Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd
Егер қазақ тілінің тарихи дамуында жаңа дауыстылар пайда
жүктеу/скачать 10,2 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ тіліндегі кірме әріптердің дыбыс мәні
| Егер қазақ тілінің тарихи дамуында жаңа дауыстылар пайда
болатын болса, онда олар тек осы бос орындарға орналасады. Дауыстылар жүйесінде жалаң және құранды дыбыстардың әрқайсысының өз орны бар. Құранды дауыстылар өз алдына бірігіп барып, алдымен өз алдына топ құрады. Оның өз моделі бар. Құранды дауыстылар жалаң дауыстылардың тобына жеке-жеке барып қосыла алмайды, тек тобымен барып қана өз орнын табады. Жалаң дауыстылар да құранды дауыстылардың тобына жеке-жеке барып қосыла алмайды, тек тобымен барып қана өз орнын табады. Ендеше, қазақ тіліндегі дауыстылардың құрамы – жалаң және құранды дауыстылардың екі тобының біріккен жиынтығы. Қазақ тілі дауысты дыбыстарының толық көрнекі моделінің іші- нен кез келген дауыстының өзге дауыстылармен арсындағы айырым белгілерінің түрін анықтап, санын түгендеп беруге болады. Дауысты дыбыстардың моделі бүгінгі қазақ әліпбиіндегі төл дауыстылар мен кірме дауыстылардың басын ашып береді, модельге енген дауыстылар төл дыбыстар болады да, модельден орын табылмаған дауыстылар кір- ме дыбыстар болып табылады. Қазақ тіліндегі кірме әріптердің дыбыс мәні Тоталитарлық тіл емле ережелерінің салдарынан қазақ тілінің төл сөздерінің жазылымына бірнеше кірме дыбыстар еніп кетті. Оның өзі қазақ тілтанымының теориялық фонетикасына да, практикалық фонетикасына да нұқсан келтіріп жатыр. Теориялық тұрғыдан – қазақ тілінде жоқ «фонемалардың» санын көбейтіп жіберді, практикалық тұрғыдан – оқу-әдістеме шараларын қиындатып жіберді. Сонымен, кірме әріптердің тіл бұзар әсері күшейіп барады: 49 - бірінші, қазақ сөзінің үндесім әуезін бұзып барады; - екінші, қазақ тілінің буын жігін бұзып болды; - үшінші, қазақ тілінің морфем желісін бұзып болды; - төртінші, қазақ сөзінің тасымал ретін шатыстырып бітті. Ол кірме әріптер: И, У, Я, Ю, Щ. Қазақ тілінің төл сөздерінің құрамында жазылып жүрген кірме әріптердің дыбыс мәні төмендегідей (мый, тій, сұу, сүурөт, жая, әлійә, айұу, үйүу, ашшы, кешше, тұшшы): 63 барып қосыла алмайды, тек тобымен барып қана өз орнын табады. Ендеше, қазақ тіліндегі дауыстылардың құрамы – жалаң және құранды дауыстылардың екі тобының біріккен жиынтығы. Қазақ тілі дауысты дыбыстарының толық көрнекі моделінің ішінен кез келген дауыстының өзге дауыстылармен арсындағы айырым белгілерінің түрін анықтап, санын түгендеп беруге болады. Дауысты дыбыстардың моделі бүгінгі қазақ әліпбиіндегі төл дауыстылар мен кірме дауыстылардың басын ашып береді, модельге енген дауыстылар төл дыбыстар болады да, модельден орын табылмаған дауыстылар кірме дыбыстар болып табылады. жүктеу/скачать 10,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|