«Вітчизняна наука: сучасний стан, актуальні проблеми та перспективи розвитку»

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
265 
 
 
 
қарқынды  өсуіне  әкелуде.  Осының  барлығы  тікелей  әлемдік  ақпараттық  процесстте  БАҚ  –
 
тың 
жарнамалық мәтінмен байланысты.
 
Жарнамалық  мәтіндерді  аудару  жалпы  аударма  түрлерін  аударудан  қатты  ерекшеленеді. 
Мысалы ретінде көркем әдебиетті аударуда аудармашы тұп
 
нұсқаның жалпы құндылығын оқырманға 
жеткізу  керек.  Ал  жарнамалық  мәтінде  жарнамалық  хабарламаның  мақсатын  ескеру  керек,  және 
қабылдаушының  мәдени  көрінісі  мен  қабылдаушының  өзгешелігін  білу  ең  маңызды  талаптар  болып 
табылады.
 
Халықаралық қарым –
 
қатынастар ортасындағы сауда мен туризмнің дамуына байланысты әр 
саланың өзіндік жарнамасы пайда болды. Әрине үлкен аудиторияны өзіне қарату үшін жарнамаларды 
басқа шетел тілдеріне аударуды талап етеді.
 
Жарнамалық  мәтінді  аударудың  зерттелуіне  ағылшын  тіліндегі  жарнамаларды  қазақ  тіліне 
аудару  болып  табылады.  Ағылшын  тіліндегі  БАҚ  мәтіндерінің  әлемдік  ақпараттық  ортада  алатын 
орындарына байланысты ағылшын жарнамалық мәтіндерді ақпараттық мәтін ретінде алынған. Адамға 
белгілі ой мен ақпаратты жеткізу үшін қалқанда және парақ бетіндегі жарнамалық мәтіндердің басты 
элементтері  мәтін  мен  бейне  болып  табылады.  Мәтін  жарнаманың  мәнін  баяндайды,  ал  бейне  оны 
көру  арқылы  толықтырады.Жалпы  алғанда  жарнама  дегеніміз–
 
белгілі  бір  зат  пен  құбылысты,  іс
-
әрекет  пен  қызметті  елге  таныту,  насихаттау,  оларға  деген  сұранысты  күшейту  мақсатымен 
жарияланған  хабарлама  жиынтығы.[1,  стр.86]  Жарнама  (жар+нама;  «жар»  –
 
жария  етті,  мәлімдеді, 
хабар таратты, жарияланды; «нама» –
 
араб, парсы «жазылған хат, шығарылған бәйіт, дастан» –
 
қазақ 
мәдениетінде 
кең 
қолданылған 
ұғым, 
дефинициясы 
айқын 
термин. 
Энциклопедиялық, 
лексикологиялық,  мағлұматнамалық,  терминологиялық  еңбектерде  берілген  анықтамалардан 
шығатын  қорытынды  –
 
«жарнама  –
 
спектакль,  концерт  немесе  көрермендерге  арналған  басқа  да 
мәдени шаралар, спорттық жарыстар, ойын
-
сауық туралы хабарландарудың бір түрі». [2, cтр.9]
 
Жарнама  –
 
тілдік  құралдар  арқылы  да,  вербалды  емес  құралдар  арқылы  да  ұлттық 
мәдениеттің  белгілерін  көрсетуі  қажет.  Ал  ұлттық  мәдентиеттің  танылуы  тілдің  ұлттық  белгілері:  сөз 
қолдану,  граматикалық  заңдылығы,  нормалары  игерілгенде  көрінеді.  Жарнама  мәтіні  ұлт  тілімен, 
ұлттық мәдениетпен байланысты қалыптасатын жағдайда ғана, өзінің негізгі мақсатын атқара алады. 
[2, 11б.]
 
Қазіргі қазақ жарнамалары таралу жолдарына,  қамтитын тақырыптарына,  түрлеріне қарай әр 
түрге бөлінеді:
 
–
 
сыртық жарнама (маңдайшалар, жарнамалық қалқандар, панно, плакаттар)
 
–
 
теле  және  радио  жарнама  (жарнама  роликтері,  жарнамалық  телерепортаждар, 
теледидардағы жарнамалық қатарлар, радио хабарландырулар, радио
 
роликтер)
 
–
 
парақша жарнама (каталогтар, буклеттер, жапсырмалар, шағын жарнама парақтар, шақыру 
билеттері, баға көрсеткіштері)
 
–
 
газер жарнамасы (газет
-
журналдарда жарияланған жарнама мәтіндері) 
[2,
11б
] 
Ал оның қолданымына байланысты, жарнама әрдайым негізгі үш элементтен тұрады:
 
─ Жарнама аты;
 
─ Негізгі мәтін;
 
─ Жарнамалық ұран (лозунг).
 
Жарнаманың аты мәтінге көңіл аударады. Содан сатып алушыны қызықтырады. Жарнаманың 
аты  қабылдаушыны  қызықтырудың  басты  бөлігі  болып  келеді.  Сондықтан  жарнама  атын  мағынасы 
бойынша түсінікті етіп істеу керек.
 
Негізінде кез келген адам түсінетіндей қарапайым сөздер мен қысқа сөйлемдер қолданылады. 
Сонымен қоса техникалық терминдерді қолданудан алшақ болу керек.
 
Жарнамалық  мәтіннің  ауызша  бөлігі  ұран  (слоган)  (ағылшын  тілі  нұсқасында  tagline  деп 
аталады) үлкен функционалды рөл атқарады.Оның маңыздылығы келесі мысалдарда көрінеді:[3]
 
Ағылшын нұсқасында.
 
Қазақша нұсқасында.
 
Have a break…Have a Kit Kat.
 
Үзіліс барда… Kit Kat бар.
 
 
Жоғарыда  келтірілген  мысалдардан,біз  қысқа  да  нұсқа  қолданылатын  ауызша  мәтіндердің, 
қазақ  тіліне  сол  принцип  арқылы,яғни  жалпы  көрінісіне,  маңыздылығына  аударма  кезінде  көңіл 
бөлінгенін көруге болады.
 
Қазіргі кезде жарнаманың жаңа түрлері мен жаңа қалыптары пайда болуда,  алайда жарнама 
мәтінінде әрдайым негізгі, жетекші қызметті сөз атқарады. Осыдан біз жарнамалық хабарлама мәтінді 
бірнеше түрге бөлеміз: ақпаратты,еске түсіретін,иландыратын,сендіретін.
 
Ақпараттық  мәтiндер  қарапайым  және  ықшам  болуы  керек.  Еске  түсiретiнi  –
 
қысқа. 
Иландыратын  мәтiндер  тауардың  атауын  қайта  қайта  қайталай  отырып  асырмалап  айтуы  керек. 
Эмоционалды формада сендiретiн мәтiндерде тауардың маңыздылығына назар аударады.
 
Сонымен  қоса  көптеген  классификацияның  арасында  жарнамалық  мәтіндер  негізгі  және 
дәстүрлі үш түрлі топ жіктеледі:
 
• Жарнамаланатын объект;
 
• мақсатты аудитория;
 
• БАҚ –
 
жарнама жеткізушісі.
 

266 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
Халыққа жарнамадан белгілі бір ойды жеткізуге жарнамалық мәтін қалқанда да және қағазда 
да  негізгі  элементі  ол  бейне  мен  мәтін  болып  табылады.  Мәтінде  ұсыныстың  мәнін  баяндап  бейне 
арқылы толықтырады.
 
Бұл классификация әр топтағы жарнамаланатын заттар жүйесінен тұрады: киім, автокөліктер, 
косметика және т.б., бұл қазіргі таңда жарнамаланатын құрылымдарды көрсетеді.
 
Жарнама  тақырыптың  талдауының  көрсетуі  бойынша  жиі  жарнама  жасалатын  таулар 
қатарына  косметика  бұйымдары,  азық  –
 
түлік,  дәрілер,  тұрмыстық  техника,  киімдер,  автокөліктер 
жатады. Кез келген ел үшін осы тауарлар әмбебап болып келеді.
 
Қазақстанда  көптеген  жарнама  берүшілер  –
 
шетел  компаниялары.  Сондықтан  көбісінде  ұзақ 
шығыс  фразаны  аудару  басты  мәселе  болып  тұрады.  Осы  жердегі  басты  себебі  ағылшын  тілі  мен 
қазақ тілінің типологиялық ерекшелігі болып келеді.
 
Ағылшын  тілі  –
 
аналитикалық  болып  табылады.Ал  қазақ,  орыс  тілдері  синтетикалық  болып 
келеді.  Бұл  ағылшын  тілінде  берілетін  фразаның  мағынасы  сөздердің  өзгеруін  білдіреді.  Ал  қазақ 
тіліне  аударғанда  бірнеше  сөздердің  мағынасы  арқылы  беріледі.  Ағылшын  жарнамаларын  аударуда 
аудармашы  кейбір  жағдайларда  мәтінді  аудармайды,  тек  оған  «семантикалық  балама»  береді. 
Мысалы,
 
Maybe she's born with it, 
Maybe it's Maybelline  
Саған бәрі тамсанады,
 
Сен ─«Мэйбеллиннан »
 
Жарнамаланатын  зат  жарнаманың  стиліне  әсер  етеді.  Жарнамалық  мәтін  жарнамаланып 
жатқан  заттың  құрылысын  құбылыстар  арқылы  яғни  тіл  көмегімен  мысал  ретінде  қымбат  әтірлерді 
мәнерлі түрде жеткізуге тырысады: 
 
'M' is for moments you'll never forget? 
For days marvelous with flowers and laughter. 
For nights magical with means and old promises. 
`M' Fragrances by Henry C. Miner. 
It's Magic 
 
Бұл  классификациялар  жарнамалық  мәтіннің  медиа  ерекшелігіне  толығымен  тоқталуға 
мүмкіндік  береді.  Ағылшын  тілінен  жарнаманы  аударған  кезде  кейбір  жағдайларда  аударылмайтын 
ұрандар болады.
 
Мысалы:
 
Спорттық фирмада Nike –
 Just do it.[3] 
Sony Компаниясында –
 It's a Sony[3] 
Жоғарыда көрсетілгендердей аударма кезінде әр топтың, заттың өзіне тән ерекшелігі болады 
деп қорытынды айтуға болады. Аудармашы жарнаманы түсінгеніне байланысты аударманың өзіне де 
байланысты болып келеді.
 
Дегенмен,аудару  кезінде  аудармашы  дұрыс,әрі  сауатты  аудармаға  жету  үшін,  мәтіннің 
стилистикалық, лингвистикалық ерекшеліктеріне көп назар аударады. Лингвистикалық ерекшеліктерге 
реторикалық құралдар,яғни: метонимия, гипербола, антитезис және т.б.. Ал жарнамалық мәтіндердің 
стилистикалық  ерекшеліктеріне,барлық  жарнамалық  мәттіннің  ерекше  жақтарын  атап  өтуге 
болады:арнайы  лексикалық  бірліктерді  таңдау;стилистикалық  бояулы  сөздер;императив  көмегімен 
әрекетке 
шақыру;өздік 
және 
тәуелдеу 
есімдіктерін 
кең 
қолдану;атаулы 
сөйлемдерді 
қолдану;параллелизм және қайталау әдісі;үстеу мен сын есімдердің кең қолданылуы;
 
Жарнаманың  бейнелілігі  идиомалар  арқылы  іске  асалы,  ол  реципиентке  әсер  етудің  басты 
құралы  болып  табылады.  Негізгі  жарнамалық  мәтінді  қабылдау  –
 
бұл  қабылданған  жарнаманың 
жадында  қалатын  бейненің  әсері.  Тілдің  негізгі  жарнамалық  мақсаты  мүмкіндігінше  мәтінде  өзіндік 
жарқын  әсерлік  із  қалдыруы  мүмкін.  Бейнелік  және  импрессивтік  басты  жарнама  болып  есептеледі, 
және  көрсетілген  мінездемелік  жарнамалық  мәтіннің  негізін  көрсетеді.  Бұл  жерде  импрессия  төменгі 
сөз  тіркестерін  көрсетеді.  Бейнелік  сонымен  қатар  семантика  сөздерінің  есебінен  құралады,  сондай
-
ақ,  қандай  да  бір  көңіл
-
күйлерге  де  байланысты.  Қорқыныш  күшті  сезімдер  болып  табылады,  және 
күшейткіштердің есебінен –
 
awfully, terribly өте күшті импрессивтік фразалар құрайды.Сонымен қатар 
жарнамалық  мәтіндерде  етістіктер  бұйрық  райда  қолданылады.  Жарнаманың  семантикалық 
комуникативті  мақсаты  іс  әрекетке  шақыру  болып  табылады.  Бұл  етістіктің  басқа  сөз  таптарына 
қарағанда  жиірек  қолданылатынын  дәлелдейді.  Сонымен  қатар  бірге  ұжымдасып  жасайтын  іс 
әрекетке шақыратын сөйлемдер қолданылады.
 
Мысалы, let –
 
Let's make things better(Philips компаниясының әйгілі сөзі).
 
Етістікті  семантика  жағынан  дұрыс  қолдану  өте  маңызды.  Бұл  айтылымды  одан  әрі  есте 
сақталарлық қылуға көмектеседі.
 
Жарнамалық  мәтіндерді  аудару  кезіндегі  бірден
-
бір  ерекшелік  бұл  өздік  есімдердің 
қолданылуы.Ағылшын 
тілі 
жарнамасының 
аудармашылары 
жарнамада 
өздік 
есмдердің 
қолданылуына  аса  көңіл  бөледі.  Бұл  орыс  тіліндегі  жарнамаларға  да  тән  қасиет.  Жарнамалық 
айтылым сенімді болу үшін “We, our” құрылымы кеңінен қолданылады. Бұл сөздер жарнама берушіні 
атайда.  Сатып  алушыны  атау  үшін  “you,  your”  құрылымы  қолданылады.  Ал  «they,  their” 
конструкциялары басқа бәсекелестерді атау үшін қолданылады. Мысалы:
 
Whenever  you  wish  to  make  more  than  just  a  small  move,  include  the  West  LB  in  your  plans.  We 
appreciate  global  thinking  and,  as  one  of  Europe's  leading  banks,  we  have  both  goals 
–
  with  you. 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
267 
 
 
 
Established  as  a  German  wholesale  bank,  we  offer  you  all  services  from  one  source,  made  to  measure 
reliable and if you like, worldwide. (банк жарнамасы)
 
Банктің  жарнамасында,біз  жарнама  мен  оны  қабылдаушының  арасындағы  байланыстың 
берілу  ерекшелігін көре  аламыз. Ол қазақ тіліне  аудару кезінде, тек “cіз/сен” немесе “біз” есімдіктері 
арқылы аударылады.[4]
 
Жалпы  алғанда,  қазақ  тілі  жарнамасы  көбіне  орыс  тілінің  бейімделген  аудармасынан  қайта 
сөзбе сөз аударылатыны баршамызға мәлім. Бұл жағдай керісінше болуы тиіс. Алдымен қазақ елінде 
қазақ  тілінде  әзірлену  керек.  Сол  тілдің  ыңғайына  жығылу,  сол  тілде
 
қалай  жазылса,  үтір  нүктесіне 
дейін  қалдырмай,  қазақ тілінде  де солай жазу басым. Оған  лайық балама  немесе  қазақ тілінің тілдік 
нормаларын  сақтау  ұмытылмауы  тиіс.  Сөзбе
-
сөздіктің  қазақ  тілінің  граматикалық  құрылысына, 
қиыстыру жүйесіне қиянат жасаған жерлерін қайта құрастырылуы тиіс.
 
 
Қолданылған әдебиеттер:
 
1. 
Н.А. Кенжебекова / «ҚазМУ хабаршысы»№9 /Алматы 2002ж.
 
2. 
Солтанбекова  Ғ.Ә./  «Қазақ  жарнамалары:  тілдік  сипаты  және  олардың  ықпал  ету  қызметі» 
автореферат/Алматы 2001ж.
 
3.  www.kitkat.com./ www.nike.com/ www.sony.com 
4. 
Қазақ тілінің сөздігі. / Алматы 1999ж.
 
 
Ғылыми жетекші:
 
старший преподаватель Кустубаева Балжан Серимжановна.
 
 
Евгения Киселёва
 
(Курск, Россия)
 
 
КОМПОНЕНТНЫЙ АНАЛИЗ ЛЕКСЕМЫ «ВЕЖЛИВОСТЬ»
 
В РУССКОМ И ИТАЛЬЯНСКОМ ЯЗЫКАХ
 
 
Одной  из  актуальных  тем  исследования  антропоцентрического  языкознания  является 
изучение  образов  мира  представителей  различных  лингвокультур.  Для  этого  необходимо  в  первую 
очередь рассмотреть фундаментальные культурологические концепты, обусловливающие поведение 
не только отдельно взятого индивида, но и общества в целом.
 
Наша  статья  посвящена  рассмотрению  структурно
-
содержательных  компонентов  концепта 
вежливость
 
в русском и итальянском языках путем составления семантических полей как одного из 
способов репрезентации концепта.
 
В  многочисленных  исследованиях  установлено,  что  важнейшие  культурные  концепты  не 
совпадают структурно и содержательно в сознании представителей различных лингвокультур.
 
В  русском  языке  с  точки  зрения  этимологии  слово  «вежливый»  и  его  производное 
«вежливость»  являются
 
собственно  русскими  и  восходят  к  существительному  вежа  или  вежь 
«знаток», суффиксального производного от ведать «знать», с помощью суффикса –
 
лив/ьлив [1, т. 1, 
с.  38  –
 
39].  Очевидна  историческая  связь  прилагательного  вежливый  со  словами  ведун,  вежливец 
(
диал.), вежевуха (устар.), ведать, сведущий. По  данным этимологических словарей, первоначально 
лексема вежливый имела значение «знающий», «сведущий» [2, с. 138; 1, с. 38  –
 
39]. Н. М. Шанский 
отмечает  в  слове  также  значение  «опытный»  [3,  с.  54].  Значение  «обходительный»,  «учтивый»  у 
лексемы  вежливый  появляется  в  начале 
XVI 
в.  Судя  по  тому,  что  впервые  данное  значение 
обнаруживается  в  Памятниках  дипломатических  отношений,  можно  предположить,  что  связывалось 
оно,  прежде  всего,  с  внешней  стороной  общения  и  предполагало  знание  и  соблюдение  правил 
церемониала,  этикета.  Подтверждение  этому  находим  в  словаре  В.И.  Даля,  где  вежливость  –
 
«учтивость,  учливость,  учтивство»  [4,  с.  107
-
108],  а  учтивый  –
 
«вежливый,  пристойный,  приличный, 
обязательный; соблюдающий светские приличия общежития» [4, с. 901].
 
В  монографии  «Способы  моделирования  лингвокультурного  концепта»  Н.И.  Степыкин 
приводит различные лексикографические данные, описывающие понятие вежливость с разных точек 
зрения. В Толковом словаре русского языка  –
 
«Вежливость, и; мн. нет, ж. Отвлеч. сущ. к вежливый; 
учтивость,  благовоспитанность,  соблюдение  бытовых  приличий.  Этого  требует  вежливость»  [5,  с. 
119].  В  содержательной  структуре  лексемы  вежливость  можно  выделить  следующие  компоненты: 
учтивость, благовоспитанность,
 
бытовой, приличие.
 
Поскольку  существительное  вежливость  производно  от  прилагательного  вежливый,  для 
уточнения  его  содержания  следует  обратиться  к  толкованию  последнего.  «Вежливый;  –
 
ив,  прил. 
Соблюдающий правила приличия, учтивый. Вежливое обращение. В. Продавец. Сущ. вежливость,  –
 
и, ж.» [6, с.  43]. Слово вежливый толкуется  и следующим образом:  «вежливый  –
 
«чуждый грубости, 
предупредительный,  услужливый»  [7,  с.  175].  В  свою  очередь  грубый  –
 
«не  соблюдающий  этики 
человеческих  или  профессиональных  отношений;  невежливый,  неделикатный,  неучтивый.  // 
Выражающий  неуважение,  пренебрежение  к  кому
-
либо;  исполненный  неучтивости,  резкости»  [7,  с. 
199]. Существительное уважение определяется так:
 
«1. Почтение, почтительное отношение, основанное на признании заслуг, качеств, достоинств.
 

268 
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
 
 
 
 
2.  Уважительное  отношение  к  законам,  порядкам,  правилам,  интересам  и  чувствам  других 
людей» [7, с. 1356].
 
Таким  образом,  анализ  лексемы  вежливость  и  её  деривационных  отношений  позволяет 
включить  в  содержательную  структуру  лексемы  вежливость  такие  семантические  компоненты: 
правила, деликатность, уважение, уважительность, предупредительность.
 
В  словаре  синонимов  З.  Е.  Александровой  представлен  следующий  синонимический  ряд 
слова  вежливость:  «учтивость,  корректность,  предупредительность,  обходительность,  любезность, 
деликатность, куртуазность (уст.теперь шутливо), галантность, галантерейность (уст. разг. ирон.)» [8, 
с.  38].  Сопоставление  лексем,  принадлежащих  данному  синонимическому  ряду,  даёт  возможность 
выявить  дополнительные  компоненты  содержательной  структуры  лексемы  вежливость  (вежливый). 
Инвариантным  значением  синонимов  корректность,  учтивость,  галантность,  деликатность  является 
строгое соблюдение приличий, подразумевается, прежде всего, внешняя форма поведения.
 
В  Большом  толковом  словаре  русского  языка  под  ред.  С.  Л.  Кузнецова  слово  корректный 
трактуется  как  «тактичный,  вежливый,  учтивый»  [7,  с.  460],  тактичный  –
 
«обладающий  тактом.  // 
Отличающийся  тактом,  сделанный  с  тактом»  [7,  с.  1304],  такт  –
 
«чувство  меры  в  поведении,  в 
поступках;  умение  вести  себя  пристойно»  [7,  с.  1304].  Таким  образом,  в  содержании  лексемы 
корректность можно выделить сему «чувство меры в поведении», или «такт». В содержании лексемы 
галантность  данная  сема  занимает  периферийное  положение  и  вычленяется  из  значения  слова 
«изящество». Галантный –
 
«изысканно
-
вежливый, любезный» [7, с. 192]. Изысканный –
 
«утонченный, 
изящный»;  изящный  –
 
«отличающийся  изяществом»;  изящество  –
 
«тонкое  и  строгое  соответствие, 
соразмерность во всем, отвечающая требованиям художественного вкуса»
 
[9, с. 238]. Группа лексем 
любезность,  обходительность,  предупредительность,  объединена  признаком  «положительное 
отношение  к  личности  другого  человека».  Предупредительный  –
 
«предупреждающий  желания, 
намерения  кого
-
либо;  любезный,  услужливый»  [7,  с.  962],  таким  образом,  предупредительность 
заключает  в  себе  готовность  выполнить  действие,  удовлетворяющее  желаниям  и  намерениям 
другого. Обходительный –
 
«вежливый, приветливый» [9, с. 431].
 
Сопоставление  семантики  слов,  входящих  в  синонимический  ряд  лексемы  вежливость 
(вежливый),  позволяет  дополнить  её  моделируемое  содержание  компонентами  галантность, 
обходительность, 
корректность, 
любезность, 
приветливость, 
тактичность, 
изысканность, 
уважительность, так или иначе актуализирующими ранее выделенные доминантные компоненты.
 
Дополним данные лексикографических источников данными специальных терминологических 
словарей. Так, словарь по этике определяет вежливость как «моральное качество, характеризующее 
поведение  человека,  для  которого  уважение  к  людям  стало  повседневной  нормой  поведения  и 
привычным  способом  обращения  с  окружающими.  Вежливость  –
 
элементарное  требование  этикета; 
она  включает:  внимательность,  внешнее  проявление  доброжелательности  ко  всем,  готовность 
оказать  услугу  каждому,  кто  в  этом  нуждается,  деликатность,
 
такт»  [10,  с.  38].  Из  данного 
определения  можно  выделить  достаточно  значимый  компонент  понятия  вежливость  (вежливый)  –
 
связь с этикетом.
 
Нормы вежливости формируются в процессе общения людей, поэтому необходимо обратить 
внимание  на  толкование  слова  вежливость  для  характеристики  речевого  поведения.  Вежливость  в 
этом  случае  обозначает  разнообразные  средства  языкового  выражения  социальных  отношений 
между  говорящим,  слушающим  и  людьми,  о  которых  идет  речь  [11].  Поэтому  можно  выделить  ещё 
два компонента –
 
социальный, отношения.
 
Таким  образом,  предполагаем,  что  семантическая  структура  слова  вежливость  (вежливый) 
содержит,  по  крайней  мере,  следующие  ядерные  компоненты:  социальный,  отношения,  правила, 
бытовой, 
приличие, 
учтивость, 
предупредительность, 
благовоспитанность, 
корректность, 
обходительность,  любезность,  деликатность,  галантность,  уважение,  приветливость,  тактичность, 
уважительность,  этикет,  изысканность.  Такое  исследование  лексемы  представляется  необходимым, 
поскольку  общепринято  считать,  что  в  процессе  коммуникации  средствами  активизации  концепта  в 
основном  служат  языковые  знаки.  Языковые  единицы  в  этом  случае  называются  именем  концепта 
[12, с.46
-49]. 
Рассмотрим  концепт  «вежливость»  в  итальянском  языке.  Существует  два  широко 
используемых  понятия  «
gentilezza
»  и  «
cortesia
».  В  электронном  словаре  итальянского  языка 
представлено  следующее  определение:  «вежливость
  (gentilezza) 
представляет  собой  качество, 
характерное  этикету,  концепцию,  на  которой  можно  основывать  философские  размышления, 
направленные  на  определение  поведения  и  их  оценки  индивидуальных  и  социальных  групп  [13]. 
Вежливость 
(cortesia) 
–
 
быть  учтивым  в  общении  с  другими  людьми  [14].  Данное  определение 
позволяет  нам  выделить  такие  структурные  комноненты  концепта,  как  этикет,  поведение,  качество, 
социальный, индивидуальный, учтивый.
 
В этимологическом словаре слово вежливый 
(gentile) 
определяют как «принадлежащий роду» 
(от  латинского 
Gentilis 
–
 
принадлежащий  роду,  потомок);  вежливый 
(cortese) 
–
 
принадлежность  к 
семье, «благородный», приветливый и вежливый в общении [15]. Лексемы род, семья, благородный, 
приветливый, общение также будут входить в состав структурных компонентов концепта вежливость.
 
Обратимся к синонимическим рядам понятия вежливость. В электронном словаре синонимов 
представлен следующий ряд
 
синонимов к словам 
cortesia 
и 
gentilezza: gentilezza 
–
 attenzione, favore, 
piacere,  premura,  servizio,  affabilita,  amabilita,  boune  maniere,  cavalleria,  cordialita,  cortesia,  disponibilita, 

«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
 
269 
 
 
 
educazione,  galanteria,  garbo,  tatto 
(внимание,  польза,  удовольствие,  уход  и  обслуживание, 
приветливость,  доброжелательность,  хорошие  манеры,  галантность,  доброта,  любезность, 
образованность,  галантность,  такт); 
cortesia 
–
  affabilita,  amabilita,  cordialita,  garbo,  gentilezza,  carita, 
favore, 
piacere 
(приветливость,  доброжелательность,  дружелюбие,  вежливость,  доброта, 
благотворительность, польза, удовольствие) [16].
 
Таким  образом,  мы  можем  предположить,  что  в  структуру  концептов  вежливость  в 
итальянском языке (
gentilezza 
и 
cortesia
) входят следующие компоненты: этикет, поведение, качество, 
социальный, индивидуальный, учтивый, род, семья, благородный, приветливый, общение, внимание, 
польза,  удовольствие,  уход,  обслуживание,  приветливость,  доброжелательность,  хорошие  манеры, 
галантность, доброта, любезность, образованность, такт, дружелюбие, благотворительность, польза, 
удовольствие.
 
С  помощью  компонентного  анализа  и  опорой  на  дефиниции  в  различных  словарях  мы 
установили,  что  из  19  ядерных  компонентов  лексемы  вежливость
 
в  русском  языке  и  28  ядерных 
компонентов лексем 
gentilezza 
и 
cortesia 
только в 7 случаях мы обнаруживаем совпадения. Структуры 
сравниваемых  лексем  демонстрируют  несоответствие  их  значений  у  представителей  русской  и 
итальянской лингвокультур.
 
 

жүктеу/скачать 5 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: