Байланысты: 2023 Мектеп психологиясы силлабусс (копия).docx1
№14 дәрістің тақырыбы: Жасөспірімдік шақтағы кездесетін қиындықтар.
Жасөспірімдік кезең қиындығы мен қызығы мол кезең Бұл кезеңде балалар саналы және
санасыз түрде еліктеп әртүрлі қауіпті әрекеттерге барады.Солардың бірі жыныстық
қарым-қатынас. Көптеген жасөспірімдер сақтанбастан жыныстық қатынасқа түсуін
жалғастырады.Осының нәтижесінде қажетсіз жүктілікпен, қауіпті дертке ұшырайды.
Жастар зиянды заттарды қолданып ,психикалық тұрғыдан өзгереді.Сонымен қатар,
жасөспірімдердің басқада әрекет терге бейім тұратындығы белгілі.Зорлау, қылмыстық
әрекеттерге бару әлі күнге сол деңгейде тұр. Шындығында да, кейбір жасөспірімдер
бұндай қауіпті әрекеттерге басқа жастағыларға қарағанда бейім келеді.Олардың жасы
ұлғайған сайын бұндай қылықтарын үдете түседі.
Кейбір жасөспірімдердің энергиясының және интелектуалдығының өсуінен әр сала
бойынша қызығушылықтары туындайды, мысалы: спорт жағына.
Тұтастай алғанда олардың іс-әрекеті потенциалды емес, қайта конструктивті
болады.Мысалы: көптеген тинэйджерлер әлеуметтік құрылымға қатысады, яғни қоршаған
ортаны тазартумен айналысады.Кедей отбасыларына үй тұрғызуға көмектеседі және ауру
балаларға көмектеседі.Қауіпті әрекеттерге байланысты көптеген жасөспірімдердің
көпшілігі деструктивті әректтерге үйір келетіндігін ескерген жөн.Олар кейбір
проблемалардың болуынан өздерінің қай бағытта бет бұрарларын білмей
шатасады.Көптеген жасөспірімдер ешқандай қауіпсіздікке ұрынып қалмаймын деп
ойлайды.Олардың ойынша негізгі күткен қауіпті әрекеттері құрдастарының арасында
жоғары деп санайды.Бұл түсінікті Элкинданың персоналдық аңыз концепциясымен
теңестіруге болады.Осыдан жасөспірімдердің өздерінің жасаған әрекеттерінен ешқандай
жарақат,ешқандай ауру және жүктіліктің болмайтынына сенеді.20-жылдық зерттеудің
қорытындысы бойынша қауіпті әрекеттердің болуы оларға итермелейтін әртүрлі
себептерге байланысты.
Бұндай әрекеттерге итермелейтін факторларды 5 облысқа бөліп қарастыруға
болады:биология немесе генетика, әлеуметтік орта
қоршаған ортаны қабылдауы
, жеке
тұлғалық және өткінші іс-әрекеттер.Бұл облыстар бір-бірімен тығыз байланыса отырып,
жасөспірімді қылмысқа және қауіпті жағдайларға итермелейді.Қоршаған орта факторы
сияқты да тұқым қуалаушылық факторы да жасөспірімге тікелей әсер етеді.Мысалы:
баланың отбасында ішімдікті және нашақорлық заттарды қолданады дейік.Осыдан кей-ін
бала сондай ролдік моделге ұмтылады да тұрады.Нәтижесіндебала оларды қолданады.