Педагогика – білім беру туралы жалғыз ғылым

47

 

тәрбиеленушілердің  саналы  түрде  ұйымдастырылған,  мақсатты 

және  жоспарлы  түрде  өзара  әрекеттесуі.  Педагогикалық  үрдіс 

барысында оның барлық қатысушылары өзгереді. 

Қазіргі педагогика жоқ жерден пайда болған жоқ: оның, адам 

туралы басқа да ғылымдардікі сияқты, бастау көздері бар. 

Педагогикалық ғылымның қайнар көздері 

Өскелең  ұрпақты  тәрбиелеу  мен  оқыту  туралы  ғылыми 

ұғымдардың өайнар көздерінің бірі болып халық педагогикасы 

саналады.  Ол  белгілі  бір  халықтың  өмір  сүру  тарихы  бойына 

қалыптасқан педагогикалық тәжірибені білдіреді. 

Халық 

педагогикасында 

халықтың 

мәдениеті, 

оның 

құндылықтары  мен  идеалдары,  адам  қандай  болу  керектігі 

жайында  түсініктері  көрінеді.  Халық  педагогикасының 

қалыптасуына  әлеуметтік-экономкиалық,  геосаяси  факторлар 

әсер  етті  және  етеді.  Қазіргі  халық  педагогикасының  алтын 

қорын  балалар  мен  бозбалаларды  тәрбиелеу  мен  оқыту 

саласындағы  тарихи  қалыптасқан  және  өмірмен  тексерілген 

халық  дәстүрі  құрайды.  Халық  даналығы  тәжірибе  және 

уақытпен  тексеруге  төтеп  берген  мақал-мәтел,  жаңылытпаш 

түріндегі  көптеген  педагогикалық  кеңестерді  сақтап  қалды. 

Халықтың  педагогикалық  данышпанының  айқын  көрінісі 

ретінде  К.Д.Ушинский  фольклор  шығармаларын  (жырлар, 

аңыздар, 

ертегілерді) 

атады. 

Қазіргі 

таңда 

ойындар, 

ойыншықтар, 

әндер, 

әлдилержәне 

т.б. 

сияқты 

халық 

педагогикасының  құралдары  өз  тәрбиелік  құндылықтарын 

жоғалтпады. 

Жоғарыда  аталып  өткендей,  адамзат  қоғамында  тәрбие  беру 

тәжірибесі діннің ықпал етуімен қалыптасты.  

Діни  кітаптарда  (Киелі  кітап,  Құран,  Талмұт  және  т.б.) 

адамзаттың  мораль  мен  адамгершілік  туралы  түсініктері  «Ата-

анаңды  сыйла»,  «Өлтірме»,  «Ұрлық  жасамаңдар»  және  т.б. 

шоғырланған.  Киелі  нұсқада  адамдар  арасындағы  қарым-

қатынастардың  мұраттары  ашылады.  Христиан  ілімі  оларды 

жақынына  деген  сүйіспеншілік,  бірін-бірін  сүюге  және 

кешірімді болуларына шақыру, кемелділікке ұмтылу идеясымен 

толықтырды. 

48

 

Біздің  елімізде  XX  ғасырдың  көптеген  онжылдықтарында 

дінге  қатысты  теріс  көзқарас  дамыдытты,  бірақ  тарих  оның 

адамдарды  «адамдандырудағы»  рөлі  қаншалықты  зор  екенін 

көрсетеді. Л.Н. Толстой ақылға қонымды білім беру тек дін мен 

адамгершілікке  негізделген  жағдайда  ғана  мүмкін  деп  жазды. 

Сондықтан педагогика (шетелдік және қазіргі заманғы отандық) 

балаларды тәрбиелеу мен тәрбиелеу мүддесінде діни ілімдердің 

оң жағын пайдалану жолдарын іздейді. 

Педагогикалық  ғылым  өткен  кезеңнің  педагогикалық  ой-

пікірлері  арқылы  жасалған  барлық  нәрселерді  ескере  отырып, 

мұқият  сақталып,  дамыды.  Бұл  отандық  педагогикалық 

мәдениеттің ескерткіштері, мысалы, Вл.Мономахтың «Балаларға 

нұсқаулығы», «Жастардың шынайы айнасы», «Домострой» және 

т.б. 

Педагогика  үнемі  ұлы  ойшылдардың,  педагогтердің 

классикалық  мұрасына,  педагогикалық  ой  мен  практиканың 

дамуына  ықпал  еткен  негізгі  идеялары  мен  тұжырымдарына 

жүгінеді.  Сөйтіп,  педагогика,  әр  кезеңдегі  педагогикалық 

көзқарастарды  талдау,  жинақтау,  түсіндіру  арқылы,  өзінің 

теориялық 

негіздерін 

кеңейтіп, 

әлемдік 

педагогикалық 

мәдениеттің үздіксіздігін қамтамасыз етеді. 

Бұрын  қалыптасқан  және  әртүрлі  елдерде,  жеке  оқу 

орындарында,  педагогтердің  жеке  қызметінде  қалыптасқан 

педагогикалық  тәжірибе,  балалар  мен  жастарды  тәрбиелеу, 

оларға білім беру, оқыту тәжірибесі педагогиканың қайнар көзі 

болып табылады. 

Әрине,  ұлттық  және  әлемдік  білім  беру  тәжірибесіне  нақты 

әсер  еткен  инновациялық  шығармашылық  педагогикалық 

тәжірибе 

ерекше 

қызығушылық 

тудырады 

(Пушкин 

уақытындағы  Царское  Село  лицейі,  Вальдорф  мектебі, 

Л.Н.Толстой 

атындағы 

Ясно 

Поляна 

мектебі, 

В.А. 

Сухомлинский  атындағы    Павлыш  мектебі  және  т.б.).  Бірақ 

ғылымды  дамыту  үшін  оң  және  теріс  тәжірибеде  жаппай 

тәжірибені  ескеру  маңызды.  Бұл  тәрбие  теориясы  шындықтан 

ажырамау  үшін,  тәжірибенің  сәтсіз  себептерін  анықтап,  оқыту 

мен  тәрбиелеу  үдерісін  жетілдіруге  ықпал  ететін  қағидаттарды, 

ережелерді, ұсыныстарды ұсынуды қамтамасыз ету үшін қажет. 

 Қазіргі  педагогика  эксперименталды  ғылымға  айналады, 

яғни  ол  көптеген  арнайы  эксперименттік  зерттеулер  арқылы 

көптеген  ғылыми  білім  алады.  Ғылыми-зерттеу  институттары 

49

 

эксперименттік  жұмыспен  айналысады,  ол  педагогикалық 

университеттердің,  институттардың  бөлімдерінде  жүргізіледі. 

Зерттеу 

жұмыстарының 

нәтижелері 

педагогикалық 

журналдардың, 

монографиялардың, 

ғылыми 

мақалалар 

жинақтарының  беттерінде  жарияланады.  Белгілі  бір  мәселе 

бойынша  тәуелсіз  зерттеулерді  оның  авторлары  докторлық 

немесе  кандидаттық  диссертациялар  ретінде  рәсімдейді. 

Педагогикалық  зерттеулер  нәтижелерінің  жеткіліксіз  енгізілуі 

елдегі  ақпараттық  қызметтің  нашар  болуына  байланысты. 

Көптеген  керемет  ғылыми  идеялар  іске  аспай  қалады,  себебі 

педагогтердің  көпшілігі  өзін-өзі  оқыту  қажеттілігін  сезінбейді. 

Алайда  педагогтің    шынайы  білімі,  тәрбиелеу  өнері  ғылыми 

білімге  негізделгенін  есте  сақтау  керек.  Заманауи  өмір 

педагогтың  алдында  күрделі  міндеті  қойған  сайын,  соғұрлым 

оның  педагогикалық  мәдениетінің  деңгейі  де  жоғары  болуы 

шарт.

 

жүктеу/скачать 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: