Физика кафедрасы Қабылбеков К. А. Жартылай өткізгіштер физикасы Лециялар жинағы 5В011000, 5В060400 физика мамандығында оқитын студенттерге арналған Шымкент-2020ж
жүктеу/скачать 4,06 Mb.
|
Жартылай өткізгіш физикасы-Лекции (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- 37. Жартылай өткізгіштің жылуөткізгіштігі. Термоэлектрлік құбылыс.
| 36. Магниттік резистивтік эффект
Жартылай өткізгіш өрісінде кедергісінің өзгеруі заряд тасушылардың магнит өрісінде бұрылып қозғалуына байланысты. Магнит резистивтік эффект Н-коэффициентімен сипатталады. Осыдан Шектеулі өлшемді жартылай өткізгіштерде әлсіз өрісте Н=const, ал күшті өрісте Н болады да, кедергінің қанығуына әкеледі. Өлшемі шектеусіз жартылай өткізгіш Н-әлсіз өрісте де, үлкен өрісте де тұрақты, бірақ оның шамалары әр түрлі болады. 37. Жартылай өткізгіштің жылуөткізгіштігі. Термоэлектрлік құбылыс. Термоэлектрлік құбылыстарға: Зеебек, Пельте, Томсон эффектілері жатады. Зат бойында температура градиентік()тудырса, ол затта электр өрісі туады –бұл Зеебек (термоэлектрлік) эффектісі: Нүктелер арасындағы температуралардың әр түрлі болуы, заряд тасушылардың концентрацияларының әр түрлі болуының себебі болып, көлемдік термоэлектрлік өріс пайда болады . Бұл термоэлектрлік өріс өткізгіштік токты тудырады да, ол дифференциялық токты теңестіреді: және Мұндағы -диффузия коэффициенті. Контактілік термоэлектрлік қозғаушы күш ішкі контактілік потенциалдар айрмасының температураға тәуелділігінен тұрады. Қоспалық өткізгіштік облысындағы абсолюттік термоэлектрлік қозғаушы күш ерекшеленбеген жартылай өткізгіш үшін -таңбасы заряд тасушының таңбасына сәйкес. Ерекшеленбеген жартылай өткізгіш үшін Аралас өткізгіштегі бар жартылай өткізгіштерде Абсолюттік термоэлектрлік қозғаушы күш тәжірибеде анықталмайды, өйткені зат үшін тұйық контур бойында -өрісі циркуляция тудырмайды (бұл өріс электростатикалық өріс ) Термоэлектрлік ток болу үшін тізбекте кем дегенде екі түрлі зат болуы керек. Термоэлектрлік қозғаушы күш (ε12) салыстырма дифференциалдық термоэлектрлік қозғаушы күшімен сипатталады. Әрі температура айырмасымен сипатталады: Біртекті емес ортада -өрісі заряд тасушылардың концентрацияларының әр түрлі зарядты болып бөлінуінен туады. Электр тогы өткенде -өрісі зарядты тасу жұмысын атқарады. Егер өрісі сыртқы бағытына сәйкес келсе ( ол тудырады), онда ток көзі зарядты қозғау жұмысы кемдеу болады. өрісінің жұмысы дененің жылулық энергиясы тарапынан орындалып, дене суиды. Ал, егер сыртқы өріс бағытына қарсы болса, онда дене Джоуль-Ленц жылуына қосымша жылиды.Бөлшектік жылу мөлшері көлем (немесе контакт) арқылы өтетін заряд мөлшеріне тәуелді, ал ток бағытын ауыстырса бөлінетін жылудың да таңбасы өзгереді. Осы өрістің әсерінен бөлінетін жылу эффектісі Пельтье эффектісі деп аталады. Бір өлшем аудан қимасынан бір өлшем уақытта бөлінетін жылу энергиясы Пельтье энергия ағынның айырмасына тең. мен арасында П12=12T=J12 Дене бойында температура градиенті ()болғанда қосымша жылудың бөліну немесе жұтылуы Томсон эффектісі деп аталады. -бір өлшем көлемде бір өлшем уақытта бөлшектен жылу -Томсон коэффициенті. Томсон эффектісі термоэлектрлік өрістің ток жүрген кездегі зарядтарды қозғауға жұмсалатын жұмысымен анықталады. мен арасында Сонымен Термоэлектрлік алмастырғышының жұмыс жасау эффективтілігі Z параметрмен анықталады: жүктеу/скачать 4,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|