| 92. Иондардың клетка қабығы арқылы сіңуі.
клетка қабығы алғашқы, қайталама (екінші) деп аталатьш екі қабаттан қүрылады. Алғашқы (бірінші) қабық өзара айқыш-үйқьші ретсіз өрілген целлюлоза талшықтарынан түзіледі. Талшыктардың аралары аморфты, қоймалжьщ затпен желімделіп жалғасады. Осы қабаттағы көлденеңі 5-20 нм шамасында болатын толып жатқан саңылаулар, өзекшелер арқылы иондар кедергісіз оте алады. Талшықтарды озара байланыстыратын матрикс (қоймалжың) қүрамындағы пектиндерде урон қьпиқылдары полимерлерінің карбоксилді (СООН) топтары болады. Олардьщ сулы ортада диссоциялануынан Н+ болініп, карбоксил COO- анионына айналады. Сонымен клетканың қабығындағы теріс зарядты пектинді қосындылар қоректік түздардағы оң зарядты (Са2+, Mg2+, К+, NH4+) катиондарды озіне тартып байланыстырып, олардың одан өрі жылжуын тежейді. Теріс зарядты аниондар (NO,-, H2P043~, S042-), керісінше клетка қабығынан кейін тебіліп, оңаилықпен ене алмайды. Көрші орналасқан екі клетканың өсу барысында алғашқы қабықтың екі жағынан, қалыңдауы арқылы біртіндеп екінші (қайталама) қабық қалыптасады. Енді целлюлоза талшықтарының аралары зарядсыз лигниндерден қүралатын затпен желімделіп, цементгеліп, жымдасып қалады. Сондықтан оның өткізгіштігі алғашқы қабыққа караганда мардымсыз болады. Иондардың клетка қабықтары арқылы жылжуы ірігуге (диффузия), аздап, жалпы ағынға байланысты. Ірігудің қозғағыш күші — еріген затгардын қоюлық (концентрациялық) айырмашылығында, еріген заттардың еріткішпен бірге жалпы ағыны гидростатикалык кысым айырмашылығына тәуелді болады. Өсімдік үлпаларыньщ катиондар, аздап аниондар алмастырушылық қабілеттілігі болатындьпы әлде қашаннан белгілі. Олардың бетіне оң, немесе теріс зарядталған иондар сіңіп байланыса алады.
Достарыңызбен бөлісу: |
