ, біздің балаларымыз да, әйелдеріміз де өлімнен қорықпайды» — деп жауап қайтарды. Саваннаға келіп түскенде Уэсли моравтық бауырларымен біраз уақыт бірге тұрды және олардың христиандық мінездеріне таң қалмай қойған жоқ. Олардың Құдайға қызмет етулері а ғ ы л ш ы н д а р д ы ң ж а н с ы з формализмдерінен мүлдем өзгеше болды. Құдайлық қызметтерінің керемет қарапайымдылығы, сонымен қоса салтанаттылығын көргенде өзімді он жеті ғасыр шегерілген кезге түскендей сезіндім. Құдайға қызмет етуді басқарып жүрген адамдар қос жасаушы Паул мен балықшы Петрге ұқсас көрінді. Ешқандай керексіз с ы р т т а й с а л т а н а т т ы л ы қ п е н нысаншылдық жоқ. Сонымен қоса Киелі Рух пен Оның күші байқалады. Англияға қайтып оралғаннан кейін Уэсли моравтық дін тәлімгерінің қол астында жүріп, Киелі Кітапты тереңірек ұға бастады. Ол адам өз еңбегінің а р қ а с ы н д а е м е с , Қ ұ д а й д ы ң құрбандығының арқасында құтқарыла алатынын жақсы түсінді және соны мойындады. Бірде Лондонда өткен Құдайға қызмет ету жиыны кезінде Лютердің Алланың Киелі Рухының адамның жүрегіне қалай әсер ететіні жайлы жазылған сөздері оқылды. Мұны естіген Уэслидің жүрегіндегі сенімі лаулай түсті. Ол өзін мойнындағы ап-ауыр жүгі түскендей сезінді және соған қатты қуанды. «Құтқарылу үшін Исаға, тек Исаға ғана үміт арту керек. Ол менің күллі күнәдан арылтып, күнә мен ажал заңынан құтқаратындай көрінді» — дейді ол. Себебі бұрын ол сеніміне сеп болмағанымен, Құдайдың көңілінен шығу үшін көп нәрседен бас тартып, азап шегіп, өзін неше түрлі сынақтарға салатын. Енді міне Уэсли тірі Құдайды жаңа ғана тапқандай болды. Бұрын ол Алланың мейіріміне бөлену үшін құдайы таратып, садақа беріп, ораза ұстап, дұға оқыса, енді рақымшылық — Құдайдың сатусыз сыйы екенін түсінді. Қуанышты хабарды естіген ол, жаңалығын басқа да адамдарға айтып жеткізгісі келді және соны басты міндетім деп санады. «Қайда жүрсем де тыңдағысы келген адамдардың барлығына осы қуанышты хабарды жеткізу менің құқығым, міндетім және қасиетті борышым» — деген болатын ол. Ол бұрынғысынша көп нәрседен бас тартып, сабырлы, ұстамды болуға тырысты, бірақ бұл бұрынғыдай негізгі мақсаты болған жоқ, тек сенімінің нәтижесі ғана болды. Құдайдың адам баласына Иса Мәсіх арқылы беретін игілігі — оның сенімінің негізі болып табылады және бұл адамның Құдайдың еркіне бағынуынан байқалады. Адамзат баласының Исаның жазықсыз төгілген қаны арқылы ғана құтқарыла алатыны және Құдайдың Киелі Рухының ғана, Исаның үлгісі бойынша өмір сүретін, адамды жақсы жаққа қарай өзгерте алатыны жайлы игі хабарды басқа 116 жандарға айтып жеткізуге Уэсли бар өмірін арнады. Уайтфильд пен ағайынды Уэслилер, Исаның ержүрек жауынгерлері ретінде, неше түрлі сынақтан өтуге университет қабырғасында жүрген кездерінен бастап дайын болатын. Олар неше түрлі қорлықтан, мысқылданудан, тәлкектен, жәбірленуден, қуғындалудан өтіп, өздерінің аянышты, сорлы күйлерін анық сезініп, болашақтағы қызметке пісіп, қатып жетілді. Атеист (Құдайға сенбейтін) достары оларды сол кездің өзінде-ақ методистер деп атап кеткен. Ал қазір методистер деп Англия және Америка елдеріндегі христиандардың ең сыйлы біріккен топтары аталады. Англия шіркеуінің мүшелері ретінде олар Құдайға қызмет ету рәсіміне көп көңілдерін бөлді. Құдай оларға қызмет етудің жаңа үлгісін көрсетті. Киелі Рух оларды Мәсіхтың айқыш ағашының мәнісін зерттеуге талпындырды. Алла барлық істе оларға көмекші болды. Тәлімгерлерінің сөздерінің ақиқат екенін ұққан халық айтулы хабарды қуанышпен қарсы алды. Шыныменен де бұл үйір қасқырлардың шабуынан қорғануға мұқтаж болатын. Уэсли басқа қауым құрам деген ойы да болған жоқ, керісінше сенімдегілерді методистермен біріктіріп, бір қауым еткісі келді. Бұл ақиқатты уағыздаушылармен мемлекеттік шіркеу шайқасқа түсті. Құдайдың даналығының арқасында реформа шіркеудің өзінен басталды. Сырттан келгендерге мұнша өзгеріс енгізу мүмкін емес еді. Айтулы ө з ге р і с т е р д і е нгі з г е н ші р к е у д і ң тәлімгерлері болғандықтан, ақиқат кеңінен етек жайып тарай бастады. Діни ұстаздар қолдарын байлап тұрған рухани тұзақты ағытып тастап, шындық жолында құлшына еңбектенді. Нысаншылдықпен (формализм) жарақаттанған шіркеу енді жаңа өмірге оянды. Уэслидің заманында бұрынғы ғасырлардағыдай Құдайға қызмет ететіндер дарынды адамдар болды. Кей кездері олардың арасында да шіркеу ережелері (доктриналар) бойынша түсінбестіктер болғанымен, негізгі мақсаттарын жақсы білетін олар, ортақ тіл тауып, қызметтерін жалғастыра білген. Бір кездері Уайтфильд пен ағайынды Уэслилердің арасында болған қарама қайшылық шіркеудің бөлініп кетуіне қаупін тигізді. Бірақ Исаның мектебінен тәлім алып, момындыққа тәрбиеленген олар күнәкар жандарды мәңгілік өлімнен қ ұ т қ а р у ү ш і н а р а л а р ы н д а ғ ы алауыздықтарын ұмытып, еңбектерін жалғастырды. Өйткені дауласушылық, адасушылық жан-жақтың қыспақтап, күнәкарлар өлімге апаратын жолға түсіп алып тура тартып бара жатқанда ара – қатынастарын анықтап жүру жағдайсыз болды. Аз уақыттан соң Құдайдың қалаулы қызметкерлері тікенді жолға тап болды. Оларға әр түрлі білімді, өтімді адамдар қарсы шықты. Сонымен қоса оларға діншілдер гаһарын төкті. Таза сенім мен оны уағыздаушылардың алдынан шіркеулер есігі жабылды. Имансыз, надан адамдардың жауыздығын қоздырып, оларды мінбелерден келеке мақаз етті. Неше рет олардың бастарына қауіп төнді. Джон Уэсли Алланың мейірімінің арқасында талай рет өлімнен қалды. Бірде ол ызалы қара тобырдың арасына түсіп қалған кезінде, адам бейнесіне енген періште оны құтқарып алды. Сөйтіп Исаның жауынгері қауіпті жерден зиянсыз шықты. Осындай кездердің бірін еске ала отырып ол: «Мен тайғанақ жотамен түсіп келе жатқанымда қуғыншыларым мені талай шалып құлатпақ болды. Бірақ мен құлаған былай тұрсын, тайғанаған да жоқпын. Жұлқылауға түскен кезімде қалтам жыртылды, ал екінші ақшасы бар қалтам жартылай ғана жыртылды. Алпамсадай біреу қолындағы сойылын неше рет жұмсағанымен, сойыл мені жанап өтіп қана отырды. Алдымнан шыға келген біреу маңдайдан соққысы келіп еді, қолы жөнді жетпеді, тек жанап қана өтті. «Мынаның шашы неткен жұмсақ» — деді, сонда ол. Осы айтылған баскесерлер, солардың бірі аюмен күрескен балуан болатын, кейін маған деген көзқарастарын өзгертті. Құдай бізді әр түрлі сынақтардан өткізіп шыңдайды, сенімімізді нығайтады. Осыдан екі жыл бұрын үстінен түскен жүктеу/скачать 2,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|