— кеуекті заттың сүйек трабекуласы; 7 — сүйек үсті қабығының талшықты қабаты

8.2. Қаңқалық тіндер
237
Диафизде үш кабатты ажыратады: 
сыртқы
жалпы (генералдык) табакшалар 
кабаты, 
ортаңғы
немесе, кан тамырларын сыртынан коршай шеңберлер 
кұраған сүйек табакшаларынаи остеондар түзегендіктен, остеондық кабат 
(8.33-сурет) деп аталған және 
ішкі
жалпы табакшалар кабаты. Сырткы 
табакшалар сүйектің диафизінің сыртында толык сакина кұрамайды, 
санылаулары келесі кабаттардың табакшаларымен басылады.
Ішкі табакшалар сүйектін тығыз заты тікелей жілік майы куысымен байла- 
нысатын жерлерде ғана жаксы дамыған. Тығыз заттың кеуекті затка үласатын 
жерлерінде, ішкі жалпы табакшалар кеуекті заттың трабекулаларына жалғасады.
б
8 .3 3 -су р е т. Остеон: а — микрофотография (боялуы Шморль әдісі бойынша); 
б — сүйек үзігінің сканерлеуші электрондық микроскопиясы (О. В. Слесаревтың 
препараты). 1 — остеонның каналы; 2 — остеоциттер (лакуналар — б); 3 — сүйек 
табақшалары

238
8-Тарау. Дәнекертіндер
Сырткы табакшалар 
тесіп өтуші (фолькманның) каналдармен
тілімденген, 
олармен сүйек үсті кабыктан сүйектің ішіне тамырлар кіреді. Сүйек үсті 
кабығы жағынан сүйекке әр түрлі бүрыштарда коллаген талшыктары енеді. 
Бұл талшыктар да 
тесіп өтуші (шарпеевтің) талшықтар
агауын алған. 
Көбінесе олар сырткы жалпы табакшалар кабатында ғана тармакталады, кейде 
ортаңғы остеондык кабатка да кіруі мүмкін, бірак ешкашан да остеондардың 
табакшаларының күрамына кірмейді.
Ортаңғы кабатта 
шеңберленген (остеондық) табақшалар
остеондарды 
түзейді. Остеондардың арасында 
аралық (ендірме) табақшалар
орналаса- 
ды. Сүйек табакшаларынын калындығы және үзындығы бірнеше ондаған 
микрометрден жүздеген микрометрге дейін ауыткиды. 
Оапеондар
(Гаверс 
жүйелері) түтікшелі сүйектің тығыз затының кұрылымдык бірлігі болып та- 
былады (8.31-суретті караңыз, 8.33-сурет). Олар, бірінің ішіне бірі салынған, 
шеңберленген сүйек табакшаларынан түратын, цилиндр сиякты кұрылымдар. 
Сүйек табакшаларында және олардың араларында сүйек жасушаларынын 
денелері және, сүйектің жасуша аралык затында камалған, олардың өсінділері 
орналасады. Әрбір остеон көрші остеондардан, негізгі заттан кұралған, 
бекітуші жолақпен бөлінген. Остеонның орталык каналында кан тамырлары 
және олармен ілескен дәнекер тін және остеогенді жасушалар өтеді.
Ұзын сүйектердің диафизінде остеондар көбінесе оның ұзын осіне 
параллелді орналаскан. Остеонның каналдары бір-бірімен анастомоздар 
кұрайды, анастомоздар аймағында оларға жанаса орналаскан табакшалар 
өзінін бағытын өзгертеді (8.31-суретті қараңыз). Мүндай каналдарды 
тесіп өтуші
немесе 
қоректендіруші
деп атайды. Остеонның каналдарында 
орналаскан тамырлар бір-бірімен және сүйек үсті кабығы мен жілік майы та- 
мырларымен байланысады. Диафиздің көп бөлігін түтікшелі сүйектін тығыз 
заты кұрайды. Диафиздін ішкі беткейінде, жілік майы куысымен шекарасын- 
да, табакшалы сүйек тінінен сүйектің кеуекті затының трабекулалары түзеледі. 
Түтікшелі сүйектердін диафиздері сүйек майымен толтырылған.
Эндост (endosteum)
сүйек майы куысы жағынан сүйекті каптап тұра- 
тын кабыкша. Толык калыптаскан сүйектін эндостында сүйектің минерал- 
данған затының шетінде осмиофилді жолакты; аморфты заттан, колла­
ген фибриллаларынан және остеобласттардан, кан кылтамырларынан, 
жүйкелік аяктамалардан, эндостты жілік майы элементтерінен аса анык 
окшауламаған, жасушалар кабатынан кұралған, остеоидты кабатты ажыра- 
тады. Эндосттың калыңдығы 1—2 мкм асады, бірак периосттың калың- 
дығынан аз болады.
Эндосттын калындығы, остеобласттардың және олардың бастамаларының 
синтетикалык белсенділігінін жоғарылауына байланысты, сүйектін каркынды 
калыптасуы жүріп жаткан жерлерінде, остеоидты кабаттын есебінен 10—20 есе 
артады. Сүйекті кайта үлгілеу кезінде эндосттың кұрамында остеокласт- 
тар ажыратылады. Қартая бастаған сүйектің эндостында остеобласттардың 
және бастама жасушалардың популяциясы азаяды, бірак остеокласттардың 
белсенділігі артады, бұл сүйектін тығыз кабатының жұкаруына және кеуекті 
затының кайта кұралуына әкеледі.

8.2. Қаңқалық тіндер
239
Сүйектін лакунарлык-түтікшелік жүйесінін болуына байланысты, эндост 
және периосттың арасында сұйыктыктын және минералдык заттардың белгілі 
алмасуы болады.

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: