Серпі.чді толкынмен
тасымалданатын энергия, деформацияның потен-
ииалды энергиясы мен тербелмелі бөлшектін кинетикалык энергняларынын
косындысынан ту рады:
Толкын энергиясынын көлемдік тығыздығынын неден тәуелді болу себеп-
терін көрсетелік. Егер (7.17) формуласына жеке бөлшектердің орнына затгар-
дын р тығыздығын койсак, онда:
ш р
= рА2ш2/
S .
(7.52)
(7.52) формуланы (7.51) орнына койып:
I
= (pA2to2/2)u-
(7.53)
Сонымен.
тербеліс жииігінің квадратына және то.іқынның maptuy жы.і-
дамдыгына серпімді толқын ушін Умов векторы ортанық тығыздығына бо.ішек
тербелісінің амгһіитудасының квадратына тәуелді.
7.10.
СОҚҚЫЛЫҚ ТОЛҚЫНДАР
Механикалык толкындардын көп таралған мысалынын бірі —
дыбыстық
толқындар
(
8
-тарау караныз). Бұл жағдайда ауанын жеке молекулаларынын
максимал тербеліс жылдамдығы үлкен каркындылык кезінде секундына бірне-
ше сантиметр ғана болады, яғни онын шамасы толкын жылдамдығынан әлде-
кайда аз (дыбыстын ауадағы жылдамдығы 300 м/с).
Бұл аз ауытку деп аталатын
күйге сәйкес.
Бірак үлкен ауытку кезінде (жарылыс, дененін дыбыс жылдамдығынан жо-
ғары қозғалысы, күшті электрлік разряд т.б.) тербелмелі бөлшектің жылдамды-
ғы дыбыс жылдамдығымен бірдей шамаға ие болып,
соккылық толқындары
пайда болады.
Өте катты кыздырылған өнімдер үлкен тығыздыкка ие болып, тез улғайып
айнала ортадағы ауаны сығады. Уакыт өте сығылған ауаның көлемі артады.
Сығылған ауанын ауыткымаған ортамен аралығындағы бетті — физикада соқ-
кы толкындары деп атайды. Газ тығыздығынан онын бойында соқкы толкыны
пайда болған кездегі кенеттен өзгерісі сызбалы түрде 7.22,
а-суретінде көр-
сетілген.
7.22, б-суретінде дыбыс толкынының өту кезіндегі коршаған орта тығызды-
ғының өзгерісі көрсетілген.
Достарыңызбен бөлісу: 
