Үлкен жіліншіктің невропатиясы- n. Tibialis травманың, компрессионды жағдай, дисметаболикалық немесе қабыну генезінен туындайтын сирақ бұлшықеттінің функциясының бұзылысымен жүретін, табанның бүгілуімен, сирақтың артқы бетінің гипестезиясымен сипатталатын, ауырсыну синдромының туындауымен, табанның вегетативті-трофикалық өзгерістері.
Этиопатогенезі:
Жіліншіктің сынуы, сирақ-табан буынының шығуы, жарақат, сіңірдің, байламдардың созылуынан нервтің травмасы.
Спорттық травма, табанның деформациясы (майтабан, вальгусная деформация), ұзақ уақыт жіліншіктің ыңғайсыз қалпы,тізе немесе сирақ-табан буынының жарақаты (ревматоидты артрит, деформирлеуші остеоартроз, подагра), нервтің ісігі, зат алмасу бұзылысы (қантты диабет, амилоидоз, гипотереоз, диспротеинемия),нервтің қандандыру бұзылысы (васкулитте).
Үлкен жіліншік нервісінің тарзальды каналда қысылуы. Бұл нервтің компрессиясы посттравматикалық периодта, тендовагинитта, гематомада, сүйекті экзостозда немесе каналдағы ісікті өзгерістер каналдың фиброзды өзгерісіне әкеледі, сонымен қатар, байлам-ет аппаратының нейродистрофия кезіндегі өзгерістер.
Клиника: Табанның және бақайлардың бүгілуі мүмкін емес. Осы жағдайда табан жазылған қалпында фиксацияланады. Оны пяточная стопа (pes calcaneus)деп атайды –науқас табанды басып жүреді, аяқ ұшымен жүре алмайды. Табанның ұсақ бұлшықеттерінің атрофиясы бақайлардың тырнақтық қалыпқа әкеледі ( к когтевидному положению пальцев) (к развитию когте- образной стопы). Аяқтың латеральды беті және өкше аймағының сезімталдығы бұзылады. Үлкен жіліншік нерв зақымы ахиллов рефлекстің жойылуына немесе төмендеуіне әкеледі.
Дифференциальды диагностика: Радикулопатия LV-SI деңгейінде, тұқым қуалаушы рецидивтенетін невропатия, Шарко-Мари-Тута, синдромом ПМА (перонеальной мышечной атрофии), БАС, полиневропатия.
Шарко-Мари-Тута немесе НМСН-1А –миеленді қабаттың структурасының бұзылысы.MFN2генн3нде мутациясы. РМР22 белогының экспрессиясы- шванн клеткалары жуаның қабаты секілді миелин қабаттарын түзейді. Эндоневральды д.т-нің пролиферациясын туындатады, нервтің қалыңдауына әкеледі және импульстің өтуі бұзылады. Екі аяқтың ұюы, тез шаршаюы, әлсіреуі, сәлден соң балтыр бұлшықеттерінің ауырсынуы пайда болады(ұзақ жүрістен, көп уақыт бір орында тұрудан п.б.) Уақыт өте келе өкшені басуды қояды. Балтыр бұлшықеттінің зақымы- жіліншіктің деформациясына әкеледі мысалы: аисттың аяғына ұқсап тұрады.
10-15 жылдан соң қолдың ұсақ бұлшықеттердің атрофиясы дамиды. Қол ұшы- маймылдың қолына ұқсас болады. Тонкая моторика жоғалады. Омыртқаның деформациясы- сколиоз, кифоздар. Қол-аяқтың рефлексі төмендейді. Сезімталдықтың бұзылысы: қолға қолғап кигендей сезім, аяқ- носки кигендей сезімдер. Ісіктер, цианоз, тырысулар, остеопороз.
Прогрессирующая мышечная атрофия (ПМА) — бұл жұлынның қозғалтқыш нейрондарының бұзылысы. Боковой амиотрофический склероз(БАС)- жұлын және бас миының қозғалтқыш нейрондарының зақымы.
ПМА бір қолдың немесе бір аяқтың немесе сөйлеудің бұзылысынан басталады. Зақымдалған бұлшықеттер көлем жағынан кішірейеді, әлсірейді.
Ерте этаптарында тырысулар болады. Сырқат дененің әр бөлігінен басталуы мүмкін. Егер аяқтан басталса, науқас сүрініп, құлап, баспалдаққа міну қиын соғады. Егер қолдан басталса, тез әлсіздік, қолдағы заттардың түсуі болады. ПМА көп жағдайда таралып, сөйлеу, жұту функциясын зақымдайды. Сонымен қатар, тыныс алу б.еттерін зақымдауы мүмкін.
Емі: Кіші жіліншік невропатиясы үшін
Консервативті терапия: НПВС (диклофенак, лорноксикам, нимесулид, ибупрофен және т.б.). Осы препараттарды В тобының витаминдерімен, антиоксиданттармен(тиоктовті қышқыл),қан айналымды жақсартатын препараттар (пентоксифиллин, никотин қышқылы).Ипидакрин, неостигминді жүйелік-бұлшықеттік импульс берілуін жақсарту үшін. Физиолечение: электрофорез, амплипульстерапия, магнитотерапия, электростимуляция, ультрафонофорез. ЛФК, коррекция үшін ортез, аяқты дұрыс фиксациялау үшін. Клиникалық жағдайға байланысты, невролиз,декомпрессия нервтің.
Үлкен жіліншік невропатиясы
Ортопедиялық аяқ киім, сирақ-табан буын артрозының терапиясы, компрессия жағдайында триамцинолонмен, дипроспанмен немесе гидрокортизонмен блокаданы лидокаинмен комбинациялау.Метаболизм мен қандандыруды жақсарту мақсатында В1,В12,В6, никотин қышқылымен, пентоксифиллинмен, альфа-липо қышқылымен емдейдеу.Репаранттар (актовегин, солкоксерил), антихолинестеразды заттар (неостигмин, ипидакрин). Гиперпатия және қатты ауырсыну кезінде антиконвульсанттар (карбомазепина, прегабалина) и антидепрессанттар (амитриптиллина). Физиотерапия: ультрафонофорез + гидрокортизонды мазь, ударно-волновая терапия, магнитотерапия, электрофорез + гиалуронидазамен, УВЧ.ЛФК және массаж. Невролиз, декомпрессия үшін операция.