а, б — НЕМЕСЕ — ЕМЕС элементтерімен; в, г

элементтің шықпасында өз кезегінде, жоғарғы элементтің шығатын 
орнышықпасынданда логикалық 1 қолдайтын логикалық 0 болады (6.7, а 
суреті). Сосын логикалық 1 
R кірмесіне береміз және сонда Q
шықпасында 
0 алатын боламыз 
(6.7, б суреті). 
Жұмыс істеу заңы, олар өзгерген сәттегі кіріс сигналдары және 
триггердің қалпы t индексімен, ал ауыстырғаннан кейін —
t +
1 индексімен 
белгіленген өтулер кестесін ұсынады. Триггерге арналған өтулер кестесі 
НЕМЕСЕ — ЕМЕС элементтерінде 6.7-ші кестеде ұсынылған. 
ЖӘНЕ — ЕМЕС элементтерінде жұмыс істеу осыған ұқсас болады, 
айырмашылығы тек белсенді деңгей алдыңғы жағдайдағыдай 1 емес, оның 
орнына 0 болады. ЖӘНЕ — ЕМЕС элементтеріндегі триггерге арналған 
өту кестесі 6.8- кестеде ұсынылған. 
6.7-кесте
S
R
Q(t) 
Q (t) 
Q (t
+ 1) 
Q (t +1) 
0 
0 
0 
1 
0 
1 
0 
0 
1 
0 
1 
0 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
6.8кесте 
S 
R 
Q(t) 
Q(t) 
Q(t +
1) 
Q(t +1) 
0 
0 
0 
1 
Анықталған жоқ 
0 
0 
1 
0 
Анықталған жоқ 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
0 
1 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
1 
0 
1 
0 
1 

167 
S
R
Q(t)
Q(t) 
Q(t +
1) 
Q(t +1) 
1 
0 
1 
0 
1 
0 
1 
1 
0 
1 
Не определено 
1 
1 
1 
0 
Не определено 
1 
1 
1 
0 
1 
0 

(6.2)
6.4.
Есептеуіштер 
 
Есептеуіш деп кіру сигналдарының санын есептеуге және саналған 
сигналдардың сандарының екілік кодтарын сақтауға арналған торапты 
атайды. Есептеуіштер 
— бұл ішкі қалыптары, олардың кірмелеріне келген 
1 сигналдардың санымен анықталатын автоматтар. 0 сигналдары олардың 
ішкі қалыптарын өзгертпейді.
Есептеуіштер триггерлердің тізбегінен тұрады. п триггерлері тізбегінен 
түзілген есептеуіш, екілік кодта 
2
n
импульстарын есептей алады. 
2
n
саны 
модуль немесе есеп коэффициенті деп аталады:
К
ес
= 2
n
. Есептеуішті 
жүзеге асыру үшін қажет триггерлер саны: 
m =
log
2
K
ес
, 
бұл жерде
m
— жақын маңдағы үлкен 
тұтас сан цифрлік еептеуіштер төмендегідей негізде жіктелетін болады: 
■ 
шот модулі бойынша — екілік, екілік-ондық немесе шоттың басқа 
негізімен, тұрақты шот модулі бар, ауыспалы шот модулі бар екілік 
емес; 
■ 
шот бағыты бойынша — сомаланатын, азайтатын, реверсивтік; 
■ 
ішкі байланыстарды ұйымдастыру тәсілдері бойынша — жүйелі 
тасымалдаумен, параллельді тасымалдаумен, комбинацияланған 
тасымалдаумен, шеңберлік. 
Айта кететіні, санамаланған белгілер әртүрлі үйлесімдерде кездесулері 
мүмкін: мысалы, сомалаушы есептеуіштер жүйелі, сонымен бірге 
параллельді тасымалдаумен болулары мүмкін және онда есептің екілік, 
ондық және басқа да модулі болуы мүмкін. 
Сомалаушы есептеуіште әрбір кіру импульсі, есептеуішке жазылған 
санды бірлікке ұлғайтады. Азайтушы есептеуіш кері әрекет етеді: 
есептеуіштегі сақтаулы екілік сан, әрбір келіп түскен импульс сайын 
кемитін болады. Есептеуіштің толып кетуі, оның кірмесіне үлкен К
ес
импульстары түскенде орын алады. Реверсивті есептеуіш сомалаушы және 
азайтушы есептеуіш ретінде жұмыс істей алады. Бұл есептеуіштерде 
шотты бағыттауға арналған міндеттер үшін қосымша кірмесі болады. 
6.5.
Регистрлар 
Сандық техниканың және автоматика құрылғыларының неғұрлым 
кеңінен таралған торабы регистрлер болып табылады. Сандық
регистрлар — бұл белгілі бір кодтағы көп зарядты екілік сандарды 
қабылдауды, сақтауды және беруді жүзеге асырушы құрылғы. Регистрлер, 
регистрлердың есте сақтаушы элементтері болып табылатын, бір және екі 
сатылы синхронды RS-, 
JK-
және D-триггерлер базасында жасалынады. 

169 
6.6. 
Жалғыз триггерді бір разрядты регистр деп санауға болады. Триггерлер 
саны сақтанлынатын сандардың разрядтылықтарына тең. Регистрлер 
триггерлерден бөлек, сақталынатын сандарды енгізуге және шығаруға, 
олардың кодтарын түрлендіруге, кодтарын қандай да бір разрядтар санына 
жылжытуға арналған комбинацияланатын сызбалардан тұрады. Айта 
кететін бір жайт, регистрлердегі ақпараттың сақталуы бірнеше такттен 
аспайды. 
Ақпаратты регистрге енгізу жазба операциясы деп аталады. 
Регистрден ақпаратты беру операциясы — оқу деп аталады. Жазбаны 
регистрге жазар алдында, оны нөлге түсіру қажет. 
Регистрлер ақпаратты енгізу-шығару тәсілі бойынша жіктелінеді: 
■ 

жүктеу/скачать 8,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: