Неврология модуль
Көру пигменттері. Торлы қабық рецепторларындағы фотохимиялық реакциялар
жүктеу/скачать 1,79 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 9.Көрудің бейімделуі. Жарыққа және қараңғыға бейімделуі
| 8.Көру пигменттері. Торлы қабық рецепторларындағы фотохимиялық реакциялар.
Көздің торлы қабығында,жарық түскенде оңып кететін,жарық сезгіш пигменттер болады.Адамдардың торлы қабығындағы таяқшаларында родопсин пигменті түзіледі.Оның құрамы,қасиеті және химиялық өзгерістері толық зерттелген.Ал сауытшаларда иодопсин деген пигмент болады.Одан басқа сауытшаларда хорлаб және эритролаб деген пигменттер бар. Родопсин - А витамині ретиналь-альдегидтен және опсин ақуызынан тұратын жоғары молекулалық қосылыс. Жарық кванты әсерінен осы заттың фотофизикалық және фотохимиялық өзгеру циклі жүреді: торлы қабық изомерленеді, оның бүйір тізбегі түзіледі, тордың ақуызбен байланысы үзіледі, ақуыз молекуласының ферментативті орталықтары белсендіріледі. Көз қараңғыланған кезде визуалды пурпура(родопсин) қалпына келеді, яғни родопсиннің қайта синтезделуі жүреді. Бұл үрдіс торлы қабықтан түзілетін А дәрумені цис изомерін алуды қажет етеді. Егер ағзада А дәрумені болмаса, родопсиннің түзілуі күрт бұзылады, ақшам соқырлықтың дамуына әкеледі. Торлы қабықтағы фотохимиялық процестер өте үнемді; тіпті өте жарқын жарыққа ұшыраған кезде, таяқшаларда болатын родопсиннің кішкене бөлігі ғана бөлінеді. Йодопсиннің құрылымы родопсинге жақын. Йодопсин - бұл торлы қабықтың сауытшаларында түзілетін және таяқшалар опсинінен айырмашылығы бар опсин деп аталатын ақуызды қосылысы. Родопсин мен йодопсиннің жарық сіңіруі әртүрлі. Йодопсип толқын ұзындығы шамамен 560 нм болатын сары жарықты барынша сіңіреді. 9.Көрудің бейімделуі. Жарыққа және қараңғыға бейімделуі Көрудің бейімделуі - көздің өзгеретін жарық жағдайларына бейімделуі. Жарық жарықтан толық қараңғылыққа өту кезінде (қараңғыға бейімделу деп аталады) және қараңғылықтан жарыққа көшу кезінде (жарыққа бейімделу) адам көзінің сезімталдығының толық зерттелген өзгерістері. Егер бұрын жарқын жарықта болған көз қараңғылыққа қойылса, онда оның сезімталдығы алдымен тез, содан кейін баяу өседі. Қараңғыға бейімделу процесі бірнеше сағатты алады, ал бірінші сағаттың соңында көздің сезімталдығы бірнеше есе артады, сондықтан визуалды анализатор жарық шығаратын фотондар санының статистикалық ауытқуынан туындаған өте әлсіз жарық көзі жарықтылығының өзгеруін ажырата алады. Жарыққа бейімделу жылдамырақ және орташа жарықтықта 1-3 минутты алады. Сезімталдықтың осындай үлкен өзгерістері адамның және сол жануарлардың көздерінде ғана байқалады, олардың торлы қабығында, адамдар сияқты, таяқшалар бар. Қараңғыға адаптация сауытшаларға да тән: ол тезірек аяқталады және сауытшалардың сезімталдығы 10-100 есе ғана артады. Адам көздерінің қараңғы және жарыққа бейімделуі жарықта болған кезде торда (электроретинограмма) және көру нервісінде пайда болатын электрлік потенциалдарды зерттеу арқылы зерттелген. Алынған нәтижелер, әдетте, адамдар үшін адаптометрия әдісімен алынған мәліметтерге сәйкес келеді, бұл жарықтан толық қараңғылыққа күрт ауысқаннан кейін уақыт бойынша жарықтың субъективті сезінуінің пайда болуын зерттеуге негізделген. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|