М одениеттану
г5€птология $ о/саза
Жооп т ег
РОЗНИЧНАЯ П Г О Д Ш НА ТЕРРИТОРИИ Г МОСКВЫ
ЗАПРЕЩЕНА ПРАВООБЛАДАТЕЛЕМ
/И
>
73
СО
•Ч
70
О
I к I и»г >ш I г
( ЛНЛК! і
Г .(
<
, 1Л
ом
му
мцмо «
\Л/> І Л I Л У / О М О И Р Р
ү у о к і Ь
П К Ғ Л М Л 1 I И I !
П К Г Л М О ! М!
ІА -ІІ ІМ К0 5
£
>
і
^
і
Иоім
<
Г І І Г 5 И М Ы Ү
I I ОҒ 1М£ м К
'1 м
&
і. г
Ж 'г ~т~ і
а
Ю 1 Л 5 А К М 5 Т К О Ы С
№
Джаз
әуенінің даны ш паны
Л. Армстронг.
173
Мәдениеттану
ЩШ
БИ ӨНЕРІ
Ж
Би (грек тілінде сһогеіа — аударм ада
билеу).
Алғашында, өзінің этимологиясы* жагынан, бұл үғым
б и д ің ж а зу ы н -қ ү р ы л у ы н а й қ ы н д а д ы .
Би ө н е р і
тереңділікті ертелікте қалыптасады. Би алгашқы қауым-
дылық қоғам ны ң өмірінде орын алған, қүдайларга
табыну
ретіндегі ритуалдылык* (ж ол-ж оралы қты қ)
қозғалыстардан басталады. Алғашқы қауымдылық ке-
зеңінде- адамдардың аң-аулау, жалпы еңбектерінің
жемісті болуының, өз-ара қарама-қайшылықтарының
бейбітшілікті шешілуінің,
әскери қызметтіліктерінің
жетістілікті-жеңістілікті аяқталуының, қуаныштарының,
ішкі жан дүниесінің қуанышты қозғалыстарын, сыртқа
шығару көріністері ретінде қалыптасады.
Цивилизацияның даму барысында,
би адамдардың
өз аралығындағы жақындасуларының, танысуларының
тілсіз әрекеті болып, өнерге айналады.
Би қызметтіліктің түрлеріне,
сәйкестілікті қозғалыс-
тарының қайта өндірулерінде негізделген және алғашқы
көрінісінде діни —
Магиялық* магыналығына ие болып,
салттардан бөлінбеген. Таптылық қоғамны ң қалып-
тасуымен, би
халықтық және
мамандылықты болып
бөлінеді. Х алықтық би үзақ уақытта, еңбек үдеріс-
терімен, пүтқа табынушылықпен, түрмыстық дәстүр-
лерм ен , діни сен улерм ен, б ай лан ы сы н сақтаган .
Мысалы; (Ертедегі
Қытай, Үнді елдеріндегі билеулік
пантомималар*, Ертедегі
Грециялық ди он и стілік*
179
Мәдениеттану
ойы ндары , Орыс елінің м асленицалары ). Бүларда
халықтың сезімдері, үлттық мінездерінің ерекшеліктері,
өмірлерінің әр түрлі жақтары мен көріністері көрсетіліп
орын алады. Би соңынан еңбекпен, салт дәстүрлермен,
байланысын жоғалтып өзінің өнерлік мағыналығына ие
болады.
Би енді өнер ретінде,
адам ны ң денесінің
әдемілігін, оның жандүниесінің әр түрлі қалыпысын
іске асырады. Антикалық* дәуірде,
мамандылыкты би,
театрлыққа үқсасты, көзтартарлықты, қызығушылықты,
ойын-сауықтылы болды. Би өнері, адамның денесінің
қозғалысының, нақтылықты көрнектілісі, әуенділікті
үйымдастырулықта негізделген. Адамның үндестігіне,
бейнелік көрнектілісінің бастамалары,
нақтылы өмірге
тәнлікті. Адамның қозғалысында, қолдарының қимы-
лында, әрекеттерінде және басқалардың қимы лы на
қарай үндестілік қозғалыстық айтуында, оның мінезінің
ерекшеліктері, жинағы, жекелік бөлектілісі айқында-
лады. Биден адамның өзін, рухани әлемін және оның
тереңділікті философиялық* ой-өрістерін көруге болады.
Осындай “айтатын” көрнектілі,
тәнліктілі элементтері,
нақтылы өмірде туған, үндестілік дауыс ырғақтары
немесе сарындары деп айтулар қалыптасқан. Бүларда
бидің табиғи, бейнелікті бастамалары түбірленеді.
Әуенге сүйемелденіп, бидің тәнліктілі-көрнектілі
үндестілік сарындары, көпшілікті, нақтылықты өмірлік
қозғалыстарынан таңдалып алынады. Бүл қозғалыстар,
симметрия мен ы рғақ
заңдары бойынш а - жалпы-
лылықты сәндемеліктік бойынша - үйымдастырылады
және толықтырылады. Би өнері алғашқылықтан бастап
синтетикалықты* болды. Өйткені билеулік майыстылық-
тысының-үндестіліктісінің көрнектілісін күшейтуі, биге
ы рғақты лы қты сезімділік негізін беру. Би көзтар-
тарлықты онер. Биде уақытшылықты ғана емес, бидің
180
М одениеттану
кеңістілікті композициясы, билеушілердің көріністілі
бейнелері, (костюмдерінің, көйлектерінің рөлдері және
бейнелеулік безендірулері)
аса маңыздылықтыққа ие
болады. Өзінің үзақ уақыттылық тарихында, би өзінің
мамандылықты өнер көрінісі ретінде, көбінесе халық-
ты қ биге с ү й е м е л д е н е д і ж ән е о н ы ң к ө п ш іл ік т і
элементтерін би өнеріне енгізеді. Би өнер ретінде,
Достарыңызбен бөлісу: