the water(s) cast *one’s daily ~ daily *half
a loaf is better than none/than no ~ half *to
know which side one’s ~ is buttered know
*to take the ~ out of smb’s mouth біреуді
тіршілік көзінен, нан тауып жейтін ісінен
айыру
bread and butter [,bred n ‘bʌtə(r)] 1. май
жағылған нан тілімдері 2. (ауызекі) күнгөріс
көзі, жұмысы, тауып жүрген наны (сөзбе-
сөз: нан мен май) ♦How does he earn his
~?. – Ол нанын (күнгөрісін) қалай табады?
♦Jobs, pensions and housing are the ~ issues of
politics. – Жұмыс, зейнет жəне үй мəселелері
– саясаттағы түйінді мəселелер. 3. (idm) *a ~
letter біреуге қонақжайлығы үшін ризашылық
білдіретін хат
breadbasket ['bred,bα:skit] n 1.нан (салатын)
себеті 2.елдің астықты аймағы 3. (slang)
асқазан
bread-bin ['bredbin] n нан сақтайтын ыдыс
breadboard ['bredbɔ:(r)d] n нан (турайтын)
тақтайы
breadbox ['bredbɒks] US = bread-bin
breadcrumbs ['bredkrʌmz] n нан қоқымы ♦fi sh
covered with ~ and then fried – нан қоқымына
былғанып, қуырылған балық
breaded ['bredid] adj нан қоқымына былғанған,
үстіне нан қоқымдары себілген ♦~ fi sh – нан
қоқымына былғанған балық
bread-fruit ['bredfru:t] n (a) тропикалық нан
ағашы (b) осы ағаштың жемісі
breadline ['bredlain] n 1.қайырымдылық
ретінде берілген тегін тамаққа тұрған адамдар
кезегі, «нан кезегі» 2. (idm) *on the ~ өте кедей
♦We’ve been living on the ~ for weeks. – Біз ап-
талар бойы мүсəпір халде болдық.
breadstuff ['bredstʌf] n 1.бидай, ұн 2.нан, нан
өнімдері
breadth ['bredθ; 'bretθ] n 1.ен, кеңдік ♦a garden,
room ten metres of ~ - ені он метр бақша, бөлме
2.кеңдік, ауқымдылық (білімнің, тəжірибенің,
ойдың) ♦Her ~ of experience makes her ideal
for the job. – Тəжірибесінің көптігі оны бұл
жұмысқа өте лайықты етеді. ♦to show ~
of mind, opinions – ойдың, пікірдің кеңдігін,
ауқымдылығын көрсету 3.(idm) *by a hair/a
hair’s ~ hair *the length and ~ of smth
length
breadthways [‘bredθweiz; ‘bretθ-] adj, adv
кеңінен, кең жағымен, кең-молынан ♦The box
should be fi t in the case ~. – Қорап кейске кең-
молынан (емін-еркін) сыйып кетеді.
breadthwise [‘bredθwaiz; 'bretθ-] = breadthways
bread-winner ['bredwinə(r)] n үйелменнің
(отбасының) ақша тауып асыраушы мүшесі,
нан табушы ♦Mum’s the ~ in our family. – От-
басымызды жұмыс істеп асырайтын – ма-
мам.
break [breik] A.v (pt broke [brəuk], pp broken
[brəukən]) 1.(a) ~ (in/into smth) сыну, паршала-
ну; үзілу; қирау; жыртылу; бөліну ♦The string
broke. – Ішек (жіп) үзіліп кетті. ♦Glass ~s
easily. – Шыны тез сынады. ♦The bag broke
under the weight of the shopping inside it. –
Сөмке (дорба, қоржын) ішіндегі дүкеннен
алған заттарды көтере алмай жыртылды.
♦She dropped the plate and it broke into pieces. –
Оның қолынан табақ түсіп кетіп, быт-шыты
шықты. (b) ~ smth (in/into smth) сындыру;
үзу; жырту; бөлу ♦to ~ a cup – тостақты сын-
дыру ♦She fell off a ladder and broke her arm. -
Ол сатыдан құлап қолын сындырып алды. ♦If
you pull too hard you will ~ the rope. – (Егер)
тым қатты тартсаң, жіпті үзесің. ♦He
broke the bar of chocolate into two pieces. – Ол
шоколад плитасын екіге бөлді. 2.бұзылып
жарамай қалу; бұзу, сындыру ♦My watch is
broken. – Сағатым істемей қалды. 3.(теріні,
үстіні, т.с.с.) кесу, тілу ♦The dog bit me but
didn’t ~ the skin. – Ит мені қапқанымен, тісі
өтпеді. 4.(заңды, уəдені) бұзу, (одан) таю,
айну ♦to ~ the law, the rules, the conditions –
заңды, ережені, (уағдаласқан) шарттарды
бұзу ♦to ~ an appointment – тағайындаған кез-
десуге келмеу ♦He was ~ing the speed limit. – Ол
рұхсат етілген жылдамдық шегінен шығып
бара жатқан болатын. 5.~ (off) үзіліс жасау,
кідіру, жұмысты бір сəтке доғару ♦Let’s ~ off
for tea. – Үзіліс жасап шай ішейік. 6.тоқтату,
доғару; бөлу, бөліп жіберу; үзу, бұзу ♦to ~
smb’s concentration – біреудің терең ойын
бөліп жіберу ♦We broke our journey to London
at Oxford. – Біз Лондонға сапарымызды Ок-
сфордта үздік. ♦a broken night’s sleep –
бұзылған түнгі ұйқы ♦She broke the silence by
coughing. – Ол үнсіздікті жөткеріне бұзды.
♦to ~ a blockade, siege – блокаданы/қоршауды
бұзу 7. (ауа-райы ж) күрт өзгеру ♦The fi ne
weather/The heatwave broke at last. – Ақыры
ауа-райы күрт жақсарды/аптап ыстық келіп
жетті. 8.(бұлт ж) ысырылу, тара(л)у ♦The
clouds broke and the sun came out. – Бұлт ысы-
рылып күн шыға келді. 9.(a) ♦Dawn/The day
was ~ing. – Таң ата бастаған еді. (b)♦The
storm broke. – Құйын астаң-кестең басталып
кетті. (c)əшкере болу, белгілі болу ♦There was
a public outcry when the scandal broke. – Іс
əшкере болғанда жұртшылықтың ашу-ызасы
туды. 10. əлсіре(т)у, діңкеле(т)у; басу, жою;
жасу, сыну; ойсыратып, есеңгіретіп тастау ♦to
~ smb’s morale – біреудің жігерін жасыту,
мысын басу ♦to ~ smb's resistance – біреудің
қарсылығын басу ♦to ~ smb’s spirit – біреудің
рухын əлсірету ♦The scandal broke him. – Оны
айқай-шу (жанжал) діңкелетіп тастады. ♦He
broke under the questioning and confessed to eve-
rything. – Ол тергеуге шыдай алмай бəрін
мойындады. ♦The death of his wife broke him
completely. - Əйелінің өлімі оны жер
тартқызып кетті. 11.(a) (көңіл-күй
толқуынан даусы) өзгеру ♦Her voice broke as
she told the dreadful news. – Ол сұмдық хабар-
ды айтқанда дауысы дірілге басты. (b)
(жеткіншектердің өтпелі кезеңде даусының
жуаруы) ♦His voice broke when he was thirteen.
– Он үш жасында оның даусы жуарды. 12.
(спортта) рекорды алу, жаңарту ♦to ~ the World
100 metres record – 100 метрге жүгіруден
əлемдік рекордты алу (жаңарту). 13.(су ж)
толқындай ұру, соғылу ♦the sound of waves
~ing on the beach – пляжға жетіп жығылып
жатқан толқындар үні ♦The sea was ~ing over
the wrecked ship. – Теңіз толқындары апатқа
ұшыраған кемеге соғылып жатты. 14. кодын,
құпия нөмірін ашу, табу ♦to ~ the code – кодты
табу, ашу 15.(құрамында break сөзі бар идио-
малар үшін басқа сөз таныстырылымдарын
қараңыз, м: *to ~ even even *to ~ smb’s
246
247
heart heart) 16. (phr v) *~ away (from smb/
smth) (a)(тұтқыннан) қашып кету ♦The
prisoner broke away from his guards. - Тұтқын
күзетшілерден қашып кетті. (b)(саяси парти-
яны, т.с.с.) тастау, (-дан, т.с.с.) кету ♦Several
Labour MPs broke away to join the Social
Democrats. –Бірнеше парламент мүшесі
социал-демократтарға қосылу үшін
Лейбористік партиядан шықты. ♦A province
has broken away to form a new state. –
Провинция өзінше бір мемлекет болу ниетімен
бөлініп кетті. *~ down (a) бұзылу, бүліну,
жұмыс істемей қалу ♦The telephone system has
broken down. – Телефон жүйесі жұмыс
істемей қалды. ♦We broke down on the motor-
way. – Біз (машинамыз) үлкен жолда бұзылып
қалдық. (b)құру, сəтсіздікке ұшырау, құлау,
үзілу ♦Negotiations between the two sides have
broken down. – Екі жақ арасындағы
келіссөздер үзіліп қалды. ♦If law and order ~
down, anarchy will result. – Заң мен тəртіп
құрыса, анархия басталады. (c)(денсаулық ж)
құру, нашарлау ♦Her health broke down under
the pressure of work. – Оның денсаулығы
жұмысты көтере алмай құрыды. (d) сезімін,
өзін-өзі тоқтата алмау ♦He broke down and
wept when he heard the news. – Хабарды
естігенде ол өзіне-өзі ие бола алмай жылап
жіберді. *~ (smth) down (кеткен ақшалай
шығынды) сарапқа сала жік-жігімен бөлу ♦The
expenditure on the project ~s down as follows:
wages £10 m, plant ₤4 m, raw materials ₤5 m. –
Жобаның шығыны төмендегідей бөлінеді:
жалақы - ₤10 млн, завод - ₤4 млн, шикізат ма-
териалдары - ₤5 млн. . *~ smth down (a) ұрып
құлату, сұлату ♦Firemen had to ~ the door down
to reach the people trapped inside. - Өрт
сөндірушілер іште қамалып қалған адамдарға
жету үшін есікті ұырп құлатты. (b) құрту,
жою ♦to ~ down resistance – қарсылықты жою
♦to ~ down smb’s shyness – біреудің ұяңдығын
жою (c) химиялық құрамын өзгерту, ыдыра(т)
у ♦Sugar and starch are broken down in the
stomach. – Қант пен крахмаль асқазанда ыды-
райды. *~ smth from smth (бірнəрседен
бірдеңе) үзу, сындырып алу ♦He broke a piece
of bread from the loaf. – Ол наннан бір үзім
үзді. *~ in (үйге, ғимаратқа) бұзып кіру,
(ұрылар ж) үйге түсу ♦Burglars had broken in
while we were away on holiday. – Біз демалы-
ста болған кезде ұрылар үйге түсіпті. *~
smb/smth in (біреуді/бірн-ні) үйрету,
машықтандыру, тəрбиелеу ♦to ~ in a young
horse – тайды үйрету *~ in (on smth) ентелеу,
кимелеу, бөліп жіберу ♦Please don’t ~ in on our
conversation. - Əңгімемізге кимелемеші. *~ into
smth (a) (бірн-ге) бұзып кіру, күшпен ену ♦His
house was broken into last week. - Өткен апта-
да оның үйіне ұры түсіпті. (b) ду ете əн айту,
дабырлау, т.с.с. ♦As the President’s car arrived,
the crowd broke into loud applause. –
Президенттің машинасы келген бетте
жиналған жұрт ду қол шапалақтай бастады.
(c) жүгіре, қаша жөнелу ♦The man broke into a
run when he saw the police. - Əлгі кісі
полицияны көргенде қаша жөнелді. (d) ♦All
this extra work I’m doing is ~ing into my leisure
time. – Істеп жүрген қосымша жұмысымның
бəрі бос уақытымды алады. (f) (төтенше
жағдайларға арнап сақтаған азық-түлікті)
ашып қолдану ♦to ~ into emergency supplies of
food – төтенше жағдайларға арналған азық
қорларын ашып қолдану . *~ off сөзін тоқтату,
доғару ♦He broke off in the middle of sentence. –
Сөйлемнің ортасына жете бере ол тоқтап
қалды. *~ (smth) off жұлып алу, жұлынып
қалу, үз(іл)у, сындыра бөліп алу ♦The door
handle was broken off. – Есіктің тұтқасы сы-
нып қалыпты. ♦She broke off a piece of choco-
late and gave it to me. – Ол шокаладтан бір
үзім бөлді де маған берді. *~ smth off бұзу,
үзу, т.с.с. ♦to ~ off diplomatic relations –
дипломатиялық қарым-қатынастарды үзу *~
out (суыт оқиғалар ж) басталып кету, бұрқ ете
түсу ♦Fire broke out during the night. - Өрт
түнде бұрқ ете түсті. ♦War broke out in 1939.
– Соғыс 1939 ж. басталып кетті. *~ out (of
smth) қашып құтылып кету, сытылып кету
♦Several prisoners broke out of the jail. –
Бірнеше тұтқын түрмеден сытылып кетіпті.
*~ out in smth (a) бірдеңе үстін, денесін жабу,
басу ♦His face broke out in a rash. – Оның беті
қызарып, бөртіп кетті. ♦He broke out in a cold
sweat. – Оның үстінен суық тер бұрқ ете
түсті. (b) ашуланып кету ♦She broke out in a
rage. – Ол ашуланып шыға келді. *~ through
тың ғылыми, т.б. жаңалықтар ашу (сөзбе-сөз:
жарып шығу) ♦Scientists say that they are
beginning to ~ through in the fi ght against cancer.
– Ғалымдар қылтамақ (рак) ауруымен
күресте тың нəтижелердің алдында тұрмыз
дейді. *~ through (smth) (a) бұзып, жарып өту
♦Demonstrators broke through the police cordon.
– Шерушілер полиция шебін бұзып өтті. (b)
күннің, айдың бұлт арасынан көрінуі, шығуы
♦The sun broke through at last in the afternoon. –
Күн ақыры түстен кейін шықты. *~ through
smth бірн-ні жою, арылу, ада болу ♦to ~
through smb’s shyness – ұяңдығынан ада болу
(арылу) *~ up (a) тарау, тарқау ♦The meeting
broke up at eleven o’clock. – Жиналыс сағат 11-
де тарқады. (b) (Brit) (мектепте) каникулдың
басталуы, каникулға тар(қ)ау ♦When do you ~
up for Christmas? – Рождествоға (Крисмас)
қашан тарайсыңдар? (c) əлсіреу, нашарлау,
болдыру ♦He was ~ing up under the strain. –
Жүйкеге тиер жұмыстан ол болдырып
жүрген. (d) (ауа-райы ж) бұзылу, нашарлау
♦The weather shows signs of ~ing up. – Ауа-
райының бұзылайын деген түрі бар. *~ (smth)
up (a) быт-шытын, күл-паршасын шығару,
бөлшектеу ♦The ship broke up on the rocks. –
Кеме жартасқа ұрылып быт-шыты шықты.
♦The ship was broken up fro scrap metal. –
Кемені бөлшектеп кесіп темір сынықтарына
жіберді. (b) үзу, бітіру, аяқтау ♦Their marriage
is ~ing up. – Олардың шаңырақтары
шайқалуда. ♦They decided to ~ up the
partnership. – Олар əріптестіктерін
доғарайын деді (доғаруға ұйғарды). *~ smth
up (a) тарату, тарқату ♦Police were called in to
~ up the meeting. – Митингіні тарату үшін
полиция шақырылды. (b) жіктеу, бөлу
♦Sentences can be broken up into clauses. –
Сөйлемдерді тармақтарға жіктеуге болады.
♦The government has broken up the large private
estates. – Үкімет ірі жекеменшік иеліктерді
(қожалықтарды) бөліп тастады. *~ up (with
smb) айырылысу, қарым-қатынасын үзу ♦She’s
just broken up with her boyfriend. – Ол өзінің
жігітімен айырылысып кетті. *~ with smb
айырылысу, қарым-қатынасын үзу ♦to ~ with
one’s girlfriend – дос (сүйген) қызымен айыры-
лысу *~ with smth (əдетін, т.с.с.) тастау,
доғару, (-інен) арылу ♦to ~ with tradition -
əдет-ғұрыптан арылу ♦to ~ with old habits –
ескі əдеттерін тастау B.n 1. ~ (in smth) (a)
сынық, тесік, ойық, сынған, шытынаған жер
♦a ~ in a fence – шарбақтың сынған тұсы
(тесік) ♦a ~ in a wall – дуалдағы ойық (ойылып
қалған жер) ♦a ~ in a water-pipe – су
құбырындағы тесік (b) ашық жер, аралық;
үзіліс, кідіріс; саябырсу, бəсеңдеу ♦a ~ in the
clouds – бұлттар арасындағы саңылау (ашық
жер) ♦Wait for a ~ in the traffi c before crossing
the road. – Көшеден өтер бұрын көлік
қозғалысындағы кідірісті күт. 5.(a)
(жұмыстағы, т.с.с.) үзіліс, кідіріс, тоқтам
♦lunch-break – түскі асқа үзіліс ♦to have/take
an hour’s ~ for lunch – түскі асқа бір сағат
үзіліс жасау ♦to work for fi ve hours without a ~
- бес сағат бойы тоқтаусыз жұмыс істеу ♦a
~ in conversation - əңгімедегі үзіліс (b) қысқа
демалыс, каникул ♦a weekend ~ in the country –
ауылды аймақтағы апта соңындағы демалыс
3. ~ (in smth); ~ (with smb/smth) (a) өзгеріс;
үзіліс, кідіріс ♦a ~ in a child’s education –
баланың оқуындағы (мекебіндегі) үзіліс,
кідіріс ♦a ~ in the weather – ауа-райындағы
жақсарыс ♦a ~ with tradition – дəстүрдегі
елеулі өзгеріс (b) (қарым-қатынастағы) үзіліс,
тоқтау, айырылыс ♦a ~ in diplomatic relations –
дипломатиялық қарым-қатынастардың үзілуі
♦She’s been depressed since the ~ with her
boyfriend. – Сүйген жігітімен айырылысқалы
бері ол күйзеліп жүр. 4. (ауызекі) жолы
болғыштық, сəттілік ♦a big/lucky ~ - ірі олжа,
жолы болу ♦a bad ~ - опық жеу, жолы болмау
♦to give smb a ~ - біреуге мүмкіндік беру 5.
(кейде ~ of service, service ~) (теннисте) брейк
(яғни, басымдыққа ие болу) ♦Smtih has had two
~ points already in this set. – Бұл сеттің өзінде
Смит екі брейк алған болатұғын. ♦~ point –
(теннисте) брейк-пойнт (шешуші соққы, яғни
басымдық, м: 30-40 болып тұрған кезде) 6.
(idm) *~ of day іңір, таңсəрі ♦at ~ of day –
іңірде *to make a ~ (for it) қамақтан
(қамаудан) қашып кету
breakable [‘breikəbl] adj сынғыш, тез сынатын,
нəзік
breakables [‘breikəblz] n [pl] сынғыш, нəзік
заттар (м: кесе, стакан, т.с.с.)
breakage [‘breikiʤ] n 1.сыну, бұзылу, сынық
♦a parcel carefully packed to prevent ~ - сынбас
үшін мұқият оралған бума (посылка) 3.сынған
зат; сынғаннан болған шығын
248
249
breakaway ['breikəwei] A. adj 1.өзінше бөлініп
шыққан, ажыраған ♦ ~ group/party/ movement
– бөлініп шыққан (кеткен) топ/партия/
қозғалыс ♦ the ~ state of Slovenia – бөлініп
шыққан (жеке отау тіккен) Словения елі B. n
(топтың, т.с.с.) ыдырауы, бөлінуі ♦ a ~ from
the Tory party – Тори партиясынан бөлініп
кету
breakdance ['breikdα:ns; -dæns] v брейк (биін)
билеу [қ-з: breakdancing]
breakdancing ['breikdα:nsiŋ; -dænsiŋ] n брейк биі
breakdancer ['breikdα:nsə(r); -dænsə(r)] n брейк
билеуші, брейк бишісі
breakdown ['breikdaun] n 1. (мех-қ) бұзылу,
сыну, сынық ♦ Our car/We had a ~ on the
motorway. – Жолда машинамыз бұзылып
қалды. 2. сəтсіздікке ұшырау, құру, үзілу
♦ a ~ of negotiations on disarmament –
қарусыздану жөніндегі келіссөздердің үзілуі
3.денсаулықтың нашарлауы, бұзылуы ♦ The
strain of his job led to the complete ~ of his
health. – Ауыр жұмыс оның денсаулығын
мүлде құртты. ♦ She suffered a nervous
~. – Оның жүйкесі талып қиналды.
4.статистикалық талдау, жіктеу, егжей-
тегжейлі анализ ♦ Can you prepare a full ~ of
labour costs? – Жұмыс шығындарының жан-
жақты талдауын дайындап бере аласың ба?
breakdown truck ['breikdaun,trʌk] (кейде ~
lorry, US towtruck) эвакуатор (бұзылған ма-
шинаны алып кететін көлік)
breaker ['breikə(r)] n 1. сындырғыш, бұзғыш
♦ a ship-breaker – кеме бұзғыш (жартас, т.б.)
♦ a law-breaker – заңды бұзғыш (бұзған) адам
♦ a record-breaker – (спортта) рекорд алушы,
бұзушы 2. жағаға ұрылатын қатты толқын 3.
(қайықта қолдануға арналған) күбі, кеспек,
бөшке
breakfast ['brekfəst] n 1. таңғы ас,
таңертеңгілік ас, тамақ ♦ a light ~ - жеңіл
таңғы ас ♦ to have eggs and cheese for ~ -
таңғы асқа жұмыртқа мен сыр жеу ♦ They
were having ~ when I arrived. – Мен келгенде
олар таңғы ас ішіп отырған (болатын). 2.
(idm) *bed and ~ bed *a dog’s ~/dinner
dog *to eat smb for ~ eat B. v ~ (on smth)
таңғы ас ішу, таңертеңгісін тамақтану ♦ We ~ed
on toast and coffee. – Таңертеңгісі күйдірілген
нан жеп, кофе іштік.
breakfast television ( Brit) таңертеңгісін көретін
телехабар(лар)
break-in ['breikin] n (үйге, т.с.с. заңсыз) бұзып
кіру, ену
breaking and entering ( заң) үйге, т.с.с. заңсыз
бұзып кіріп істелген қылмыс
breakneck ['breiknek] adj өлгенше, өлердей
жылдам ♦ to drive at ~ speed - өлердей
жылдамдықпен (көлік) айдау
break-out ['breikaut] n түрмеден қашып
кету, сытылу ♦ a mass ~ of prisoners –
Тұтқындардың жаппай қашуы
breakstone ['breikstəun] n шағыл
(жарықшақталған, ұсақталған тас)
breakthrough ['breikθru:] n 1. (қоршауды
я қорғаныс шебін) бұзып өту, жарып өту
2.(ғылымдағы, т.б.) бетбұрыс, ірі жаңалық,
жаңа леп ♦ a major ~ in cancer research –
қылтамақ (рак) ауруын зерттеудегі үлкен
жетістік (бетбұрыс) ♦ a ~ in negotiation –
келіссөздердегі жаңа бетбұрыс
breakup ['breikʌp] n 1. қарым-қатынасты,
некені үзу, бұзу, тоқтату ♦ the consequences of
marital ~ on children – ажырасудың балаларға
əсері 2.(ұйымның, елдің, т.с.с.) ыдырауы,
бөлшектенуі ♦ the ~ of the Soviet Union – Совет
Одағының ыдырауы
breakwater ['breikwɔ:tə(r)] n сутосқы,
толқынтосқы, толқынбұзғыш (айлақты
толқыннан қорғайтын, теңіз ішіне енгізе
салынған қабырға
bream I [bri:m] n ( pl өзгермейді) табан (тұщы
су я тұзды су балығы)
bream II [bri:m] v (күйген сарғалдақ (гүл) не
қамыс қолданып) кеменің сыртқы түбін тазалау
breast [brest] A. n 1. кеуде, емшек (əйелдің)
2.(a) кеуде, көкірек, төс (b)киімнің кеудесі,
көкірегі ♦ a soldier with medals pinned to the ~
of his coat – киімнің төсіне медальдар қадаған
солдат 3. кеуде, көкірек, төс (жануардың)
♦ chicken ~s – тауық төстері ♦ ~ of lamb –
төстік, тоқты төсі 4. ( көне қолд) жүрек,
көкірек ♦ a troubled ~ - елегізген жүрек 5.
(idm) *to beat one’s ~ beat *to make a clean
Достарыңызбен бөлісу: |