араб, парсы, моңғол, орыс тілдері.
Көнерген аталымдарды жоғарыдағы ғалымдардың барлығы «көнерген сөз»
ретінде қарастырса, қазір оны «аталым», «атау» тұрғысынан қарастырып жаңа
бағытқа жол салған белгілі ғалымдар Н. Оралбай, Е. Жанпейісов, Ж. Манкеева,
А. Салқынбай, Б. Қасым, Р. Шойбековтың еңбектері басшылыққа алынды.
Аталған ғалымдардың құнды пікірлерін негізге ала отырып, ақындар
шығармаларында кездесетін көнерген сөздер
«көнерген аталым» ретінде
қарастырылып, талдау жасалды.
Зеттеу жұмысында «Ақындар тіліндегі көнерген аталымдардың
коммуникативті-функционалдық қызметіне» деп аталатын тараушасында
Ерімбет шығармасындағы «Атымтай жомарт» дастанының мазмұнына
коммуникативтік тұрғысынан талдау жасалды. Қабылданған, қалыптасқан ұғым
бойынша
« Сақи қандай болу керек?» деген мәселеде жыр мазмұнынан мынадай
тақырыптар арқылы жауап ала аламыз:
1 Қонақты сыйлау. 2 Құдайды тілмен де , жүрекпен де ұстану. 3 Өмір бар жерде өлім бар. Нұртуған Кенжеғұлұлының әйел тақырыбына деген көзқарасы, біздің
пайымдауымыз бойынша,
«Алып анадан ат биеден туады», «Жақсы әйел – жігітке біткен бақ», «Жақсы әйел − әрі анаңдай, әрі ақылшың мен панаңдай» деген халқымыздың үш ұлы қағидасы төңірегінде қалыптасқан.
Нұртуған әйел мәселесі тақырыбын тілге тиек еткенде, үнемі ер мен әйел
арасында махаббат, достық, сыйластық болу керек, сондай-ақ ер жігіттің
жарына сұлулық, нәзіктік, ақылдылық сияқты асыл қасиеттер тән болуы қажет
деп санайды.
«Сонда ғана ондай әйел – жігіттің бағы, керісінше болса – соры» дейді. Мысалы,
Адамның артық туса сүйген жары, Жадырап жан- дүниең тұрар бәрі. Алғаның жаман болса отырасың, Ажардың бетіндегі кетіп нәрі, − деген бір шумақ өлең жолы ақынның осы айтқандарын
дәлелдейді.
Функционалды грамматиканың басты мақсаты ретінде қай тілде болмасын,
алдымен оның негізгі тілдік категорияларын функционалды-коммуникативтік
өрістер тұлғасында жеке-жеке сипаттап алып, барлық тілдік категорияларды
мейлінше толық бір жүйеге топтастыра, бірімен-бірінің арабайланыстарын
261
айқындай отырып, олардың сөйлеу жүйесіндегі қызметін зерттегенде ғана тіл
табиғаты толық ашылмақ.
Аталған ақындар шығармаларында
