1. Сөз өнерінің табиғаты
– 45 сұрақтар Әдебиеттану
жүктеу/скачать 129,39 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 42.СҰРАҚ
| 41 – 45 сұрақтар Әдебиеттану
41.Сұрақ Готтһольд Ефраим Лессинг (1729қаңтардың 22-сі – 1781қайтыс болған) - неміс жазушысы, драматургі және өнертанушысы, Ағарту дәуірінің. Оның пьесалары мен басқа еңбектері неміс әдебиетінің 17811781-інде Лессинг 52 жасында Брауншвайг қаласындағы шарап саудагері Анготтың үйіне сапар шеккенде қайтыс болды. Лессингтің жарқын туындыларының бірі - "Лаокун немесе кескіндеме мен поэзияның шекаралары туралы", онда ол өнердің екі түрін салыстырады: кескіндеме мен поэзия — Садолето сипаттаған Лаокун мүсіні көрсеткен Лаокунның мысалында. Кескіндеме арқылы Лессинг жалпы бейнелеу өнерін түсінеді. "Лаокуонда" Лессинг белгілі өнер теоретигі Аббат Ж.-Б. Дюбоның "поэзия мен кескіндеме туралы сыни ойларынан" (1719) белгілі бір дәрежеде әр түрлі өнер түрлерінің өзіндік ерекшелігі туралы сұрақ туғызады. Лессинг кескіндеме мен поэзия принциптерінің сәйкестігі туралы "жалған талғам мен негізсіз пайымдауларға" қарсы күреседі. Ол поэтикалық өнерге деген көзқарасты "сөйлейтін сурет"деп қабылдамайды. Пассивті сипаттау поэзияның қоршаған әлемді шынайы бейнелеу қабілетін күрт шектейді, оны белсенді, тиімді бастаудан айырады. Барлық өнердің табиғатқа еліктеу мақсаты бар, бірақ олар "тақырыптар мен еліктеу түрлері бойынша өте ерекшеленеді". Бейнелеу өнерінде кеңістіктік принцип басым. Кескіндеменің негізгі тақырыбы-бір уақытта, бір сәтте бейнеленген "көрінетін қасиеттері бар денелер". Поэтикалық өнерде негізгі материал-дыбыстық сөз. Осылайша, поэзия "қозғалыстарды бейнелейді", құбылыстарды олардың уақыт тізбегінде көрсетеді, ұзаққа созылған әрекетті көрсетеді. 42.СҰРАҚ Өлең сөз туралы ұғым. Өлең сөз адамға өзінің ішкі мазмұнымен, суреттілігімен, бейнелілік мәнімен ғана емес, айтылу қалпы, әсем үнділігімен де әсер етеді.Сөздің ұғым түсінік беретін мәнін, бейнелі мағынысын оның өлеңдегі ырғақ үнділігі , әуезділігі сан түлі рең беріп толықтыра түседі. Тіпті өлоеңді сөйлеп айтпай, іштей оқығанда да, оның үні, әуезділігі, ырғақ-интонациясы, үйлесі адам жанына қалай да әсерін тигізбей қоймайды. Сондықтан олар өлең сөздің әуезділігін арттыруға ұмтылу – құр әсемдік қуу емес. Ол үшін өлең сөздің ырғағын мөлшерден тыс өрнектеп, дыбыс үндестігін бірыңғай қуып кетуге де болмайды. Өлең сөздің көркем құралы сөзден құрылыс жағына не айырмасы – онда мөлшерлі ырғақ болады. Және ол қара сөзден де бола беретін, сөйлем не сөйлемшелердің біткен жеріндегі тыныс алу немесе дауыс толқынының құбылып, өзгеріп, тиянақталып отыруынан туатын ырғақ қана емес. Өолең сөзге тән өлшемділіктен туатын, өлеңнің өзінеде ғана болатын ырғақ. Яғни, өлең ырғағы – поэзияның өз еншісіне тиген сипат, өлең сөзде белгілі, қалыптасқан өлшем, өрнекті сақтаудан туатын, әрбір өлең тармағының көлемінде мөлшерлі шек болатындықтан туатын ырғақ. Мұны аңғару үшін әр сөздің буынын ежіктеп санап жапту қажет емес, ырғағын, әуезділігін айқын сезіну жеткілікті. Өлең сөздің табиғаты, оның қара сөзден бөлек, мөлшерлі ырғақ, өрнегі болатыны, осындай өлшеуліліктің сыры, қажеттілігі жайлы талай ғалым-зерттеушілер, әдебиетші-ойшылдар пікір қозғаған.Өлең жүйесі тіл құрылысына негізделе отырып, мүлде жаңа сапа, қасиетке ие болады. Өлең сөздің өзіне ғана тән белгілі заңдары қалыптасқан. Мысалы, сөздерді буын санына қарай қолдану, мөлшерлі буын сақтазу өлеңінде ғана бар. Ал қара сөзде мұндай заңдылық жоқ. Өлең сөздегі кейбір қарапайым ырқғақ-өрнектер жай сөйлеу тілінде де кездесетіні болады. Өлең – еркін сөйленетін жай сөздер тіркесі емес, ырғағы мен ұйқасы белгілі қалыпқа түскен, шумағы мен бунағына дейін белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңдегі әр сөз адамның жан дүниесі мен, көңіл – күйімен сезім толқындарымен өзекті байланыста ; ұйқас пен ырғақта, шумақ пен бунақта – бәрі де осыдан туған. жүктеу/скачать 129,39 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|