Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»
жүктеу/скачать 17,2 Mb.
|
| Жүріс трансмиссиясы. Қозғалтқышынан жүріс құралдарына энергияны тапсыруы үшін, жұмыс жəне транспорттық операциялары
барысында машиналардың өзіндік тасымалдауын қамтуы жүріс трансмиссиясы қызмет етеді. Оның жұмысының түрлері мен принциптері күш трансмиссияларының барлығына ұқсас. Қозғалтқыш. Машинаның тіреуіш бетіне тиесілі жылжуы қозғалтқыш мүмкіндік береді. Көптеген өзіндік жүрісті көтергіш- транспорттық, құрылыс жəне жол машиналары пневмодөңгелекті, рельсдөңгелекті немесе жыланбауыр қозғалтқыштарымен жабдықталған. Тек қана машиналардың шектеулі түгендеуінде ғана жəне сирек жазық немесе тең емес беттегі металлдық вальцері мен резеңкемен қапталған қатты дөңгелектер кездеседі. Соңғы жылдары жиі, құрылымдары əртүрлі түрлес қозғалғыштығының басымдылықтарын қосатын құрылымдары кездеседі. Олардың арасында ажырамалы резеңкелі көпшігінен жиналған, тоғынымен қатты дөңгелектер, резеңкелеген трактілерімен шынжыр табаны, толығымен шынжыр табандарын атауға болады. Аталған жүріс құрылғылардың артықшылықтары мен кемшіліктері олардың əрқайсысынан оңтайлы қолдану облысын анықтайды. Пневмодөңгелек қозғалтқышының артықшылықтарына жатады: жақсы амортизацияланған сапалары, жоғары икемділігі, шағын ішкі жоғалтулары, тозуға қабілеттілік, кез келген жылдамдықты қозғалыстарының режимдерімен келуі, тұрақты қызмет етуіне минималды талаптары, төмен құны мен жөндеуінің еңбек сыйымдылығы. Оның жетіспеушіліктері: топыраққа жоғары жиынтықты қысымдары, салыстырмалы жоғары емес механикалық зақымдарына ілесуі, дөңгелектің кенеттен ашылуы кезіндегі апатты жағдайларындағы жоғары мүмкінділігі. Пневмодөңгелекті қозғалтқышы, пайдалануы жеткілікті тұрақты тірекуіш беті бойынша жəне өзіндік траекториясы бойынша кең жылдамдықтар диапазонындағы қозғалысымен бірлескен машиналары үшін келеді (қатты жабындықтары, мықты топырақ жəне т.б.). Рельсдөңгелекті қозғалтқыш жоғары механикалық тұрақтылығымен, шағын домалату қарсылығымен, бүйірлі соқтығыстың болмауы мен мағыналы емес ішкі жоғалтуларымен ерекшеленеді. Осымен бірге ол жергілікті жерлерінің домалауына сезімтал жəне күн сайынғы қызмет етуіне сезімтал, негізінің мұқият дайындығымен рельсті жолдарын қалауын талап етеді. Рельсдөңгелекті қозғалтқыштары тек қана нақты траекториялары бойынша машиналардың ауысуын рұқсат етеді жəне тіректі бетінің кездейсоқ отырылуы немесе жүріс құралының иілгіштігі салдарынан тұрақтылығын жоғалтуынан кепіл береді. Шынжыртабанды қозғағыш жақсы ауыр-тіркеулік қасиеттерімен жəне жақсы маневрлігімен, тік бойынша шағын иілгіштігімен, тіреуіш бетіне төмен жиынтықты қысымымен сипатты. Осымен бірге ол салыстырмалы ауыр, шулы, жоғары жылдамдықты қозғалтуына бейімделмеген (осы ойда танкті жүріс құралдары қымбатты болып қалады), жол жабындыларын жəне топырақты қабаттарын жеңіл зақымдайды, жүйелік қызмет көрсету мен реттеуін талап етеді, жəне аса басқа да жөндеу кезінде ауырлы. Аталған жетіспеушіліктерінің барлығы да принциптік болып табылмайы. Оларың бір қатары басқа материалдарды қолдану жəне конструкциялық іс-шаралары есебінен түзетілген. Мысалы, резеңкелі шынжыр табанды ленталары мен резеңкелеген трактілері мен каторктарын пайдалануы шу, тербеліс жəне шынжыр табаны жүрісінің элементтеріне соққы жүктеулерін, сонымен бірге реттеу санын қысқартуға мүмкіндік береді; ұзақ мерзімді майлауымен герметизацияланған трак аралық шарнирлерінің қолдануы бірнеше рет қызмет етуінің кезеңділігі мен ауырлығын азайтады. Артықшылық қатарын үшбұрышты контуры бойынша жұлдызшалар мен катоктарын бұрайтын шынжыр табаны сызбалары алады. Сонымен қатар топырақта жатқан шынжыр табандылар екі жүргізуші катоктарымен (алдағы жəне артқы) катоктарымен шектелген, ал жүргізуші жұлдызша жоғары тіреуіш бетінде көтерілген. Осының арқасында бүйірлі тапсырысшылары топырақтың ойлы- қырлылықтарына жəне шынжырлы арбаларының жақтауларының көлденең орнын алатыны кезінде пайда болған жүктемелерінен қорғалған. Сонымен бірге жетек механизміндегі ылғал мен шаңның түсумүмкініктерін төмендетеді. Резеңкелеген тоғынымен қатты дөңгелектері машинаға еркін траекториясы бойынша ауысуына мүмкіндік береді, домалауына үлкен емес ілесуімен салыстырмалығымен иеленеді, шулы емес, тік жағдайында созылғыш емес, механикалық зақымдауларына ұшырылмайды, тұрақты қызмет етуін талап етпейді. Осы ерекшеліктері үлкен емес еңістерімен қатты беттері мен тура беттері бойынша жоғары емес жылдамдығымен ауысатын, дөңгелекті асфальтсалушылар мен электрокараларымен, штабелермен оларды қолдану саласын шектейді. Қуыс резеңке көпшігінен жинақы тоғы мен қатты дискісімен дөңгелек аз созылғышымен иеленеді, бірақ жеңіл жөнделеді жəне механикалық зақымдауына аса тұрақты. Жөндеу дөңгелектің монтажынсыз өткізіледі жəне толық зақымдалған көпшігін ауыстырыуынан тұрады. Кез келген дөңгелек бет бойынша домалайды, бір уақытта оны тығыздайды. Бұл дөңгелек қозғалуының ерекшелігі өзіндік жүріс тығыздалатын машиналарын құруы кезінде пайдаланылады, олардың қатты бөлігі (əдетте, металлдық) дөңгелекке тиесілі əрекеттері принципі бойынша болады. Осындай түрдес қозғалтқышымен қоқыс үйісіне жұмыс істейтін, қалдықтарын тығыздаушылары мен өзіндік жүріс топырақты жəне асфальтты катоктары жабдықталады. Тұйық немесе түзу емес беттерімен қатты білігі, қозғалтқышының функцияларын сақтай отырып, оларды тығыздайтын тəсілдерін жоғарлату үшін құрастырылған. Олар бір уақытта оны тығыздай отырып, тіреуіш беті бойынша домалайды. жүктеу/скачать 17,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|