I. Қыс өтіп, күлімдеп көктем, жарқырап жаз келгенде, шұрқырап жатқан қалың жылқы

295 
Ежелгі адамдар емен жаңғағын үгіп, одан ұн жасаған. Бұған археолотардың қазба жұмыстары 
дәлел. Дәнді-дақылдарды қолдан егуді, оның дәнінен ұн жасауды адамдар бірте-бірте 
меңгерген. Сұйық ботқа қазіргі нанның бастапқы түрі болған. Ал Африка мен Азияның 
бірқатар елдерінде осындай быламықтарды нан ретінде әлі де қолданады. 
1. Алғашқьі нан неден жасалған? 
A) Арпа-бидайдан 
С) Емен жаңғағынан 
Е) Қарағай жаңғағынан 
B) Шырша жаңғағынан 
D) Ұннан 
2. Мәтін мазмұнына қай макал сәйкес келеді? 
A) Ас елдің құты 
C) Ас атасы нан 
Е) Ac иесімен тәтті 
B) Жаман ауруға жақсы ас 
D) Kәciп, кәсіп түбі нәсіп 
2- 
мәтін 
 
1. «Көптік - құдіреттіліктің бір белгісі» дегенді айтқан қазақ қандай шаруаға болса да жұмыла 
қимылдаудың артықшылығын пайымдаған. Сондай істері арқылы бауырмалдығын, 
ынтымағын, бір-біріне ізет-құрметін танытып отырған. Ел ішіндегі күш-қайраты жоқ, жалғыз 
ілікті қарт адамдарға қамқорлық жасау арнайы ұйымдастырылады. Кеудесінде жаны бар қазақ 
канша қалжыраған халге түссе де, ары мен намысын жоғары ұстайды. «Жаным - арымның 
садағасы» дейтіні содан. Қандай қамқорлық жасалса да, ол сол адамның намысыпа тимеуі 
керек. Барлык шара сол негізге құрылады. Сопдай шаракыц бір түрі асар. Жапғыз басгы қарт 
адамдардың бітпей жатқан жұмысына ауылдың жігіт-желеңдері жабыла қолқабыс беріп, тез 
тындырып тастау әдісін қазақтар «асар» деп атайды. Мұның өмірлік, коғамдық және 
әлеумеіттік мәні бар. Жұмыс күші кем, ісі бітпей жатқан адамдар осы шараның арқасында 
шаруасын тындырып алады. 
2. Асардың да ел қолдаған жөн-жосығы бар. Кез келген кісі асар салмайды. Тіл назарын 
аударған, жұрт қолдаған сипаты сақталады. Күші мығым, қайратты жігіттердің құрбы- 
құрдастарын жәрдемдесуге шақыруы асарға жатпайды. Асарды үйінде қайратты кісісі жоқ не 
наукасқа шалдығыпқалған, шаруасының науқаны өтіп бара жатқан адамдар жасайды. Ағайын - 
жұрты мұны қостайды. Сөйтседе асар салушы жиналған қауымды қанағаттандыратындай 
дәрежеде дайындалады. Жұмыс істеушілердің қажетіне керектігі толық әзірленді. 
3. Асар - қазақ арасында біріне-бірі көмек көрсететін ымыралы салт. Ағайынын разы қылy үшін 
қандай киындық болса да көптің біріккен күшімен қатар тұрып жеңудің амалы, нақты шара. 
3. 
Мәтін бойынша асар сала алмайтын адамдар 
A) Шаруасының науқаны өтіпбара жатқан қауқарсыз адамдар D) Жалғыз басты қарт адамдар 
B) Күші мығым, қайратты жандар 
E)Үйінде ер адамы жоқ қауқарсыз 
жандар 
C) Үйінде қайратты адамы жоқ, балалы-шағалы әйелдер 
4. 
Асты сызылған сөзге балама бола алатын нұсқа 
A) Келісімге келу 
C) Ақылы көмек беру 
Е) Бірлесіп көмек беру 
B) Тіл табысу 
D) Жоспарлы көмек беру 
5. 
Мәтінде қозғалатын мәселе 
А) Аяушылық 
C) Туысқандық 
E) Жолдастық 
B) Шыдамдылық 
D) Қамқорлық 
6. 
Берілген мақал-мәтелдердің қайсысы мәтіннің 1-бөлімінің мағынасын ашып тұр? 
A) Жаман бұзар, жақсы түзер. 
D) Қолы қимылдағанның аузы қимылдайды. 
B) Барымен базар, жоқты қайдан табар? 
Е) Қайраты жоқ кісінің, берекеті жоқ ісінің. 
C) Көп түкірсе- көл. 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: