Емтихан сұрақтарының жауаптары 50. Өсімдіктердің суыққа төзімділігі
Иондардың симпластық және апопластық жылжу жолдары
жүктеу/скачать 86,04 Kb.
|
| Иондардың симпластық және апопластық жылжу жолдары.
Иондар.клетка қабықтары арқылы, протопластан тыс траснпирациялык. ағынмен жылжи алада. Өсімдіктің барлық клеткалары өзара қабыктары аркылы, үздіксіз жалғасқан «түтіктер» жүйесі — апопласт больш жалғасады. Су және овда еріген затгар осы түтікшелер арқылы жылжығанда аитарлықтаи кедергіге тап болмайды. Сонымен, тамырдың белплі бір көлеміне сыртган ерітінді оңай ене алады. Тамырдағы оолжамды бос кеңістік деп аталатын осы бөлігінде еріген затгар озінің жолында мембраналық кедеріілерді кездестірмейді. Бос кеңістік көлемін анықтау үшін алдын-ала клетка ішіндегі мембраналар арқылы өте алмайды деген зат таңдалып алынады. Одан соң осы запың белгілі дәл концентрациялы ерітіндісі дайыңдалып, оған тамырдың белгілі колемі 1 сағатқа малынып қойылады. Осы мерзімде үлпадағы бос кеңістік толық қанығады деп есептеледі. Белгіленген мерзім откенсін тамыр жүмсақ сорғыш қағазбен күрғатылып, қаинатылып, тазаланған (дистилденген) суға 1 сағатқа қайта малындырылады. Бүнда алғашқы ерітіңдіден енген иондар суға бөлініп шығады. Бөлшген иондар мөлшерін анықтау арқылы бос кеңістікті есептеуге болады: v = |г 100; мүндағы V-бос кеңістік көлемі, алынған өсімдік (тамыр) көлеміне %- пен, m-үлпаның 1 фаммьша есептегенде 1 сағатга бөлініл шыққан иондар мөлшері (Ісм3), микроэквивалент; С-қаныққан ерітінді концентрациясы, мэкв/л. Осындай тәжірибелердің нәтижесінде болжамды бос кеңісгік (ББК) көлемі тамыр көлемінің 15-20 %-індей шамада, яғни клетка қабықтары мен клетка ар>алықтарының жалпы көлеміне шамалас болатындығы белгілі болды. Апопласт бір жағынан топырақ ерітіңцісімен (тамыр), екінші шепмен (жапырақта) атмосферамен шектеседі. Сондықтан, жапырақтағы судың аз да болса азаюы оның тамыр арқылы сіңуіне бірден әсерін тигізеді. Сумен бірге ондағы еріген затгар, соның ішіндегі түздар иондары да клетка аралықтарына, қабықтың целлюлозалык талшықтар арасындағы саңылауларға іркілмей сіңе алады. Топырақтан қоректік заттардың (иондардьі) тамыр арқылы сіңіп, орталық түтік шоғына дейінгі жылжуының бірінші сатысы апопластық (бос кеңістік) жол екендігі жоғарыда айтылды. Өсімдіктің жеке клеткаларының протопластары цитоплазмалық көпіршелер - плазмодесмалар арқылы түтасып байланысады. Бүндай қүрылым клеткаларға мембрана арқылы бір мезгілде енген иондар мен молекулалардың одан әрі клеткадан клеткаға, үлпалардан үлпаларға, бір мүшелерден екінші мүшелерге, мембраналық кедергісіз, түтасқан симтастық жүйе арқылы да тасымалдануын қамтамасыз етеді. «Симпласт» деген атауды XX ғасырдың 50-жылдарьпща швед ғалымы В.Х.Ариц енгізген болатын. Минералдық заттардьщ симпласт арқылы жылжуы протоплазманың қимылына байланысты, мүмкін эндоплазмалық тордың өзекшелері аркылы, клетка араларында плазмалеммалар арқылы жүзеге асады. Симпласт арқылы иондардың белгілі бағытпен жылжуьша заттардың концентрациялық айырмашылығы (градиент) ықпал жасауы мүмкін. Овдай айырмашылықтар клеткаға енген затгардьщ зат алмасу процестеріне қатыспай, концентрацияньщ төмендеуіне байланысты пайда болады. Иондардың жан-жақты (радиалды) тасымалдануына тамыр үлпаларының дамуьшьщ біркелкі болмауы да әсерін типзеді. Тамырдың іш жағында орналасқан үлпалар — өткізгіш, эндодерма, тамыр паренхимасының ішкі бөліктері кейінірек қалыптасады. Осьгған байланысты ол үлпалардағы зат алмасу қүбылыстаРЫ, сыртқыларға қарағанда, жоғары деңгейде жүріп, сіңген заттар зат алмасуға көбірек енгізіледі. жүктеу/скачать 86,04 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|