Әок 371. 3 Тiгiн машинасының инесi және оның классификациясы

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
129 
Общеизвестно,  что  численность  населения  страны  определяется  действием 
трех  факторов:  рождаемости,  смертности,  в  совокупности  составляющих 
естественный прирост населения, а также внешней миграции. С 
распадом 
Советского Союза в странах СНГ и вне СНГ наблюдался всплеск миграционных 
перемещений населения. Это в большей степени было обусловлено расширением 
возможности возвращения отдельных этнических групп на историческую Родину. 
Так в Республике Казахстан превалировала эмиграция населения, как в соседние 
страны  СНГ,  так  и  в  страны  дальнего  зарубежья.  На  протяжении  многих  лет  в 
Казахстане  складывалась  отрицательное  сальдо  миграции.  Самая  высокая 
миграционная  убыль    была  1994  г.  и  составила  406,7  тыс.  человек.  В 
последующие  годы  началась  тенденция  в  сторону  снижения  числа  мигрантов, 
выезжающих за пределы страны.  
Несмотря  на  усиление  масштабов  внешней  миграции  в  90-е  годы,  в 
настоящее время ее влияние на численность населения нашей страны становится 
незначительным по сравнению с влиянием рождаемости и смертности. Согласно 
статистическим  данным  положительное  сальдо  миграции  населения  в  январе-
декабре 2007 г. составило 10878 человек (январь-декабрь 2006 г. - 33472), из них 
со странами СНГ – 2989 (26778). Число прибывших в республику составило 53309 
(67386)  человек,  а  выбывших  за  ее  пределы  –  42431  (33914)  человек.  По 
сравнению  с  январем-декабрем  2006  г.  число  прибывших  в  Казахстан 
уменьшилось на 14077 человек, или на 20,9%, а число  выбывших из Казахстана 
увеличилось на 8517 человек, или на 25,1%. Доля прибывших и выбывших из (в) 
стран(ы)  СНГ  составляет  80,2%  и  93,7%  (85%  и  89,9%)  от  общего  числа 
прибывших и выбывших соответственно.  
Основная  часть  мигрантов  расселяется  в  Алматинской,  Мангистауской  и 
Южно-Казахстанской областях, а выезжает – из Восточно-Казахстанской, Северо-
Казахстанской, Костанайской, Карагандинской и Акмолинской областей.  
Среди  прибывших  в  Казахстан  удельный  вес  казахов  составил  78,2% 
(73,1%), русских – 12,5% (14%), немцев – 1,0% (0,9%). Из выбывших за пределы 
Казахстана  на  долю  русских  приходится  69,5%  (67,5%),  немцев  –  7,1%  (7,3%), 
казахов – 5,3% (6,7%). 
Демографическое положение, как показывает история, неразрывно связано с 
социально-экономическим  развитием  общества.  Так,  на  воспроизводство 
населения  отрицательное  влияние  оказал  резкий  переход  от  одного  общества  к 
другому  за  крайне  короткий  период  времени  и  его  такие  последствия,  как  рост 
безработицы,  высокий  уровень  инфляции,  ухудшение  здоровья  населения, 
усиление  миграции,  изменение  традиционных  ролей  членов  семьи,  особенно 
женщин  (женщины  устремились  в  челночный  бизнес),  потеря  надежды  на 
получение  государственного  жилья,  повышение  коэффициента  иждивенчества, 
разрушение  системы  общественного  воспитания,  обострение  криминальной 
ситуации,  наркотизации  и  др.  Вследствие  ухудшения  социально-экономического 
положения  семьи  большинство  женщин  в  тот  период  регулировали  не  только 
количество детей в семье, но и время их появления, что чаще всего достигалось 
абортами. 
Улучшение социально-экономического положения страны в последние годы 
положительно  отразилось  на  рождаемости  населения:    общий  коэффициент 
естественного  прироста  на  1000  жителей  на  1  января  2008  г.  составил  10,2  (9,3) 
человека.  За  январь-декабрь  2007  г.  зарегистрировано  316822  рождения  (за 
январь-декабрь 2006 г. - 299233), что на 5,9% больше чем в январе-декабре 2006 г. 
Общий  коэффициент  рождаемости  на  1000  жителей  составил  20,5  (19,6) 
родившихся.  

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
130 
Вместе  с  тем,  история  показывает,  что  все  страны  проходят  путь  от 
высокого  к  низкому  уровню  рождаемости,  получивший  в  совокупности  со 
снижением  уровня  смертности  название  демографического  перехода,  т.е.  при 
улучшении  экономической  ситуации  происходит  обратный  процесс  –  снижение 
рождаемости.  По  мнению  Российского  демографа  А.Г.Вишневского  это 
объясняется  тем,  что  «…  в  Центральной  Азии  можно  предположить  некоторое 
новое  повышение  рождаемости  в  будущем,  потому  что  традиционный  тип 
демографического  поведения  здесь  все  еще  сохраняет  силу,  а  это  значит,  что 
уровень рождаемости пока больше зависит от внешних обстоятельств, нежели от 
внутренних установок людей. Но если такое повышение и будет иметь место, оно 
окажется  недолговременным  и  снова  сменится  снижением,  диктуемым 
закономерностями демографического перехода» /1/. 
Таким образом, если у нас в стране уровень рождаемости все еще зависит от 
внешних  факторов,  то  мы  можем  предположить,  что  имеющее  место 
общемировой  финансовый  кризис  отрицательно  повлияет  на  воспроизводство 
населения в стране.  
Учитывая,  что  основным  фактором  освоения  и  развития  огромных 
территорий  нашей  страны  является  человеческий  потенциал,  демографическую 
ситуацию  необходимо  рассматривать  в  контексте  геополитики.  Плотность 
населения  Казахстана  составляет  5,6  чел.  на  1  кв.  км,  тогда  как  у  стран-соседей 
этот показатель многократно выше: Китай – 133 чел. на 1 кв. км; Узбекистан – 53 
чел. на 1 кв. км; Кыргызстан – 22,8 чел. на кв. км; Туркменистан – 9,5 чел. на кв. 
км;  Россия  –  8,5  чел.  на  1  кв.  км.  /2/.  По  отношению  к  Китаю  различия  в 
плотности населения составляют десятки раз.   
Полагать,  что  столь  колоссальные  различия  между  странами  по 
человеческому  потенциалу  не  повлекут  за  собой  необратимых  геополитических 
изменений было бы просто наивной и непростительной ошибкой. При этом вряд 
ли  понадобится  чья-либо  военная  экспансия,  вопрос  о  поглощении  пустеющих 
территорий странами-соседями может быть решѐн "явочным порядком". 
Итак,  в  качестве  одной  из  приоритетных  целей  в  доктрине  национальной 
безопасности  Казахстана  на  первый  план  в  настоящее  время  должна  быть 
поставлена  такая  важная  цель  демографической  политики,  как  обеспечение 
экономическими,  финансовыми,  правовыми,  социально-психологическими, 
воспитательными,  пропагандистскими  и  политическими  средствами  всей 
совокупности  условий,  необходимых  для  перехода  к  устойчивому  режиму 
расширенного  воспроизводства  населения  в  стране  и  еѐ  стратегически  важных 
регионах.  
Исследования взаимосвязи социально-экономического развития с политикой 
в  области  роста  народонаселения  должны  занять  центральное  место  при 
разработке  и  осуществлении  общегосударственной  доктрины  национальной 
безопасности,  которая  в  значительной  степени  призвана  стать  доктриной 
демографической  безопасности  Казахстана.  В  противном  случае  чрезмерные 
различия  между  Казахстаном  и  соседними  странами  по  человеческому 
потенциалу  как  основному  фактору  освоения  и  развития  огромных  территорий 
могут повлечь за собой необратимые геополитические изменения. (Таблица № 1) 
Такие данные вынуждают сделать следующий вывод: пока демографические 
вопросы  не  будут  решаться  в  комплексе  с  гендерной  политикой,  Казахстан  не 
сможет  обеспечить  на  приемлемом  уровне  хозяйственное  освоение  огромных 
территорий.  Поэтому,  одной  из  основных  задач,  должно  стать  обеспечение 
социального благополучия и репродуктивного здоровья населения.  
 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
131 
Территория и плотность населения  
 
Территория,  
тыс. кв. км 
Плотность населения, человек на 1 кв. км 
1999 
2006 
2007 
Республика 
Казахстан 
2724,9 
5,5 
5,6 
5,6 
Акмолинская 
146,2 
5,7 
5,1 
5,1 
Актюбинская 
300,6 
2,3 
2,3 
2,3 
Алматинская 
224,0 
6,9 
7,2 
7,2 
Атырауская 
118,6 
3,7 
4,0 
4,1 
Западно-
Казахстанская 
151,3 
4,1 
4,0 
4,0 
Жамбылская 
144,3 
6,9 
6,9 
7,0 
Карагандинская 
428,0 
3,3 
3,1 
3,1 
Костанайская 
196,0 
5,2 
4,6 
4,6 
Кызылординская 
226,0 
2,6 
2,7 
2,8 
Мангистауская 
165,6 
1,9 
2,3 
2,4 
Южно-Казахстанская 
117,3 
16,8 
19,0 
19,5 
Павлодарская 
124,8 
6,5 
6,0 
6,0 
Северо-
Казахстанская 
98,0 
7,4 
6,8 
6,7 
Восточно-
Казахстанская 
283,2 
5,4 
5,1 
5,0 
Астана г.а. 
0,7 
467,0 
786,3 
820,6 
Алматы г.а. 
0,3 
3763,3 
4159,7 
4290,7 
 
На  пути  сохранения  и  укрепления  репродуктивного  здоровья  населения 
стоят  следующие  проблемы:  проблема  абортов,  здоровья  беременных  женщин; 
здоровье женщин репродуктивного возраста; бесплодие и др. 
Как  видно  из  диаграммы  1  контрацептивная  культура  населения  все  еще 
остается низкой, количество абортов не сокращается. Несмотря на то, что аборты 
являются 
угрозой 
невынашивания 
беременности, 
аномалий 
родовой 
деятельности,    для  многих  женщин  он  остается  наиболее  доступным  и 
предпочтительным  средством  регулирования  рождаемости.  Кроме  того,  нельзя 
сбрасывать  со  счетов  мужскую  безответственность  в  вопросах  решения  о 
прерывании беременности.  
В  услугах  в  области  репродуктивного  здоровья  нуждаются  не  только 
женщины,  но  и  мужчины.  Они  также  как  и  женщины  подвержены  воздействию 
болезней, передаваемых половым путем или имеют другие проблемы, связанные с 
репродуктивным здоровьем, такие как импотенция и бесплодие. 
Кроме  того,  по  разнице  в  продолжительности  жизни  мужчин  и  женщин 
Казахстан  занимает  далеко  не  последнее  место  среди  стран,  публикующих 
статистику  смертности.  Причем  различия  в  смертности  по  полу  существеннее, 
чем зависимость от места жительства, образования, занятия, брачного статуса или 
национальности.  Смертность  мужчин  в  трудоспособном  возрасте  превышает 
смертность женщин в этой же возрастной категории в 3 раза. 
Аборты в 2002-2006 гг. 
 
(число абортов на 1000 женщин в возрасте 15-49 лет) 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
132 
30
30,2
30,4
29,1
30
28
28,5
29
29,5
30
30,5
2002
2003
2004
2005
2006
 
Диаграмма 1 
 
Наряду  с  общим  демографическим  положением,  характерным  для 
Казахстана  в  целом,  имеются  значительные  различия  между  регионами.  В  ряде 
регионов  республики  (Акмолинская,  Костанайская,  Северо-Казахстанская, 
Восточно-Казахстанская)  демографическая  ситуация  требует  незамедлительного 
реагирования.  В  двух  областях  –  Северо-Казахстанской  и Костанайской  –  число 
умерших превышает число родившихся. 
Все вышеизложенное позволяет сделать следующие выводы и предложения: 
1.
 
Необходимо  углубить  познания  гендерного  фактора  и  включить  его  в 
систему регуляторов развития национальной и региональной экономик. 
2.
 
Достижение  приоритетной  цели  демографической  политики  требует 
осуществления  соответствующих  (обеспечивающих  эффективное  выполнение 
репродуктивной  функции)  изменений  в  сферах  экономики,  государственного 
управления и института семьи. 
3.
 
На 
уровне 
предприятия 
целесообразно 
внедрить 
следующую 
совокупность  гендерных  принципов  организации  и  управления:  разумной 
дифференциации  сфер  приложения  труда  мужчин  и  женщин;  создание  системы 
жизнеобеспечения и производственно-бытовых условий для успешного сочетания 
функции  профессионального  обучения  с  репродуктивной  функциями  женщины; 
цикличности  рабочих  периодов6  репродуктивных  периодов  и  периодов 
прохождения 
профессионального 
обучения 
женщиной-матерью; 
внутрифирменного стимулирования профессионально-квалификационного роста6 
вертикальной и горизонтальной мобильности работающей женщины-матери. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
 
1.
 
Родин И.О., Пименова Т.М. Все страны мира. М., «Вече», 2002 
2.
 
Л.П.Харченко. Демография. Москва, Омега-Л, 2007 
3.
 
http: //www.demoscope.ru/weekly/2005/0197/tema04.php. 
 
РЕЗЮМЕ 
 
В  данной  статье  рассматривается  взаимосвязь  гендерной  политики  и 
демографической ситуации.  
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
 
Бұл  мақалада  гендерлік  саясат  пен  демографиялық  жағдайдың  ӛзара 
байланысы қарастырылған.  

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
133 
ӘОК 340.145. 
Т48 
ҚАЗАҚТАРДЫҢ ӘДЕТ – ҒҰРЫП ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ ЗАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ 
 
Тлепова А.Ж.- аға оқытушы (Алматы қ., ҚазмемқызПУ) 
 
Қазақтардың  заттық  құқығы  азаматтық  құқықтың  арнайы  зерттеу  пәніне 
айнала  қойған  жоқ.  Әдет-ғұрып  құқығының  нормаларын  зерттеп  білуге 
байланысты заттық құқықты талдау тарихи  – этнографиялық тұрғыда ғана қолға 
алынды. 
Қазақтардың  заттық  құқығы  тарихымыздың  бӛлінбес  бӛлшегі  болып 
табылады.  Қазақ  халхының  заттық  құқығының  тарихын  түбегейлі  әрі  нақты 
зерттеу  Қазақстан  Республикасының  қазіргі  азаматтық  заңы  үшін  тек  танымдық 
қана емес, тәжірбиелік саяси мәні бар екендігін баса айтуымыз керек. 
Баршаға  мәлім,  қазақ  халхының  мемлекеттігін  қалыптастыру  ӛте  күрделі 
жағдайда  болды.  Сол  себепті  де  қазақ  халхының  заттық  құқығының  дамуы 
кӛптеген жағдайларға тәуелді еді. Қазақ халқының ӛз алдына мемлекет болуынан 
кейін  бірқатар  заңдар  қабылданған,  оның  ішінде  заттық  құқықтың  алар  орны 
ерекше. Атап айтқанда, ондай заңдарға 16 ғасырдың бірінші ширегіндегі "Қасым 
ханның қасқа жолы" (1511 – 1521жж) жатады. Оны Қасым ханның ӛзі қабылдаған, 
16  ғасырдың  аяғы  –  17  ғасырдың  бас  кезінде  Есім  хан  тұсында  (1598-1628жж) 
«Есім  ханның  ескі  жолы»  деп  аталатын  дәл  сондай  құжат  дүниеге  келді.  17 
ғасырдың  аяғы  –  18  ғасырдың  басында  Хан  Тәукенің  заманында  (1680-1718жж) 
«Жеті жарғы» деп аталатын тұтастай жинақ жасалды. 
Академик  С.Зиманов  қазақтардың  заттық  құқықтарында  мүліктік  
жауапкершіліктің  басым  орын  алатындығын  атап  кӛрсетеді.  Мұндай 
жауапкершілік  жүйесінің  ауқымы  ӛте  кең  әрі  нұсқалары  мен  түрлерінің  ӛте  кӛп 
екендігіне  мән  береді  (айып,  тоғыз,  құн  –  бұл  дегеніміз  тұтастай  бір 
жауапкершілік институты болып табылады). 
1731  жылы  19  ақпан,  яғни  Қазақстанның  Ресей  отары  болуынан  бастап 
патшалық Ресей Қазақтардың құқылық жүйесіне ӛзгеріс енгізуіне тырысып бақты, 
мұның  ӛзі  заттық  құқыққа  да  қатысты  екені  белгілі.  Сӛйтіп,  патша  мемлекеті 
қазақтардың ғасыр бойы қалыптасқан әдет-ғұрып құқығын бұзу үшін әдейі саясат 
жүргізді,  сӛйтіп,  орнына  орыс  мемлекетінің  заңдық  нормаларын  тықпалады, 
осылайша ӛздерінің айтқаныны кӛндіріп, дегенін істету үшін әрекет етті.  Кейбір 
аймақтарда  орыс  заңының  нормаларымен  қазақтың  әдет-ғұрып  құқықтары 
қабысып  кетті.  Алайда  «қазақтардың  дәстүрлі  құқығын  жалпы  империялық 
заңмен  ауыстыра  қою  қолдарынан  келе  қоймады...».  Сондықтан  да  Қазақстанда 
құқықтың екі жүйесінің нормалары қолданылып келді. 
 Қазақтардың  кӛне  меншік  түрлерінің  бірі  қозғалмайтын  мүлікке  деген 
меншік  еді.  Жер  иелік етудің    басты  заты    болды  да,  жеке  меншік  туралы  ұғым 
жерге  байланысты  пайда  болды.  Сондықтан  да  қазақ  қоғамында  жерге  меншік 
мәселесі  дауілы сипат алды. Бірқатар зерттеушілер қазақтардың кӛшпелі болуына 
байланысты дербес жер иеншігі болған  емес деген тұжырым жасайды. Яғни жер 
бүкіл  халыққа  тиесілі  болып,  тіпті  хан  жарлықтарында  жерді  иелену  жӛнінде 
айтылмады, тек арық, қыстақ және жайлау жӛнінде әңгіме болды дегенді айтады. 
Қазақтарда  «енші»  деген  ұғымгың  болғанына  ешкімнің  таласы  жоқ.  Сол  себепті 
де  біздің  халықта  жеке  меншік  деген  болған  және  қолданылған.  Мәселен,  ру 
басшысы  Алаш  ӛзінің  үш  ұлына  «енші»  беріп,  әрқайсысына  тиесілі  меншіктің 
түсін  түстеп,  атын  атаған.  Мұның  ӛзі  жеке  меншіктің  болғанын,  ал  жеке 
меншіктің  барлық  обьектіге  қатысты  екендігін  білдіреді.  Қалған  мүліктерді 
ұлдарына таратып берген Алаш былай дейді: «Менен қалған менің мүліктерімнің 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті.  Хабаршы  №3 (4), 2009. 
 
134 
тӛртінші бӛлігін алыңдар, ал оны ӛздеріңнің «меншіктерің» деп есептемеңдер, ол 
бӛліп  берілмейтін  ортақ  игілік  болып  есептеліп,  ғасырдан  ғасырға  сендердің 
еншілерің  болып  кетеді  (былайша  айтқанда,  ортақ  меншік  те  болған,  ал  оны 
қауымдастық меншікпен шатастыруға жол берілмеген). 
С.З.  Зиманов  қазақтардың  кӛшпелі  тұрмысында  феодалдық  қатынастың 
негізі  ретінде  жер  (жайылым)  феодалдық  меншіктің  обьектісі  болды  деп 
есептейді.  Сонымен,  қазақтың  әдет-ғұрып    құқығы    бойынша  жерге,  малға, 
құрылысқа,  бау-бақшаға,  арыққа,  құдыққа  және  басқа  мүліктерге  жеке  меншік 
құқығы жүзеге асқан. 
Қазақтарға дербес мүліктердің меншік иесі отағасы, яғни отбасының қожасы 
болып  табылады,  әйелі  мен  енші  алмаған  балалары  ешқандай  ешқандай  мүлікке 
телік  ете    алмады.  Дей  тұрғанмен,  жұбайлар  мүлікті  ортақ  («еншілес») 
пайдаланды. Соған қарамастан, мүліктің иесі отбасының қожасы болып қалды, ал 
оның  құқығы  белгілі  бір  дәрежеде  шектеулі  еді.  Айталық,  әкесі  мен  атасы 
баласынан немесе немересінен не алам, не қоям десе де ерікті болды. Ал баласы 
атасынан не әкесінен тек үш мәрте ғана алуына рұқсат етілді (тӛртінші рет алса, 
ол айыппұл тӛлеген). 
Әкесі қалыңмал мәселесін шешуге міндетті еді. Егер ол оны шеше алмайтын 
болса,  онда  ұлына  әкесінің  малынан  қажеттісін  айдап  кетуге  құқық  берілді.  Бұл 
орайда  баласы  ұры  деп  есептелмеді.  Ұлға  берілетін  бӛліктің  ең  аз    мӛлшері 
ақсақалдармен шешілген. 
Меншік  құқығын  шектейтін  бірқатар  принциптер  де  жерге  байланысты. 
Мәселен, егер жер иеленуші егістікке құрылыс салса, онда ол оның меншігі болып 
есептеледі. 
Сонымен,  меншік  құқығын  шектеу  жалпының  қатысу  құқығы  және  жеке 
қатысу құқығы болып бӛлінді. Қазақтарда жалпының қатысу құқығы кең тараған. 
Мысалы, кӛшуге бӛлінген жер, мал айдайтын жолдар жалпыға бірдей пайдалануға 
жатты. 
Қазақтардың  әдет-ғұрып    құқығы  бойынша  әрбір  ӛкілеттілік  (иелену, 
пайдалану  мен  билік  ету)  шектеулі  деуге  болады.  Әдетте  ондай  шектеу 
ӛкілеттіліктің біреуіне немесе бірнешеуіне қатар жүрді. Меншік құқығын шектеу 
тек  бір  ғана  иелікке  қатысты  болды,  қазақтардың  әдет-ғұрып  құқықтарында 
шектеусіз пайдалану мен билік ету кездеспейді. Иелік етуді шектеу пайдалануды 
шектеумен  бірге  жиі  кездеседі.  Мысалы,  оған  кәмелетке  жасы  толмағандар  мен 
ақыл-есі  кем  адамдарға  қамқорлық  жасау,    сондай-ақ,  қозғалатын  мүлікті 
кепілдікке  қою  жатады.  Меншік  құқығындағы  шектеу  кейде  тек  бір  ғана  билік 
етуге  қатысты  болды  (мысалы,  салынған  қыстақты  басқа  біреуге  беруге  тыйым  
салу). 
Бірқатар ғалымдардың пікірі бойынша  қазақтың  әдет-ғұрыптық құқығында 
бӛтеннің  затына  деген  құқық  белгісіз  болған.  Ал  басқалары  әдет-ғұрып 
құқығында мұндай құқық танылған деп түйіндейді. 
Біздің ойымызша, соңғы пікір кӛңілге қонады. Оған туысқандарына мінерге 
ат,  сауарға  мал,  пайдалану  мен  иелік  етуге  жер  беруінің  ӛзі  мұндай  құқықтың 
болғанын дәлелдей түседі. 
Әдет-ғұрып  құқығы  мүліктерді  қозғалатын,  қозғалмайтын  деп  бӛліп 
қарамайды. Дейтұрғанмен, заттық құқықты белгісі ретінде «таңба» болды (рулық, 
сословиелік және т.б). Кӛшпелі ӛмірдің ӛзінде байлықтың кӛзі мал деп есептелді,  
ал мал дегеніңіз ақшаның ролін атқарды, демек, мал мен басқа мүліктер арсында 
бӛлудің  басқаша  түрі  дүниеге  келгені  шындық.  Малды  қазақтар  «дәулет»  дейді, 
демек,  ол  –  байлық.  Ал  қалған  қозғалатын  не    қозғалмайтындары  мүлік  деп 

Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник №3 (4), 2009.  
                       
135 
аталды.  Қозғалатын  заттар  «нәрсе»  деп  те  айтылды.  Осындай  бӛлу  қазақтардың 
мүліктік айналымдарында негізгі орын алды. 
Қазақтардың  әдет-ғұрып  құқығы  бойынша  заттық  құқыққа  қысқаша  талдау 
жасағанда  заттық  құқықтың  бүкіл  болмысын  осы  нормалардан  табуға  болады, 
олардың кейбіреуінің тіпті ерекше маңызы бар. Мәселен, меншікті иеленудің бір 
түрі  –  барымта.  Барымта    дегеніміз:  иелдену  тәсілдерінің    бірі  болып  табылады, 
сондай-ақ  тек  осы  құқыққа  тән  меншік  құқығын  жүзеге  асыру,  қандай  да  бір 
заңды  талабын  қанағаттандырмаған  адамнан  малын  тартып  алып  кетудің 
тәсілдері. Барымтаның мынадай жағдайлары бар: а) барымтаға түнде емес күндіз 
аттану,  ә)  барымтаны  ашық  түрде  жариялау,  в)  келтірілген  зиянның  орнын 
толтыру  үшін  жасалатындығы,  д)  егер  де  жауапкер  талап  қоюшыға  ақысын 
тӛлемей, би жарлығын орындамаса онда барымта жасалады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Қазақ    әдет-ғұрып  құқығының  материалдары  /Құр.:  З.Кенжалиеа  және  т.б.-
Алматы,1996.- б.176 
2.
 
Маймақов  Ғ.  Қазақстан  Республикасының  саяси    құқықтық  тарихы.-Алматы, 
2000 
3.
 
Қазақстан Республикасының Конституциясы, Алматы 1995 ж. 30 тамыз 
4.
 
Н.Ә.Назарбаев ―Қазақстан-2030‖ стратегиялық бағдарламасы. -Алматы:  2003 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада қазақ ұлтының мемлекеттігін қалыптастыру ӛте күрделі жағдайда 
болуы,  сондай-ақ  мүліктік  қатынастың  рӛлі  ӛте  үлкен  болуының  ерекшелігі 
қарастырылған. 
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  рассмотрено  становление  казахского  государства,  которое 
происходило в очень сложной обстановке, а также имеющие очень большую роль 
особенности имущественных отношений. 
 

жүктеу/скачать 2,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: