ОБ ИСПОЛЬЗОВАНИИ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
 
 81
 
геометрий,  алгеброй,  тригонометрией,  приближенными  вычислениями  и  расчетами.  И 
именно  динамический,  визуальный  метод  «Живой  Геометрии»  позволяет  ученикам 
приобретать необходимый опыт манипуляции математическими объектами.  
«Живая  Геометрия»  позволяет  заинтересованному  математикой  учащемуся 
проверить  выполнение  подмеченных  закономерностей.  С  помощью  программы  можно 
также  найти  примеры,  ручной  поиск  которых  занял  бы  много  времени  или  же  просто 
невозможен.  На  экранах  компьютеров  можно  увидеть  точно  вычерченные  чертежи  и 
графики, ручное построение которых немыслимо; построить привлекательные фракталы, 
заставить вращаться идеально правильные многогранники и т. п. 
«Живая Геометрия»  -  прежде всего инструмент динамического построения. С этим 
связана  и  возможность  исследования.  Живая  Геометрия  позволяет  ученикам  изучать  -  а 
точнее,  понимать  математику  такими  средствами,  которые  просто  не  возможны  с 
помощью  традиционных  инструментов.  При  этом  под  традиционными  понимаются  и 
обычные компьютерные средства изучения математики.  
Программу  «Живая  геометрия»  можно  эффективно  использовать  при  решении 
широкого  круга  задач  различных  разделов  геометрии.  Она  обладает  хорошими 
графическими  возможностями.  Овладеть  основными  операциями  достаточно  просто. 
Программа не требует больших ресурсов памяти ПК, требуется минимальная оперативная 
память. 
При помощи программы УМК «Живая геометрия» можно: 
1.
 
Объяснять сложные темы и изучать теоремы. 
Учебники  геометрии  содержат  многочисленные  определения,  постулаты,  теоремы, 
леммы,  которые  бывает  нелегко  понять  или  воспроизвести.  При  помощи  «Живой 
Геометрии»  удобно  создавать  конструкции,  моделирующие  условия  теорем,  и 
экспериментировать  с  ними.  Например,  при  изучении  темы  «Применение  подобия  к 
решению задач и доказательству теорем» в 8 классе рассматривается задача: какая фигура 
получится,  если  последовательно  соединить  середины  сторон  произвольного  четырѐх 
угольника? 
Работаем следующим образом: 
-
 
предлагаем учащимся построить произвольные четырѐхугольники, 
причѐм как выпуклые, так и невыпуклые; 
-
 
 через  команду  «Середина»  меню  «Измерения»  строим  середины  всех  сторон 
четырѐхугольника, последовательно их соединяем; 
-
 
 анализируем особенности полученной фигуры; возможно, уже сейчас учащиеся 
выдвинут предположения, что данная фигура является параллелограммом; 
-
 
 предлагаем  проверить  сохранение  свойств  внутренней  фигуры  при  любой  форме 
внешнего четырѐхугольника – потянем  туда-сюда вершины исходной фигуры; 
-
 
 для  уточнения  предположения  с  помощью  меню  «Измерения»  вычисляем 
величины отдельных элементов внутренней фигуры и снова изменяем исходную фигуру, 
наблюдая, что происходит с измерениями; 
-
 
окончательно формулируем гипотезу. 
Теперь осталось доказать сформулированную гипотезу (рисунок 1). 
 
 
Рисунок 1. Иллюстрация решения задачи на выдвижение гипотезы 

82  Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 
 
2. Оживлять рисунки из учебника.  
Получив определенный навык работы в  «Живой Геометрии», нетрудно понять, что 
проще и быстрее воспроизвести рисунок из учебника на компьютере, чем рисовать его на 
бумаге.  Одному  из  учеников  каждый  урок  дается  задание  подготовить  чертежи  ко  всем 
задачам домашней работы. При этом оценивается динамичность (существование чертежа 
со всеми своими возможными деформациями) и соответствие чертежа условиям задачи. В 
качестве дополнительного необязательного задания учащиеся могут  подобрать задачи по 
изучаемой теме из дополнительных источников, подготовить чертежи.  
Таким  образом,  каждый  учащийся  может  создать  свой  собственный  электронный 
учебник (рисунки 2,3). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
Рисунок 2,3. Иллюстрация  чертежей к задачам из учебника 
 
3. Решать экспериментальные задачи  (рисунок 4). Задачи этого типа отличаются от 
задач  на  доказательство  тем,  что  утверждение  надо  не  только  доказать,  но  и 
сформулировать. Экспериментируя с чертежом,  учащийся формулирует гипотезы. После 
этого задача превращается в задачу на доказательство сформулированной гипотезы.  
Например,  при  изучении  темы  «Площадь  трапеции»  полезно  рассмотреть 
следующую  задачу:  площади  каких  трапеций  равны  полупроизведению  их  диагоналей. 
Обычно,  таким образом сформулированные задачи, ставят учащихся в тупик, они просто 
не  знают  с  чего  начать  решение.  Программа  «Живая  геометрия»  позволяет  сначала 
увидеть такую трапецию, а затем установить еѐ свойства и сделать вывод. 
Ход решения задачи: 
-
 
строим произвольную трапецию; 
-
 
через  команду «Площадь» меню «Измерения» вычисляем площадь трапеции; 
-
 
через  встроенный  калькулятор  меню  «Измерения»  вычисляем  величину,  равную 
полупроизведению диагоналей; 
-
 
двигаем вершины трапеции, добиваясь равенства величин, 
-
 
вычисленных в пунктах 2 и 3; 
-
 
анализируем  особенности  трапеции,  для  которой    равенство  выполняется, 
выдвигаем предположение: угол между диагоналями прямой; 
-
 
проверяем предположение: с помощью меню «Измерения» вычисляем угол между 
диагоналями. 
При  необходимости  корректируем  чертѐж,  двигая  вершины  трапеции,  и 
формулируем ответ на вопрос задачи (рисунок 4). 
 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
 
 83
 
 
 
Рисунок 4. Иллюстрация  решения задачи 
4. Применять программу в других разделах математики.  
Легко убедиться, что «Живая Геометрия» — незаменимый инструмент для изучения 
не только геометрии, но и вообще всех математических курсов, например, алгебры (тема 
«Функции и графики»). 
Возможности  программы  поистине  уникальны.  Как  минимум,  она  позволяет 
сформировать  у  учащихся  устойчивые  знания  определений  и  свойств  рассматриваемых 
фигур. 
Рекомендуется  для  использования    на  уроках  математики    в  V  –  IX  классах,  для 
внеклассной  и  внешкольной  работы.  Информационные  педагогические  технологии 
повышают  мотивацию  обучения  и  интерес  детей  к  школе,  формируют  обстановку 
творческого  сотрудничества  и  конкуренции,  актуализируют  личность  ребенка, 
воспитывают  в  детях  чувство  собственного  достоинства  и  уважение  к  национальным  и 
культурным  различиям,  дают  им  ощущение  творческой  свободы  и  самое  главное  — 
приносят радость. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.  Е.С.Полат  Новые  педагогические  и  информационные  технологии  в  системе 
образования. //- М: Омега-Л, 2004. - 215 с. 
2.  М.А.Никифорова  Преподавание  математики  и  новые  информационные 
технологии. // Математика в школе, 2005, № 7. 
3. А.Н.Леонтьев Деятельность, сознание, личность.// – М.: Политиздат,1975.- 304с. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
Мақалада  математиканы  оқытуда  жаңа  ақпараттық    технологияны  қолдану 
мүмкіндіктері  қарастырылады.  Ол  ӛз  кезегінде  ақпараттық  оқыту  құралы  ретінде  және 
сабақ тақырыбын анықтауға, білім сынауға қолданылады. 
 
SUMMARY 
 The article deals with the possibilities of using informative NT in the process of teaching 
mathematics, that can be used both informatively-teaching manual and for denotation of lesson 
theme and knowledge control. 
 
 
 
 

84  Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 
 
И Н Ф О Р М А Т И К А 
 
 
ӘОЖ 378.016.02:004:517.53/.55(574) 
RGB, LAB ЖӘНЕ CMY ТҤСТІК МОДЕЛІНІҢ ҚОЛДАНУ  
МҤМКІНДІКТЕРІ 
 
М.Авдорсолұлы - бағдарламалаушы (Алматы қ., Абай атындағы ҚазҰПУ) 
 
Аннотация:  RGB,  LAB  және  CMY  түстік  моделінің  қолдану  мүмкіндіктері 
компьютерлік  графикамен  тек  кӛркемдеу  мен  безендірумен  үшін  ғана  емес,  ғылым  мен 
медицинаның  барлық  саласында,  коммерциялық  және  әкімшілік  қызмет  орындарында 
алуан  түрлі  ақпаратты  кӛрнекі  түрде  кӛрсету  үшін  сызбалар,  графиктер,  диаграммалар 
жасау үшін қолданылу әдістері қарастырылады. 
Түйін сӛздер: RGB, LAB, CMY, графиктер, диаграммалар, World, Wide, Web. 
Дербес  компьютерді  пайдаланушылардың  қатарында  компьютерлік  графикамен 
айналысатындардың  саны  күн  санап  артып  келеді.  Қазіргі  кез  келген  мекемеде  кей 
уақытта  газеттер  мен  журналдарға  жарнамаларға  тапсырыс  беру  немесе  жарнамалық 
парақшалар  мен  буклеттер  басып  шығару  қажеттілігі  туындайды.  Олардың  кейбіреулері 
осындай  жұмыстарды  арнайы  дизайнерлік  бюролар  мен  жарнамалық  агенттіктерге 
тапсырса, кейбіреулері қолда бар программалық құралдарын пайдаланып, ӛз күштерімен 
жасауға тырысады [1,2]. 
Қазіргі  танымал  программалардың  ешқайсысы  компьютерлік  графикасыз  жұмыс 
істемейді.  Статистикаға  сүйенсек,  жаппай  қолданыста  жүрген  программаларды  жасап 
шығарушы программистік ұжымның қызметкерлері ӛз жұмыстарының 90 % уақытын осы 
графикамен шұғылдануға жұмсайды екен. 
Графикалық  программаларды  кең  кӛлемде  қолдану  қажеттілігі  Интернеттің  және 
бірінші  кезекте  миллиондаған  Интернет  парақтарын  бір  «ӛрмекпен»  байланыстырған 
World  Wide  Web  қызметінің  пайда  болуынан  туындады.  Ӛйткені  компьютерлік 
графикасыз  безендірілген  web-парақтың  бүкіләлемдік  желіде  басқалардың  кӛзіне  түсіп, 
танымал болуы екіталай [3]. 
Қазіргі  компьютерлік  графика  тек  кӛркемдеу  мен  безендірумен  үшін  ғана  емес, 
ғылым  мен  медицинаның  барлық  саласында,  коммерциялық  және  әкімшілік  қызмет 
орындарында  алуан  түрлі  ақпаратты  кӛрнекі  түрде  кӛрсету  үшін  сызбалар,  графиктер, 
диаграммалар жасау үшін қолданылады. 
Конструкторлар  автомобильдің  немесе  ұшақтың  жаңа  үлгілерін  құрастырған  кезде 
олардың  соңғы  кӛрінісін  алу  үшін  үш  ӛлшемді  графикалық  объектілерді  қолданады. 
Архитекторлар  монитор  экранында  болашақ  ғимараттың  кең  кӛлемді  кескінін  жасап, 
оның жер бедерімен қалай жанасатынын алдын ала болжай алады. Кӛзге кӛрінетін және 
кӛрінбейтін кескіндерді компьютер дисплейінде бейнелеуде түстік модель маңызды роль 
атқарады.  Түс  арқылы  барлық  объекттерді  бір-бірінен  ажыратамыз,  әрбір  объектінің 
тереңдігін, қисықтығын кӛре аламыз.  
И.Ньютон  тәжірибесі.  Ақ  жарық  шыны  призмадан  ӛткен  кезде  бiрнеше  түске 
жiктелетiнiн  алғаш  рет  И.Ньютон  бақылап,  зерттеген  болатын.  Мұндай  монохроматты  
(бiр түстi, мысалы, қызыл, кӛк, күлгiн т.с.с.) жарық одан әрi басқа түстерге жiктелмейдi. 
Ал ендi осылай ақ жарықтың монохроматты жарықтарға жiктелуiнiң себебi неде? Ол 
мынада.  Жарық  дегенiмiз  –  электромагниттiк  толқындар.  Әртүрлi  түстегi  жарықтар  бiр-
бiрiнен  толқын  ұзындығының,  немесе  онымен  байланысты  жиiлiгiнiң  әртүрлi  болуымен 
ӛзгешеленедi.  Ал  жарықтың  шыны  призмадан  ӛткенде  әртүрлi  түске  жiктелуiнiң  себебi 
қандай  да  бiр  ортадағы  жарық  жылдамдығының  (немесе  онымен  байланысқан  сыну 
кӛрсеткiшiнiң)  жарық  жиiлiгiнен  тәуелдiлiгiмен  байланысты.  Сыну  кӛрсеткiшiнiң  жарық 
жиiлiгiнен  осындай  тәуелдiлiгiн  дисперсия  құбылысы  деп  атайды  (1-сурет).  Бұл 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
 
 85
 
құбылысты  түсiндiруге  Максвеллдiң  электромагниттiк  теориясын  қолдану  оң  нәтиже 
бермедi [4, 5]. 
 
 
 
1-сурет. Сыну кӛрсеткішінің жарық жиілігі кӛрсетілген 
 
Себебi,  бұл  жердегi  мәселе  тек  электромагниттiк  толқынның  қасиетiнде  ғана  емес, 
сонымен  қатар  ол  толқындардың  затпен  әсерлесу  сипатымен  де  байланысты  болатын. 
Қазіргі кезде компьютер дисплейінде бейнені шығаруда, графикалық бейнелерді ӛңдеуде, 
графиктік  немесе  мәтіндік  мәліметті  қағаз  бетіне  басып  шығаратын  құрылғылар  белгілі 
бір түстік моделмен жұмыс істейді. 
Түстік модельдер. Түстік модельді құру негізінде әмбебап тілдерді қолдану жатыр,  
олар  математикалық  стандартты  ӛрнектер  1  –  сурет  кӛмегімен  нақты  түсті  сипаттау 
тәсілін  іске  асыруға  кӛмектеседі.  Олардың  кӛмегінсіз  сандық  кескіндердің  баспаның 
редактірлеу,  сканерлеудің  ӛңдеудің  ешбір  кезеңін  орындай  алмаймыз.  Қазіргі 
компьютердегі  программада  түспен  басқару  режимдерге  түстік  модель  кӛмегімен  іске 
асырылады. Түстік модельдер (немесе түстік кескіндік) түсті сипаттаудың концептуальды 
және  мӛлшері  үшін  амалдарын  ұсынады.  Негізгі  түсті  концептуальды  ұсынылып 
танысқаннан кейін сіз жұмыс барысында түстер арасындағы қатынасты жақсы түсінесіз. 
Режим бұл анықталған түстік модельдердің нақты графикалық программа кӛлемінде іске 
асырылу тәсілі [6]. 
Түстік  модельдің  түсінігі.  Түстік  модельдер  (color  model)  спектрдің  анықталған 
түстік ауданын математикалық сипаттау үшін қолданылады. Кӛптеген компьютерлі түсті 
модельдер  адамдар  кӛзімен  қабылданатын  үш  негізгі  түстер  қолдануға  негізделген.  Әр 
негізгі  түске  анықталған  сандық  код  мәні  меншіктеледі,  содан  кейін  қалған  түстердің 
барлығы  негізгі  түстер  комбинациясы  ретінде  анықталады.  Осындай  тәсілді  суретшілер 
шектеулі түстер палитрасы базасында сүрет салу үшін қолданады. Түстік модельдер түсті 
математикалық  ұсынылуына  қарамастан  әлсіз.  Бірақ  олар  компьютерлік  программада 
шығарылатын  түстің  бір  мәнді  анықталуы  үшін  қолданылу  ыңғайлы.  Егер  мониторға 
R.255  G000  Б255  түсті  сигналын  жіберсек  онда  жақсы  мониторда  жақсы  бір  түс  пайда 
болу керек (берілген жағдайда) ӛзінің негізінде не жатқанына тәуелсіз кез келген модель 
үш талапты қанағаттандыруы керек: 
- қандай болмасын нақты құрылғы мүмкіндіктеріне тәуелсіз, түстерді кейбір 
стандартты әдіспен анықтауды іске асыру; 
- қайта ӛңдейтін түстер диапазонын нақты беру; 
- түстерді қабылдау механизмін ескері шағылысу немесе сәулелену. 
Қазіргі  графикалық  кестелер  керек  түсті  модельді  таңдау  үшін  дамыған 
интерфейстер  орналасады.  Ары  қарай  бұл  бӛлімде  қазіргі  графикалық  кестелерде 
қолданылатын кӛптеген түстік модельдер толық қарастырылады. 

86  Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 
 
Түстік модельдер типі. Графикалық кестелердің кӛпшілігі түстік модельдердің кең 
кӛлемімен  операцияларды  олардың  бір  бӛлігі  арнайы  мақсаттарға  құрылған,  ал  келесі 
бӛлігі-бояудың  маңызды  типтері  үшін  атап  ӛтелік  CMY,  CMYK,  RGB,  HSB,  HLS,  Lab, 
YIQ және YCC. Әрекеттер принциптері үшін аталған түстік модельдерді үш класқа бӛлуге 
болады. 
- аддитивті (RCB), түстерді қоюға негізделген; 
- субтрактивті (СМУ, СМУК) есептеу операциясының негізін құрайды (субтрактивті 
синтез) 
- перцепционды (HSB, HLS, Lab, YCC) қабылдауға қор жинайды. 
Нақты  түстік  модельге  кӛшпестен  бұрын  түс  табиғатына  тән  физикалық 
заңдылықтарға назар аударайық. 
Аддитивті  түстік  моделдер.  Аддитивті  түсті  әртүрлі  түстер  жарық  сәулелерін 
біріктіру  жолымен  Грассман  заңы  негізінде  алынады.  Кӛптеген  түстері  үш  негізгі  түстік 
код  кӛрінетін  спектрдің  компоненттерін  араластырылғанда  алынады.  Мұндай  түстер 
теорияда  бастапқы  түстер  деп  аталады,  қызыл  (Red),  жасыл  (  Green)  және  кӛк  (Blue) 
түстер.  Бастапқы  түстерді  жұпты  араластырғанда  екінші  түстер  пайда  болады:  кӛгілдір 
(Cyan),  сары  (Yellow)  бастапқы  және  екінші  түстер  қорлық  түстерге  жатады.  Кӛрінетін 
түстердің барлық спектрын алуға болатын түстерді қорлық түстер деп атайды. 
Аддитивті  синтез  кӛмегімен  жаңа  түстерді  алу  үшін  әртүрлі  комбинациялауға  2 
негізгі  түстерді  қолдануға  болады.  Қызыл  және  жасыл  түстерді  қолданып  екі  бастапқы 
қорда  жаңа  түстерді  алу  сұлбасы  келтіріледі.  Қызыл  және  жасыл  әртүрлі  пайызды  екі 
бастапқы  шешім  базасында  түстерді  жаңа  түстер  аддитивті  синтез.  Аддитивті  түстер 
жарақаттану  жүйелерінде  видео  жүйелерінде,  фотоүлгілерінде,  жазба  құрылғыларында, 
мониторда, сканерде, сандық камераларда, кең қолданыс тапты. RGP модельдерді тұрғызу 
үшін  қолданылатын  бастапқы  немесе  Аддитивті  түстердің  тағы  бір  атауы.  Кейде 
интенсивті  жарықты  түске  қосқан  кезде  түстер  кӛбейеді  мұндай  модельдерді  қосатын 
немесе терминдер деп аталады, олар RGВ –модельді сипаттау үшін қолданылады [7]. 
Субтрактивті  түстік  модельдер.  Монитор  экранына  қарағанда  жарық 
шағылысуына негізделген түстерді қайта ӛндіру, басылатын бет тек түсті ғана бейнелейді. 
Сондықтан  бұл  жағдайда  RGB  модель  қолайсыз.  Оның  орнына  басылатын  түстерді 
сипаттау үшін субрактивті түстерге бағаланатын СМУ моделі қолданылады. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1. М.Н.Петров, В.П.Молочков Компьютерная графика: Учебник для вузов. 2-е изд. –
СПб.: Питер, 2004.-811 с.: ил. 
2. М.Н.Петров, В.П.Молчанов. Компьютерная графика. СПб.: Питер, 2002. 
3. Д.Хирн, М.Беркер Микрокомпьютерная графика. - М.: Мир, 1987. 
4.  В.П.Иванов,  А.С.Батраков  Трехмерная  компьютерная  графика./  Под.  ред. 
К.М.Полищука. - М.: Радио и связь, 1995. 
5.  Д.Роджерс,  Дж.Адамс  Математические  основы  машинной  графики.  Пер.  с  англ. 
М.:Машиностроение, 1980. 
6. Э.Т.Романычева, Т.Ю.Соколова, Г.Ф. Шандурина Инженерная и компьютерная 
графика. - М.: ДМК Пресс, 2001. - 592 с. 
7. Т.Панкратова Photoshop 7: учебный курс.-СПб.: Питер, 2003. –528 
 
РЕЗЮМЕ  
В  статье  рассматривается  возможность  применения  RGB,  LAB  и  CMY 
моделирования.  
 
SUMMARY 
The article deals with the possibility of applying RGB, LAB, and the CMY model. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
 
 87
 
ӘОЖ 517.51  
БІЛІМ БЕРУДІҢ БАСТЫ ФАКТОРЫ - АҚПАРАТТЫҚ ЖӘНЕ 
КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР 
 
Ж.Б.Ашимова - магистр, оқытушы (Алматы қ., Қазмемқызпу) 
 
Аннотация:  Бұл  жұмыста  білім  берудің  басты  факторы  –  ақпараттық  және 
коммуникациялық технологияларды тиімді пайдалану қарастырылады. 
Түйін  сӛз:  білім  беруді  ақпараттандыру,  коммуникациялық  құралдар,  ақпараттық 
технологиялар. 
Ақпараттандыру  дамыған  елдердің  әлеуметтік-экономикалық  прогрестің  бастаушы 
тенденциясы  ретінде,  адамзаттың  барлық  іс-әрекеттерінің  объективті  процесі  болып 
табылады, соның ішінде білім жүйесінде де [1].  
«Ақпараттық  қоғам»  түсінігі  ӛткен  жүзжылдықтың  80-ші  жылдары  пайда  болып, 
микроэлектронды  революция  әсерінен  пайда  болған  әлеуметтік  ӛзгерістерді  сипаттайды. 
Еңбек  ең  басты  жүйелейтін  фактор  ретінде  болған  «Қоғамның  синонимдері» 
(Р.Дарендорф) ақпараттық қоғам «супериндустриалдық қоғамның»  орнына (О. Тоффлер), 
ал  «постиндустриалдық  қоғам»  (Д.Белл),  еңбек  басты  «посткапиталистік  еңбек» 
түсініктерінің орнына келді. Қоғамдық ақпараттандыру – телекоммуникациялық құралдар 
мен  қазіргі  ақпараттық  технологиялардың  кӛмегімен  жүзеге  асырылатын  әртүрлі 
ақпаратты  қолдану,  сақтау,  алмастыру,  жинау  қызметті  ерекшелігі  бар  ғаламдық 
әлеуметтік процесс болып табылады. Ол әртүрлі бағыттарда, соның ішінде компьютерлік 
сауатсыздықты  жою,  ақпараттандыру  мәдениетін  құруда  ӛте  кӛп  күшті  қажет  етеді. 
Кӛптеген ғалымдардың пікірінше, қоғамды ақпараттандыру мыналарды қамтамасыз етеді: 
а)  ғылыми,  ӛндірістік  және  т.б.  салалардың  мүшелеріне  реттелген  қоғамның 
әрдайым кӛбейіп отыратын интеллектуалдық потенциалын қолдану; 
б)  еңбек  қызметін  ӛрістету,  ӛндірістің  барлық  саласын  ұйымдастырып,  дамытушы, 
ақпараттық, ғылыми және ӛнеркәсіптік технологиялар интеграциясы;  
в)  ақпараттық  қызмет  етудің  жоғарғы  дәрежесі,  кез-келген  қоғам  мүшесінің 
ақпараттық  ресурстарға  қол  жете  алуы,  ұсынылған  ақпараттың  визуальдылығы, 
қолданылатын ақпараттың болуы [2,3,4,5]. 
Қазіргі  қоғамның  ақпараттандыру  процесінің  негізгі  бағыттарының  бірі  керекті 
шарттар  мен  жалпы  Қазақстандағы  маңызды  ақпараттандыру  кезеңіндегі  білімнің 
ақпараттануы  болып  табылады.  Білімді  ақпараттандыруды  анықтайтын  әртүрлі  амалдар 
бар.  Мысалы,  Ресейлік  педагогикалық  энциклопедияда  білімді  ақпараттандыру  кең 
мағынада-ақпараттық  ӛнімнің  технологияларымен  қамтылған  білім  жүйесімен 
байланысты әлеуметтік-педагогикалық ағарту кешені [6].  
А.А.Андреев  және  В.И.Солдаткин  білімді  ақпараттандыруды  жинау,  ӛңдеу,  сақтау, 
тарату және ақпаратты қолдану мақсатында интеграцияланған процестермен бағдарлама-
техникалық қажеттіліктерінің әдістер жүйесі деп түсінеді [7].  
Л.И.Холина  және  Э.Г.Скибицкийдің  пікірінше,  білімді  ақпараттандыру  –  бұл  білім 
жүйесінің  интенсивті  функциялану  мақсатында  қазіргі  ақпараттық  технологиялар  мен 
телекоммуникациялардың  қажеттіліктер  арқылы  ақпаратты  беру  және  білім  жүйесіндегі 
мүшелердің  ақпаратты  жедел  алмастыру,  жедел  жинауды  қамтамасыз  етуге,  ӛңдеуге, 
жүйелеуге, жинауға, сақтауға бағытталған бір-бірімен тығыз байланысты күрделі жүйелер 
кешені [8]. 
Білімді  ақпараттандырудың  басқа  да  анықтамалары  бар.  Бұл  процестің  жан-
жақтылығын ғалымдардың әртүрлі зерттеулерінен кӛруге болады. Олардың ұқсастылығы 
немесе  жалпылығы  мынада:  қоғамды  ақпараттандыру  ӛндіріске,  ізденуге,  алмастыруға, 
сақтауға, ӛңдеуге, тираждауға бағытталған. 
Ғалымдардың  пікірінше  қазіргі  ақпараттандырудың  негізін  үш  техникалық 
жетістіктер құрайды. 

88  Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 
 
1)
 
 машина  оқушы  құралдарда  ақпараттың  жаңа  ортасының  пайда  болуы  (магниттік 
ленталар, магниттік дискілер, оптикалық компакт-дискілер және т.б.).  
2)
 
 уақыт  пен  арақашықтыққа  қарамастан  әлемнің  кез  келген  жеріне  ақпаратты 
жеткізу,  тұрғындардың  ауқымды  байланыс  жүйелермен  қамтамасыз  етілуі  (радио, 
теледидар,  спутниктік  байланыстар,  факстар,  модемдер,  телефондық  байланыстар, 
ғаламтор және т.б.). 
3)
 
 берілген 
алгоритмдер  бойынша  компьютерлік  технологиялар  кӛмегімен 
ақпаратты  автоматизациялық  ӛңдеу  мүмкіндігі  (талдау,  классификациялау,  керекті 
пішімге келтіру және т.б.)  
Қоғамды  ақпараттандырудың  мақсаты  мәдениетті  оқыту,  ғылыми  ақпаратқа  еркін 
қол  жеткізу  үшін  педагогикалық  үрдістегі  қатысушының  интеллектуалдық    қызметін 
интенсификациялау болып табылады. Ол келесі бағыттарда жүзеге асуы мүмкін [9]:  
-
 
оқушы тұлғаның дамуы, ақпараттық қоғам шеңберінде ӛзіндік қызметті даярлау; 
-
 
компьютермен  қарым-қатынастың  ерекшеліктерінің  арқасында  конструктивті, 
алгоритмдік ойды қалыптастыру; 
-
 
репродуктивті қызметтің азаюына байланысты шығармашылық ойлаудың дамуы; 
-
 
бірігіп 
жасаған 
жобалардың 
негізінде 
коммуникативтік 
мүмкіндіктерін 
қалыптастыру; 
-
 
қиын жағдайларда қолайлы шешімдер қабылдауды үйрету; (компьютерлік ойындар 
мен тренажер бағдарларымен жұмыс істеу барысында); 
-
 
ақпараттық  мәдениетті  қалыптастыру  (мәліметсіз,  жүйелік  және  локальдік, 
мәтіндік,  графикалық,  кестелік  редакторлардағы  ақпараттарды  қолданған  кезде  жаңарту, 
түзетуді жүзеге асыруды үйрету); 
-
 
қазіргі  қоғамды  ақпараттандыру  үшін  әлеуметтік  ұсыныстарды  ӛткізуді 
қалыптастыру; 
-
 
ақпараттық  және  коммуникациялық  технологиялар  саласындағы  мамандардың 
біліктілігін жоғарылату (дайындық, қайта дайындық); 
-
 
дәстүрлік  және  қашықтық  оқу  бойынша  педагогикалық  және  ақпараттық 
технологиялармен оқушының ӛзіндік жұмысын даярлау; 
-
 
ақпараттық  және  коммуникациялық  технологиялар  мүмкіндіктері  арқасында  оқу 
процесінің сапасы мен тиімділіктерін жоғарылату; 
-
 
оқушылардың оқу-таным қызметінің дамуын қолдану; 
-
 
әртүрлі пән аумағындағы есептерді шешкенде қазіргі ақпаратты ӛңдеу құралдардың 
арқасында  пән  аралық  тереңдету  (компьютерлік  модельдеу,  локальдік  және  мәліметсіз 
желі). 
Ақпараттық  және коммуникациялық  технологиялар білім жүйесінде педагогикалық 
процеске  жаңаша  қараудан  бӛлек,  ғылыми-методологиялық  ақпарат,  оның  талдауы  және 
жаңаруы үшін қажет ғылыми-әдістемелік аппаратын береді, ал оқуды компьютерлендіру 
процесі  –  білім  берудің  басты  факторларының  бірі  болып  табылады.  Ақпараттық  және 
коммуникациялық  технологиялар  білімді  тарату  әдістеріне  ӛзгеріс  енгізіп  қана  қоймай, 
білімнің ӛзіне де ӛзгеріс енгізеді. Сондықтан да білім берудің маңызы мен педагогикалық 
процеске ӛзінің әсерін тигізеді (талдау, жоспарлау, болжам, бақылау, ұйым т.б.). 
Ривер  Фоле  Кэрол  Бэглидің  пікірінше,  ақпараттық  құралдар  кӛмегімен  мына 
түсініктер жүйесі қалыптасқан кезде ғана, ақпараттық құралдар білім жүйесінде маңызды, 
құнарлы болады: 
- білім беру процесінің болуы (оқу және оқыту); 
-  ақпараттық  ортада  оқытушы  мен  оқушының  арасындағы  интеллектуалдық  – 
эмоционалдық қатынас; 
- оқушы мен оқытушының жұмыс орындарының ақпараттық және коммуникациялық 
технологиялармен қамтамасыз етілуі [4]. 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013
 
 89
 
Білімді  ақпараттандыру  ақпараттық  және  коммуникациялық  технологиялардың 
кейбір қосымша қасиеттерін толығырақ қолданылуын қамтамасыз етеді. Ақпараттық және 
коммуникациялық технологиялардың қосымша мүмкіндіктері: 
-
 
әрбір тұлғаға ӛзінің жеке білімдік траекториясын жасауға мүмкіндік беретін ашық 
оқу жүйесін жасау; 
-
 
оқу-тану  процесін  жүйелік  ойлау  жолына  аудару,  ауыстыру  арқылы  түпкілікті 
ӛзгерту; 
-
 
білімнің ақпараттық-әдістемелік қамтамасыз етілу жүйесін құру; 
-
 
оқушылардың оқу процесінде оқу-тану қызметін ұйымдастыру, 
-
 
компьютердің ӛзіне тән қасиеттерін қолдану.  
Оған жататындар: педагогикалық процеске жүйелік әрекет арқылы базаланушы тану 
процесін  ұйымдастыру;  оның  жеке-даралылығы;  принципиалды  жаңа  тану  құралдарын 
қолдану  және  ұйымдастыру;  әртүрлі  дәрежедегі  қашықтан  оқу  білім  жүйесін  құру, 
дамыту. 
Ақпараттандыру 
құралдарының 
техникалық 
базасының 
дамуы 
ғылыми-
педагогикалық бағыттар және оларды білім жүйесінде қолдану жұмыстары жасалды. 
Қазіргі  кезде  педагогикалық  процесті  ақпараттандыру  негізгі  үш  бағыт  арқылы 
жүзеге  асырылады:  білім  мекемесін  басқару,  ғылыми-зерттеу  жұмысы,  білім  процесінің 
қатысушыларының құралдарын дамыту. 
Білімді  ақпараттандырудың  негізгі  бағыттары  бір-бірімен  тек  қана  бір  объектімен 
және  жалпы  мақсаттармен  ғана  байланысты  емес.  Олар  кӛп  жағдайда  бір-бірін 
толықтырып  тұрады.  Олардың  әрқайсысы  қолдану  әсерін  анықтайтын  ӛзіндік  есептері, 
критерийлері және ескертулері бар. 
Кӛп  жылдық  зерттеулерден  кӛретініміз,  педагогикалық  процесте  ақпараттық  және 
коммуникациялық  технологиялар  қолданудағы  кӛптеген  әсерді  оқыту  жүйесінің 
компоненттерімен  тығыз  байланыстыру  арқылы  кӛруге  болады.  Сонымен  қатар 
В.И.Загвязинский  жұмыста  ақпараттандыру  құралдарын  сәтті  қолдануды  анықтайтын 
фактор  –  педагогтың  оларды  қолданудағы  ғылыми-әдістемелік  жұмыстары  болып 
табылады  деп  есептейді.  Оның  пікірінше,  бұл  келесі  сұрақтарды  шешуді  міндеттейді: 
дидактикалық  қасиеттерге  ақпараттық  және  коммуникациялық  технологиялардың 
техникалық мүмкіншіліктерімен сәйкес оқыту мазмұнын саралау.  
Оқытудың  сәйкес  дидактикалық  міндеттерін  құру  –  оқыту  топтарын  құру,  жеке 
сабақтар және ӛздік жұмыстарды ұйымдастыру. 
1. Оқытудағы ақпараттандыру құралдары. 
2. Оқыту мекемелерін басқару. 
3. Материалдық-техникалық, қаржылық және басқалармен қамтамасыз етуді есепке 
алу. 
4. Оқыту процесін басқару. 
5. Оқыту мекемелеріндегі ғылыми-техникалық жұмыстар. 
6. Әртүрлі пәндерді беру. 
7. Инновациялық әрекеттерді құру және ұйымдастыру. 
8. Инновацияны құруда ақпаратты ӛңдеу процесін автоматизациялау. 
9. Оқыту процесінің мүшелерінің құралдарын дамыту. 
10. Әртүрлі кадрларды дайындау. 
Жоғарыда  айтылған  бағыттарды  дұрыс  шешкен  кезде  дистанциондық  оқытудың 
жүйесін  жасауға  және  дамытуға  болады,  оның  техникалық  және  дидактикалық-
әдістемелік базасын құру міндеттерін анықтайды. 
Қашықтан 
оқытудың 
жүйесінде 
ақпараттық 
және 
коммуникациялық 
технологиялардың  келесі  түрлері  қолданылады:  электрондық  пошта  бойынша 
телеконференциялар;  мейл-серверлер;  электрондық  тақта  жариялары;  жедел  режимдегі 
телеконференциялар;  электрондық  кітапханалар;  электрондық  пошта  арқылы  ақпарат 
базасына  қол  жету,  дыбыстық  пошта;  бейнетаспалар;  электронды  оқулықтар;  лазерлік 

90  Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 
 
дискілер,  теледидарлардан  дәрістердің  берілуі;  телефон  байланысымен  дәрістердің 
теледидарлардан трансляциялануы; телеконференциялар [10]. 
А.А.Андреев  және  В.И.Солдаткин  қазіргі  кезде  үш  негізгі  топқа  топтасқан:  аудио, 
видео және мәтін ақпараттық  технологиялар тізіміне 19 ат бойынша кіреді  деп есептеді 
[7]. 
Ақпараттық  құралдар  ӛзінің  дидактикалық  қасиеттері  бойынша  оқыту  жүйесінің 
барлық  құрамдас  бӛлігіне  белсене  әсер  етіп  (мақсаттар,  бiлiмнiң  мазмұны,  ұйымдастыру 
формалары және тағы басқалар), аса күрделі және дидактиканың ӛзекті міндеттерін құрып 
шешуге  мүмкiндiк  бередi.  Бұдан  басқа,  ақпараттық  технологияларды  дәрiс,  семинарлар 
оқуда,  лабораториялық  жұмыстар,  консультация,  емтихандарда  қолдануға  болады.  Бұл 
сұрақтардың  шешiмiн  бiлiм  беретiн  мекеме  ғана  емес,  сонымен  қатар,  барлық  қоғам  да 
комплексті  түрде  шешуін  талап  етедi.  Бұл:  ақпараттық  және  коммуникациялық 
технологияларды  қолдану  арқылы  оқушының  әртүрлі  ақпаратты  сауатты  қолдануын 
қалыптастыруға мүмкіндік береді; әрбiр оқушыны белсендi танымдық процеске тартады.  

жүктеу/скачать 4,01 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: