V ” ’=
------= - v,
(7-58)
и + и н
мұндағы жоғары жағындағы таңбалар жа-
кындаған жағдай үшін,
төменгі таңбалар
алыстаған жағдай үшін.
7.24-сурет
Доплер эффектісін дененің арадағы
козғалыс жылдамдығын аныктау үшін колдануға болады.
Медициналык ба-
кылау үшін мүның маңызы зор. Накты мысал карастырайык. Айталык ульт-
радыбыс генераторы кандай да бір техникалык жүйе аркылы кабылдағышпен
байланыстырылсын (7.24-сурет).
Техникалык жүйе ортаға катысты тыныштыкта тұр.
Ортада кандайда бір
объект (дене) и
0
жылдамдыкпен козғалсын. Генератор vr жиілікті ультрадыбыс
шығарсын. Қозғалған объект бакылаушы ретінде де (7.54)
формуласынан та-
былған v, жиілікті кабылдайды:
v =
і
и + ио
X
U + U
h
О
(7. 59)
мүндағы и — ультрадыбыстың таралу жылдамдығы. v, жиілікті ультрадыбыс
козғалыстағы объектіден шағылысып техникалык жүйеге кайта келеді. Енді
кабыдцағыш баска жиілікті кабылдайды (Доплер эффектісі),
оның шамасын
(7.56) формуласымен аныктаймыз:
и
v = -------
ПР
о — и
0
и
V
= --------------- • V ,
ПР
О — и „
г
и + ип
____ ° ескеріп v =
о
о + о
0
---------------V •
0
-
0
« г
(7.59а)
(7.60)
Сонымен, екі жиіліктің айырымы:
о + о
0
v =
V
— V = ---------------
Д
n p
r
U — и„
V — V =
U + U
q
- O + O
q
=
о — и„
2о„
и - и„
V •
(7.61)
Бұл
жиіліктің доплерлік ығысуы
деп аталады.
Медициналык колданыста ультрадыбыс жылдамдығы дене жылдамдығы-
нан әлдекайда жоғары (и >> и0). Онда (7.61) формуласынан:
2ио
V = —
V , .
(7.62)
Доплер эффектісі канның ағу жылдамдығын, клапандардың қозғалыс жыл-
дамдығын және жүрек кабырғасының козғалысын реттеуге (доплерлі эхокар
диография) колданылады.
