67
63
67
65
74
70
72
67
Тәжірибеге дейін
Тәжірибеден кейін
130
Сурет 13 - Тәжірибелік тобындағы магистранттардың тәжірибеге дейінгі және
тәжірибеден кейінгі мотивтерінің даму кӛрсеткіштері
Мотивтердің тәжірибеге дейінгі және тәжірибеден кейінгі кезеңдердегі
даму кӛрсеткіштері диаграмма түрінде 14 суретте кӛрсетілген.
Сурет 14 - Бақылау және тәжірибелік топтардағы магистранттардың
мотивациялық-құндылықты компонентіндегі тәжірибеге дейінгі (Т.Д.) және
тәжірибеден кейінгі (Т.К.) мотивтерінің даму динамикасының кӛрсеткіштері
Магистранттардың
акмеологиялық
дайындығының
мазмұндық
компонентінің сипаттамасын зерттеу үшін білім алушылардың
акмеологиялық категориялар туралы түсінігінің деңгейін анықтауға арналған
сауалнаманы пайдаландық және Т.И. Ильинаның тӛмендегі: «Білім жинақтау;
55
59
59
55
92
96
87
92
беделдік
әлеуметтік
танымдық
шығармашылық
Тәжірибеге дейін
Тәжірибеден кейін
63%
70%
59%
96%
67%
74%
55%
92%
67%
72%
59%
87%
65%
67%
55%
92%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Т.Д. Бақылау тобы Т.К. бақылау тобы Т.Д. Тәжірибелік
топ
Т.К. Тәжірибелік
топ
әлеуметтік
беделділік
танымдық
шығармашылық
131
«Мамандықты игеру»; «Диплом алу» сияқты үш кӛрсеткіштен тұратын жоғары
оқу орындарында оқу мотивациясын зерттеу әдістемесін қолдандық (қосымша
Е).
Тәжірибенің соңында білім алушылардың акмеологиялық категориялар
туралы түсінігінің деңгейін әрбір сұрақтар бойынша пайыздық кӛрсеткіштерін
анықтадық. Сауалнамаға қатысқан магистранттардың «акмеология» ғылымы,
кәсіби құзырлылықтың мәні, педагогикалық шығармашылық пен шеберлік
жайлы түсініктері анықталды. Осы диагностиканың нәтижесінде бақылау
тобындағы сыналушылардың 37% - «орташа», 35%- «орташадан сәл
жоғары», 11%- «орташадан жоғары», 9%- «жоғары», 8%- «ӛте жоғары»
деңгейлеріне ие болды.
Эксперименттік топтағы магистранттың 32% - «орташа», 30%-
«орташадан сәл жоғары», 15%- «орташадан жоғары», 11%- «жоғары», 12%-
«ӛте жоғары» деңгейлеріне ие болды (сурет 15).
Сурет 15 - Бақылау және тәжірибелік топтардағы сыналушылардың
акмеологиялық категориялар түсінігінің кӛрсеткіштері
Т.И. Ильинаның тӛмендегі: «Білім жинақтау; «Мамандықты игеру»;
«Диплом алу» сияқты үш кӛрсеткіштен тұратын жоғары оқу орындарында оқу
мотивациясын зерттеу әдістемесін қолдану барысында магистранттардың
акмеологиялық білімді игерудің деңгейінде ӛзгерістердің сипатын байқадық.
Нәтижелердің кӛрсеткіштері (кесте 10) және диаграмма (сурет 16) түрінде
бейнеленген.
Кесте 10 - Магистранттардың «Білім жинақтау»; «Мамандықты игеру»;
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Орташа Орташадан сәл
жоғары
Орташадан
жоғары
Жоғары
Ӛте жоғары
Бақылау тобы
37
35
11
9
8
Эксперименттік топ
32
30
15
11
12
132
«Диплом алу» мотивтерін бақылау кезеңіндегі қорытынды кӛрсеткіштері
Бақылау тобы
Тәжірибелік топ
№
«Білім
жинақтау»
«Маманд
ықты
игеру»
«Диплом
алу»
№
«Білім
жинақтау»
«Мамандықт
ы игеру»
«Диплом
алу»
кӛрс
ет
кіш
де
ңге
й
кӛрс
ет
кіш
де
ңге
й
кӛрс
ет
кіш
де
ңге
й
кӛр
се
тк
іш
де
ңге
й
кӛрс
ет
кіш
де
ңге
й
кӛрс
ет
кіш
де
ңге
й
1
12,6
Ж
8
О
7
О
1
12,6
Ж
10
Ж
10
Ж
2
11,4
Ж
6
О
6
О
2
10,8
Ж
10
Ж
10
Ж
3
1,4
Ж
5
О
5
О
3
12,6
Ж
9
Ж
9
Ж
4
9
О
9
Ж
8
О
4
12,6
Ж
10
Ж
9
Ж
...
..
148
9,6
О
9
Ж
7,5
О 150
12,6
Ж
10
Ж
7,5
О
218
169
153
253,8
198
197
10,8-
12,6
ұпайлар –
85%-100%
(жоғары
деңгей)
7,5-
10,ұпайлар
–
60%-
84%-
(орташа
деңгей)
7,4
ұпайдан
тӛмен
-
64%-
(тӛменгі
деңгей)
8,5-10
ұпайлар –
85%-
100%
(жоғары
деңгей);
5-8,4
ұпайлар –
60%-84%
(орташа
деңгей); 5
ұпайдан
тӛмен –
0%-59%
(тӛменгі
деңгей).
8,5-10
ұпайлар –
85%-100%
(жоғары
деңгей); 5-
8,4 ұпайлар
– 60%-84%
(орташа
деңгей); 5
ұпайдан
тӛмен
–
0%-59%
(тӛменгі
деңгей)
10,8-
12,6
ұпайлар
–
85%-100%
(жоғары
деңгей)
7,5-
10,6ұпайлар
– 60%-84%-
(орташа
деңгей)
7,4
ұпайдан
тӛмен - 64%-
(тӛменгі
деңгей)
8,5-10
ұпайлар
–
85%-100%
(жоғары
деңгей); 5-
8,4 ұпайлар
– 60%-84%
(орташа
деңгей);
5
ұпайдан
тӛмен – 0%-
59%
(тӛменгі
деңгей).
8,5-10
ұпайлар –
85%-
100%
(жоғары
деңгей);
5-8,4
ұпайлар –
60%-84%
(орташа
деңгей); 5
ұпайдан
тӛмен
–
0%-59%
(тӛменгі
деңгей)
133
Сурет 16 - Магистранттардың бақылау кезеңіндегі «Білім
жинақтау», «Мамандықты игеру», «Диплом алу» мотивтерінің кӛрсеткіштері
Жоғарыда ұсынылған диаграмма бойынша бақылау тобындағы және
тәжірибелік
тобындағы
сыналушылардың
жауаптарында
үлкен
айырмашылықтарды байқаймыз. Тәжірибелік топтың сыналушыларының
жауаптарынан білім жинақтау (бақылау тобы – 79%, тәжірибелік топ -100%)
мен мамандықты игеру (бақылау тобы – 74%, тәжірибелік топ -84%) бойынша
мотивтерінің маңыздылығын ұғынады, яғни бұл акмеге қарай ұмтылыстың
белгісін білдіреді.Ал «Диплом алу» шкаласы бойынша екі топтың
кӛрсеткіштері бірдей (60%). Екі топтың магистранттары диплом алуды
маңызды деп санамайды, бұл жерде олар үшін ең бастысы – білімді жинақтау
мен мамандықты игеру. Tӛменде берілген А.Мехрабианның әдістемесінің
нәтижесі бойынша бақылау мен тәжірибелік топтарындағы магистранттардың
ӛз іс-әрекетінде жетістікке бағытталуының айырмашылықтарын байқаймыз.
Кесте 11 - Тәжірибенің бақылау кезеңінде анықталған магистранттардың
жетістік мотивациясының кӛрсеткіштері мен деңгейлері
Тәжірибелік топ
Бақылау тобы
№
Жетісті
кті
экстери
оризаци
ялау
Жетістікті
интериор
изация
лау
Жетістік
мотивация
сының
даму
деңгейі
№
Жетістікті
экстериор
изациялау
Жетістікті
интериори
зациялау
Жетістік
мотивация
сының даму
деңгейі
1
2
3
4
5
6
7
8
1
89
94
153
1
78
80
146
2
83
86
149
2
64
69
122
білімді жинақтау
мамандықты игеру
диплом алу
79
74
60
100
84
60
бақылау тобы
тәжірибелік топ
134
11 – кестенің жалғасы
1
2
3
4
5
6
7
8
3
84
85
143
3
72
80
152
4
75
91
151
4
74
58
135
...
148
85
97
156
150
81
71
140
83 ұпай
91 ұпай
151 ұпай
74 ұпай
72 ұпай
139 ұпай
Жоғары
жоғары
жоғары
орташа
Орташа
орташа
Tӛменде берілген Е.И. Роговтың тұлғаның шығармашылық әлеуеті мен
креативтілігін диагностикалау әдістемесі бойынша бақылау мен тәжірибелік
топтарындағы магистранттардың нәтижелерінде динамикалық ӛзгерістер
байқалады. Егер тәжірибеден кейінгі жағдайда бақылау тобындағы
сыналушылардың шығармашылық әлеуеті мен креативтілігінің кӛрсеткіштері –
41,3 ұпайға тең болса (орташа деңгей), тәжірибелік топта – 48, 7 ұпай (жоғары
деңгей). Осы нәтижелердің кӛрсеткіштері 12 кестеде және 17 суретте
бейнеленген.
Кесте 12 - Бақылау кезеңінде анықталған магистранттардың шығармашылық
әлеуеті мен креативтілігі дамуының кӛрсеткіштері мен деңгейлері
Бақылау тобы
Тәжірибелік топ
№
Шығарма
шылық
әлеует пен
креативтілі
к
№
Шығармашы
лық
әлеует пен
креативтілік
№
Шығармашылы
қ
әлеует пен
креативтілік
№
Шығармашы
лық
әлеует пен
креативтілік
1
41
26
39
1
48
26
58
2
43
27
35
2
36
27
51
3
47
28
38
3
51
28
49
4
48
29
41
4
45
29
45
...
...
...
25
40
148
41
25
55
150
49
41,3-орташа-
71,9%
48,7-
жоғары-90%
135
Сурет 17 - Тәжірибенің бақылау кезеңінде анықталған магистранттардың
шығармашылық әлеуеті мен креативтілігі дамуының кӛрсеткіштері
Xоллдың «Эмоциялық интеллект ЕQ» тестісін жүргізу барысында
болашақ мамандардың кәсіби маңызды қасиеттері дамуының деңгейін
анықтауға мүмкіндік болды (кесте 13).
Кесте 13 - Магистранттардың кәсіби мәнді сапаларының дамуының
кӛрсеткіштері
Бақылау тобы
Тәжірибелік топ
№
Эм
оц
иялық
тұра
қт
ылық
К
ре
ат
ивті
лік
Эм
па
ти
я
Р
уха
ни
-
ада
м
ге
ршіл
ік
Р
ефл
ек
си
я
№
Эм
оц
иялық
тұра
қт
ылық
К
ре
ат
ивті
лік
Эм
па
ти
я
Р
уха
ни
-
ада
м
ге
ршіл
ік
Р
ефл
ек
си
я
1
2
3
7
5
4
1
5
5
11
4
4
2
5
3
7
5
3
2
3
4
10
5
5
3
4
2
5
3
3
3
5
5
8
4
5
4
4
3
6
5
4
4
5
5
9
5
5
..
..
148
3
5
14
3
4
15
0
5
4
9
5
5
3,6-
орта
3,2-
орта
7,8-
орта
4,2-
орта
3,6-
орта
4,6-
жоғар
ы
4,6-
жоға
ры
9,4-
жоғары
4,6-
жоғары
4,7-
жоғары
41,3
48,7
магистранттардың шығармашылық әлеуеті мен
креативтілігі
бақылау тобы
тәжірибелік топ
136
Бақылау тобындағы магистранттардың «эмоциялық тұрақтылығы» (3,6
ұпай), «креативтілігі» (3,2 ұпай), «эмпатиясы» (7,8 ұпай), «рухани-адамгершілік
қасиеттері» (4,2) мен рефлексиясының (3,6 ұпай) дамуы орташа деңгейде, ал
тәжірибелік топтағы магистранттардың «эмоциялық тұрақтылығы» (4,6 ұпай),
«креативтілігі» (4,6 ұпай), «эмпатиясы» (9,4 ұпай), «рухани-адамгершілік
қасиеттері» (4,6 ұпай) мен рефлексиясының (4,7 ұпай) дамуы жоғары деңгейде.
Mагистранттардың рефлексиялық ойлауының динамикалық даму деңгейін
анықтау үшін А.В. Карповтың тұлға рефлексиясының даму деңгейін
диагностикалау әдістемесі қайталанып жүргізілді. Оның нәтижелері диаграмма
түрінде ... суретте кӛрсетілген. Қалыптастырушы тәжірибеден кейінгі кезеңде
бақылау тобындағы магистранттардың тӛмеңгі кӛрсеткіші - 24%-ы тең, орташа
кӛрсеткіші - 58%-ға тең, жоғары кӛрсеткіш – 18%, ал тәжірибелік топтағы
магистранттардың орташа кӛрсеткіші 65%, жоғары кӛрсеткіш – 35% (сурет 18).
Сонымен тәжірибелік топтағы магистранттардың рефлексиялық ойлауының
дамуы айтарлықтай ӛскен, яғни қалыптастырушы тәжірибелік жұмыстың
тиімділігін дәлелдеді.
Сурет 18 - Магистранттардың тәжірибеден кейін бақылау кезеңіндегі
рефлексиясының даму кӛрсеткіштері
Енді осы анықталған акмеологиялық дайындығының әрбір компонеттінің
параметрлері бойынша магистранттың ортақ мәндегі мотивациялық-
құндылықты, мазмұндық, әрекеттік және рефлексивті компоненттерінің
кӛрсеткіштері диаграмма түріндегі 19 суретте бейнеленген.
24%
0%
58%
65%
18%
35%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Бақ.тоб.
рефлексиясы
Тәж.тоб.
Рефлексиясы
төменгі
орташа
жоғары
137
Сурет 19 - Бақылау тобындағы магистранттардың акмеологиялық
дайындығының анықтау және бақылау кезеңдеріндегі даму кӛрсеткіштері
Cурет 20 - Тәжірибелік тобындағы магистранттардың акмеологиялық
дайындығының анықтау және бақылау кезеңдеріндегі даму кӛрсеткіштері
62,5
54
49
52
74
73
72
76
аңықтау кезеңінде
бақылау кезеңінде
74
73
72
76
93
91
90
96
аңықтау кезеңінде
бақылау кезеңінде
138
Жоғарыда кӛрсетілген диаграммаларда тәжірибелік жұмыстың басында
және соңында жүргізілген бақылау және тәжірибелік топтарындағы
магистранттардың
акмеологиялық
дайындығының
құрылымдық
компоненттерінің салыстырмалы кӛрсеткіштері бойынша динамикалық
ӛзгерістердің болғанын байқаймыз.
Бірақ бақылау тобындағы кӛрсеткіштер орташадан тӛмен және орташа
деңгейдегі пайыздық коэффициенттермен бейнеленген.
Eгер
анықтау
кезінде
бақылау
тобындағы
магистранттардың
акмеологиялық дайындығының мотивациялық-құндылықты компонентінің
кӛрсеткіші – 62,5% болса (дамудың орташа деңгейі), бақылау кезеңінде осы
кӛрсеткіш 74%-ға дейін кӛтеріледі, бұл да орташа деңгейдегі дамудың
коэффициенті. Ал Тәжірибелік топтағы магистранттардың анықтау кезеңіндегі
акмеологиялық дайындығының мотивациялық-құндылықты компонентінің
кӛрсеткіші – 58% болса, бақылау кезеңінде – 93% (жоғарғы деңгей).
Aнықтау кезеңінде бақылау тобындағы магистранттардың акмеологиялық
дайындығының мазмұндық компонентінің кӛрсеткіші – 54% болса (орташадан
тӛмен деңгей), бақылау кезеңінде осы кӛрсеткіш 73%-ға дейін кӛтеріледі, бұл
да орташа деңгейдегі дамудың коэффициенті.
Ал Tәжірибелік топтағы магистранттардың анықтау кезеңіндегі
акмеологиялық дайындығының мазмұндық компонентінің кӛрсеткіші – 58%
болса (орташадан тӛмен), бақылау кезеңінде – 91% (жоғарғы деңгей).
Aнықтау кезеңіндегі бақылау тобының әрекеттік компонентінің дамуы - 49
%-ға тең, бақылау кезеңінде - 72%, анықтау кезеңіндегі тәжірибелік топта -58 %
(орташадан тӛмен), бақылау кезеңінде - 90% (жоғары деңгей).
Анықтау кезеңіндегі бақылау тобының рефлексиялық компонентінің
дамуы - 52%-ға тең, бақылау кезеңінде - 76%, анықтау кезеңіндегі тәжірибелік
топта -66 % (орташа), бақылау кезеңінде - 96% (жоғары деңгей).
Қалыптастырушы кезеңнен кейін бақылау жұмысын жүргізу барысында
бақылау тобы мен тәжірибелік топ арасында айырмашылықты анықтадық.
Tәжірибеден кейінгі кезеңде бақылау тобындағы магистранттардың
акмеологиялық дайындығы құрылымындағы компоненттердің (мотивациялық-
құндылықты, мазмұндық, әрекеттік және рефлексиялық) кӛрсеткіштері
орташадан тӛмен және орташа деңгейдегі, ал тәжірибелік топтың кӛрсеткіштері
жоғары деңгейдегі нәтижелер диаграмма түрінде 21 суретте бейнеленген.
Бұл қалыптастырушы тәжірибеден кейінгі ӛзгерістердің болғанын, яғни
тәжірибелік топтағы магистранттардың акмеологиялық дайындығының даму
деңгейінің артқанын кӛрсетеді.
139
Cурет 21 -Тәжірибелік жұмыстың бақылау кезеңіндегі бақылау тобы мен
тәжірибелік тобындағы магистранттардың акмеологиялық дайындығының
құрылымдық компоненттерінің кӛрсеткіштері
Eң бастысы тәжірибелік топтың респонденттерінің акмеологиялық
дайындығы қалыптасуына акмеологиялық шарттарының ықпалы болған.
Tәжірибе барысында сапалық және сандық кӛрсеткіштерді салыстырудың
нәтижесінде тәжірибе басында құрылған магистранттар тобының нәтижелерін
бақылау тобының нәтижелерімен салытырғанда айтарлықтай ӛзгерістердің
болғанын байқаймыз.
Cонымен, алынған мәлімет жүргізілген тәжірибелік жұмыс нәтижесінің оң
болғанын және тәжірибелік топтардағы магистранттарды акмеологиялық амал
тұрғысынан дайындау үдерісінің тиімділігін дәлелдейді.
Қалыптастырушы тәжірибеге дейін болған кӛрсеткіштен бастап одан
кейінгі кӛрсеткішке дейін магистранттың акмеологиялық дайындығы
қалыптасуының динамикасын анықтау үшін Г.А. Наседкинаның келесі
динамикалық қатарларының кӛрсеткіштерін қолдануды жӛн кӛрдік :
Ор.= (1а + 2в + 3с) : 100 (1)
Oр. – магистранттың акмеологиялық дайындығының деңгейі ӛсуінің
сандық бағалауын сипаттайтын, орташа кӛрсеткіш; а, в, с – жоғарғы, орташа,
тӛмен деңгейлердегі пайыздық қатынастағы магистранттар саны, ал «1», «2»,
74
73
72
76
93
91
90
96
бақылау тобы
тәжірибелік топ
140
«3» - деңгейлердің салмақтық коэффициенттері.
Cонымен, біз эксперимент басында және соңындағы магистранттың
акмеологиялық дайындығының даму деңгейі ӛсуінің сандық бағалауын
сипаттайтын орташа кӛрсеткішін анықтадық. Тәжірибенің басында Ор. = (1*20
+ 2*106 + 3*24) : 100 = (20 + 212 + 72) : 100 = 3,04. Тәжірибенің соңында = (1*0
+2*38 + 3*112 = (1 + 76 + 112) : 100 = 4,13. Одан әрі тиімділік коэффициенті
келесі формула арқылы есептелінеді (2):
К = Ор.(о.ж.б.) : Ор.(о.ж.с.) (2)
Oр.(о.ж.б.) тәжірибеге дейінгі магистранттың акмеологиялық дайындығы
деңгейінің орташа кӛрсеткішінің мәні – 3,04, Ор.(о.ж.с.) – тәжірибеден кейін
магистранттың акмеологиялық дайындығы деңгейінің орташа кӛрсеткішінің
мәні-4,13. Онда тиімділік К = 3,04 : 4,13 = 0,74. Бұл айнымалылардың
арасындағы байланыстың жақсы кӛрсеткішін кӛрсетеді.
Cонымен
зерттеу бойынша тәжірибелік-эксперименттік жұмыстың
нәтижесін зерттеудің мақсатымен салыстыру қорғауға ұсынылған қағидалар
мен болжамның дұрыстығын дәлелдеді. Осыған сәйкес тӛмендегідей
қорытындылар шығарылды:
Tәжірибелік-экспериментальды жұмыстың маңызы магистранттардың
акмеологиялық дайындығы қалыптасуына акмеологиялық шарттардың
ықпалын және жоғары оқу орнынан кейінгі білім жағдайында магистранттарды
дайындау моделінің тиімділігін тексерумен анықталынады.
«Педагогикалық акмеология » элективті курcын, магистранттардың
акмеологиялық дайындығын қалыптастыруға бағдарланған акме-тренингтер
және «Ең үздік магистрант» байқауының бағдарламасын жүзеге асыру
барысында магистранттарды дәріс және практикалық сабақтарға, тренингтерге,
конкурстық тапсырмаларды орындауға қатыстыру мүмкіншілігі пайда болып,
бұл ӛз кезегінде экспериментальды жұмыстың практикалық мәнін дәлелдеді.
Бақылау және тәжірибелі топтардан алынған нәтижелерді салыстыру
барысында сапалық және сандық ӛзгерістерін байқаймыз. Бұл біздің
тәжірибелік жұмысымыздың басында тұжырымдалған болжамымыздың
дұрыстығын дәлелдейді.
Tәжірибелік
жұмысымыздың
нәтижелерін
бағалаудың
негізінде
магистранттардың
акмеологиялық
дайындығының
ӛлшемдері
мен
кӛрсеткіштері анықталып, тексерілді.
Достарыңызбен бөлісу: |