Т о п о н о м І / ik r ЖӘне этимология қазақ тіл білімінің антологиясы а. Әбдірахманов Топономика жэне этимология Павлодар 2010
жүктеу/скачать 7,05 Mb. Pdf көрінісі
|
Топонимика және этимология
| ДҮРБІНБ¥ЛАҚ - Алматы облысындагы Кетпен жотасының
солтүстік жағынан агатын өзен аты. Ғ. Қоңқашпаевтың пікірі бойынша бүл дүрбін (монголша - төрт) жэне түркі-монгол тілдеріне ортақ бүлақ сөзінің қосылуынан жасалган (Г. Кон- каш паев. Географические названия монгольского происхожде ния..., Известия АН КазССР. Серия филологии и искусствове дения. Вып. I (11), 1959, 91-беті). Монголша-қазақша сөздікте дөрвөн, дөрөв сөздері төрт деп берілген (С. Хабшай, Ә. Мініс. Монғолша-қазақша сөздік. Уланбатор, 1954, 79-беті). Мүндагы сөздер түбірі дөр/төр екені байқалады. Қазақша төрт дегенмен салыстырыңыз. Ендеше Дүрбінбүлақ оронимі ертедегі түркі-монғол тілдерінің ортақтыгын көрсетеді. Бүлақ - монгол тілінде де «булаг». 102 ЕБЕЙТІ - Көкшетау облысы, Қызылту ауданындағы көл аты. Мұның толық атауы - Ебейті соры. Бұл гидронимній этимоло- гиясын ашуға К. Ф. Гриценконың мына пікірі кілт болып түр: «Представляет интерес распространенное употребление сло ва эбэ (буквально «бабушка»), как эквивалента номинативного термина куол, например: оз. А ч ч ы г ы й - Э б э «Маленькое озе ро» оз. Улахан-эбэ «большое озеро» (К.Ф. Гриценко, Якутские названия озер междуречья Лены и Алдана. III республиканца ономастична конференція. Тези, Кіев, 1965, стр. 176). Сөйтіп якут тіліндегі эбэ сөзінің омонимдік екі магынасы бар: 1) эже, 2) көл. Бұның өзі - коне түркілердің жер-суды ана деп қадірлегенінің коне көрінісі. Якут тіліндегі эбээ осы жазылганындай екінші буындагы ээ созылыңқы айтылады (Русско-якутский словарь. М., 1968, стр. 25). Сол себептен айтылуы ебей болган да, осыган сын есім жасайтын коне -ті жүрнагы қосьшып, Ебейті (көлді) гидрониміне айналған. Солтүстік Қазақстан облыстарында көлді «сор» деп те айтады. Сонда «Ебейті соры» қазіргі уғымда «Көлді соры» болып шығады. Гидронимнің бұл формада болуы жүктеу/скачать 7,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|