Бағдарламасы бойынша жарық көрді Әмірбек К

235
Ала бұлттың аржағында айырпылан ағып келедi, артына 
«ақ бояуын жағып» келедi. Iшiнде Сəбит Досанов нағып ке-
ледi? Қасында отырған қарындаспен танысқысы кеп, қас-қа-
бағын бағып келедi. Ойы – он бөлек, көзi – дөңгелек.
«Қалай таныссам екен?» – деп ойлады Сəбит. – «Қарындас, 
атың кiм?» десем бе екен, əлде сағат сұрасам ба екен? 
«Қарындас қайда барасың?» десем бе екен, əлде «Қайдан 
келесiң?» десем бе екен? 
Тындырған iсiмдi айтсам ба екен, əлде түнде көрген тү-
сiмдi айтсам ба екен? Ə, соным дұрыс. «Қарындас, түнде түс 
көрдiм, түсiмде қызық iс көрдiм дейiн. Басымда бит қаптап, 
балағыма шейiн өрiп жүр екен. Екеумiз бас түйiстiрдiк. Менiң 
басымдағы бiр-екi бит сенiң басыңа қарай барлаушыдай ба-
уырлап, жыбырлаған күйi өттi де кеттi. Жанында жетi-сегiз 
жабысқағы бар».
Жо-жоқ, шошып кетер. Одан басқа ойнақы нəрсенi ойлап 
табайын. Əлде... Əй, бiрақ, бұл қу қыз менiң əйгiлi жазушы 
Сəбит Досанов екенiмдi бiлiп отыр-ау? Ə-ə, бiлiп отыр. Неге 
бiлмесiн, бұ қыз түгiлi қазақ əдебиетiнiң қазанын қайнатып, 
көбiгiн қалқыған Сəбит Мұқанов, Мұқамеджан Қаратаев, 
Олжас Сүлейменов, Темiрғали Нұртазин, Тəкен Əлiмқұлов, 
Сəкен Жүнiсов, Сайын Мұратбеков, сосын Аристотель... Туh, 
Аристотель деппiн ғой, кiм... анау... мəскеулiк сыншылар 
Мирошниченко, Тамм, Полухина, Столяров менiң мен еке-
нiмдi баяғыда бiлген. Бiлмесе шығармаларыма жылы лебiз 
жаза ма?!
Менi Қазақстан ғана емес, шетелдiктер шетiнен бастап 
таниды. Дүние жүзiн дүбiрлеттiм. Бармаған жер, баспаған 
тауым жоқ. Иə, əрiсi шетел, берiсi Торғайға белгiлiмiн. Анау 
жылы Арқалық қаласының қақ ортасында «Сəбитжан, қашан 
келесiң?» деп оң қолын көтерiп тұрған Ленин ескерткiшiне 
гүл шоғын қойып, тағзым еткенiмдi тамам жұрт бiледi.
Қасы-көзi қиылған қарындаспен қалай тiлдессем екен?
Өзiң, сəулем, iздегенiм,
Кездесуге жүз келемiн.
Сөйлесуге тiл жетпейдi,
Қиын екен қыз дегенiң...

236
М-м... «Қарындас, мен Амангелдi жəне Ақсуат ауданының 
құрметтi азаматымын. Сондай-ақ, Африкадағы Дунду қала-
сының да құрметтi азаматы едiм!» деп, əуелi тамырын тап 
басып сипақтатсам қайтедi? Əй, бiрақ бұ қыз менi бiлiп 
отыр. «Ағай, сiз ауданның ғана емес, жеңгелi ауылдың да 
құрметтi азаматысыз ғой?» десе, тобықтан қаққандай топ ете 
түспеймiн бе? Болмайды!
Келе жатыр Досанов,
Жылдан-жылға жасарып.
Бүгiн шешiп тастайды
Кəстөм кисе кеше алып.
Келе жатыр Досанов,
Жылдан-жылға жасарып.
Барған жерi алдынан
Шығады ылғи төс алып...
Жарасқанның жазғанын айтып, солай десе сорым қай-
намай ма?
Ойпырмай, баяғыда Ташкенге барғанда бiр өзбек до-
сым үйiне шақырып, дастарқанына көк шай мен көкала 
қарбыз əкеп қойған едi. «Сəбит ака, кок чай iшiң. Бұ кок 
чай давлениеге жүда яхши. Сабит ака, iшiң-iшiң, көк чай 
iшiң!» деп қайта-қайта көк шай құйып, iшiмдi кептiрген едi. 
Қарбызды қалай сұрап жеудiң амалын таппай, былай деп ем-
ау: 
– Сiздiң көк шайыңызға көп рақмет. Қазiр мына қарбызды 
жегесiн қайда жатам? – дедiм. 
– Хоп, мейлi, Сабит ака! Ыхтиярыңыз! – дедi өзбек досым.
– Бұ, дарбызнин жартысын жеп бата берiңiз де, мына тап-
чанға жата берiңiз, – дедi. Мен қарбыздың жартысын емес, 
бəрiн жеп қойдым да екi рет бата бердiм. Өзбек те өз ағам 
ғой, бəрiбiр емес пе?
Ойпырмай, өзбектiң қарбызынан өзiмiздiң қарындас қиын 
болды-ау! О-о, таптым, таптым! Мəскеудегi «Советский пи-
сатель» баспасынан шыққан романдарымның сюжетiн ай-
тайын. Жоқ, одан гөрi пьесаларымның оқиғасы қызық. Əй, 
қойшы, онсыз да басы қатып отырған қыздың басын қаты-
рып қайтем...

237
Айырпылан ала бұлттың аржағынан бержағына ағып өтiп, 
ақ көңiл аэропортты бауырға басуға ыңғайланғандай, жерге 
қарай жеделдетiп ұшып келедi. Сəбит Досанов қасындағы 
қарындасқа бiрдеңе дегiсi кеп, тiлi қышып келедi. Кенет, он 
бөлек ойын топтатып, дөңгелек көзiн тоқтатып: 
– Қарындас! – дедi. – А, қарындас, сiз де осы самолетпен 
ұшып келе жатырсыз ба?
Сол-ақ екен, тағдырдың жазғаны мол-ақ екен, патефонның 
табағындай дөңгелеп тұрған көзiнiң оты жарқ ете қалды. Əрi 
қарай есiнде жоқ. Ертесiне есiн жиса, екi аяғын аспанға асып 
қойып, ауруханада жатыр екен. 
– Маған не болды? – дедi Сəбит кiрпiгiн əрең қозғап.
– Болары болды! – дедi дəрiгер қыз. – Сiз мiнген самолет 
қара жерге түскенде қақ бөлiнiп, басы бiр бөлек, құйрық 
жағы бiр бөлек ұшып кетiптi. Ағай, сiз салонның қай жерiне 
жайғасып едiңiз?
– Құйрық жағына отырып ем, құдай сақтап қалған екен 
ғой. Қарындас, танысып қояйық, мен Сəбит Досанов деген 
жазушы ағаң болам...
Қолаң шашқа қолын ұсынғысы кеп едi, о тоба! Қолы қор-
ғасындай ауыр, көтертпейдi. Қол-аяғы сынғанын сонда ғана 
бiр-ақ бiлдi. Бұған да тəубе! Жазатайым жазмыш болғанда 
Қазақстан Республикалық əдеби қорын кiм басқарар едi? 
Республикалық халық шығармашылығы жəне мəдени дема-
лыс орталығының Бас директоры кiм болар едi? Баспаның 
редакторы боп кiм iстер едi? Ресейдiң Шолохов атындағы 
халықаралық сыйлығы кiмге бұйырар едi? Көзi жəудiреген... 
көп шығарманың авторы ше? Құралай жеңгеме қожайын боп 
кiм қоқаңдар едi?
Жаман айтпай – жақсы жоқ, жазатайым жазмыш болғанда 
Мəскеуде шығармашылық кешiңiз өтер ме едi, өтпес пе едi? 
Алматыдағы алпыс жылдық мерей тойыңыз ше? Шапалақ 
ұрып, шапанды кiмге жабар едiк? 
Опаттың бетi аулақ, ойпырмай, сiз со жылы олай-бұлай 
боп кетсеңiз Сiздiң атыңызға Америкадан мынадай жедел-
хат жетер ме едi, əлде жетпес пе едi: «Диа райтэ оф Казахстан 
Сабит Досанов Ю а талант заст уай уй лав ю. Ричард Джонс. 
Вашингтон».

238
Түсiнбей тұрсыздар ма? Қазақшасы былай: «Қазақстан-
ның сүбелi жазушысы Сəбит Досанов! Сiздi жүдə жақсы кө-
ремiз, сүйемiз».
Тағы да мынадай бiр құттықтау келер ме едi, келмес пе 
едi: «Су ку шай жибао шин Сабит Досанов чирлинг гао, чир-
линг зао, чирлинг... быхи-тыхи».
Жат жұрттың жарты бет құттықтауын жөндi оқи алмадым. 
Бiрақ жобасы солай. Оның қазақшасын Қытайда елшi болған 
Қасымжомарт Тоқаев аудармаса, бiз онша түсiнбедiк. 
Қытай тiлi ме, əлде ескi хинди тiлi ме? 
Қытай тiлiнiң маманы Мұрат Əуезовтің түсiндiруiнше, 
мұның қысқаша мазмұны былай екен: «Құрметтi Сəке, быхи-
тыхидан аман боп, еңкейiп, шалқайып жүре берiңiз əйтеуiр».
Айырпыланның артында отырғаныңыз қандай жақсы 
болған! Ойпырмай, со жолы олай-бұлай боп кетсеңiз Грузин-
нiң атағы жоқ атақты ақыны Амирдчан Копенидзе Сiзге ар-
нап мынадай өлең жазар ма едi, жазбас па едi?
– Дорогой, захади! Бешбармак будеш, шашлык будеш, 
чача будеш, гостем будеш. Я сейчас тебе прочитаю торжес-
твенный стишок! Это – посвященная поэзия. Она называется 
«Жизнь и творчество Сабита Досанова или возвращение 
блудного сына».
Умный, красивый, волосатый и знаменит,
Сын степей, наш друг Сабит.
Для женщин
Ты всегда призовой депозит.
Расцветает целинный край,
Рядом с тобой – супруга Куралай.
И в светлый день,
И в трудный час
С тобой – Насыр Фазылов,
Абиш Кекильбаев,
Нурлан Оразалин,
Темирхан Медетбек,
Зюганов,
Жириновский,
Путин,

Оразбек Сарсенбаев,
Мустай Карим,
Тимур и Олжас...
И в трудный час!
Сейчас
Это радует нас!..
Ты был в Америке,
В Анголе,
В Африке,
В Голландии,
В Греции,
В Румынии,
В Чехословакии,
В Болгарии,
В Бельгии,
В Индии,
В Шри-Ланке,
В Шаульдере,
И в Чемолгане...
Ты почетный гражданин земли,
И почетный гражданин любви!
Амирдчан Копенидзе.
Тфлиси.
Көрер жарығыңыз көп болсын, көке! Сiздi құттықтаушы 
Копенидзе емес, Көпен iнiңiз.
1990 жыл

240
ШƏМШIНIЅ ƏЗIЛДЕРI

жүктеу/скачать 4,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: