Ф изиологиялық сарғаю немесе транзиторлық сарғаю
жүктеу/скачать 170,7 Kb.
|
| Тапсырма- 6
Ер адам фармацевтикалық препараттар шығаратын цехта жұмыс істейді. Ксенобиотиктердің қалай бейтараптанатынын болжаңыз? Процесс диаграммасын жазыңыз. Дәрілік заттар мен техногендік ластану, пестицидтер мен тұрмыстық химия, тағамдық қоспалар мен консерванттар - бұл біздің планетамызға және онда өмір сүретін ағзаларға үнемі өсіп келе жатқан бөтен қосылыстардың ағыны. Бұл синтетикалық компоненттер өсімдіктер, саңырауқұлақтар, бактериялар және басқа организмдер түзетін көптеген табиғи бөгде заттардың құрамына қосылады. Бұл қосылыстар «ксенобиотиктер», яғни «бөтен тіршілік» деп аталатыны таңқаларлық емес. Осындай өткір жағдайда, егер олардың «химиялық тазалығын» үнемі сақтайтын тетіктері болса, барлық тіршілік иелеріне баяғыда-ақ өлім қаупі төнген болар еді. Жоғары сатыдағы жануарлар мен адам ағзалары антигендерді енгізуге жауап ретінде антиденелер түзеді және сол арқылы олардың организмге әсерін бейтараптайды. Алайда, антигендік қасиеттері және т.б.. Тек жоғары молекулалы ксенобиотиктер антиденелердің – белоктардың, гликопротеидтердің, кейбір полисахаридтердің және нуклеин қышқылдарының түзілуін тудыратын қабілетке ие. Төмен молекулалы ксенобиотиктер қалай бейтараптандырылады? Зерттеулер бұл функцияны сүтқоректілердің бауырында бар цитохром P-450-оксигеназа жүйесі қамтамасыз ететінін көрсетті. Олардың ағзаны зиянды заттардан тазартатын сүзгі түрі болып табылатын бауырдың «кедергі» рөлі туралы айтуы таңқаларлық емес. Осы ферменттік жүйенің көмегімен суда ерімейтін көптеген полярлы емес қосылыстар, мысалы, дәрілік заттар, дәрілер және т.б. түрленеді және осылайша бейтараптандырылады. Бұл жүйенің міндеті ерімейтін қосылыстарды суда еритінге айналдыру, осылайша оларды денеден шығару. P-450 цитохромы көптеген жануарларда, өсімдіктерде және бактерияларда кездеседі. Аноксик жағдайда өмір сүретін анаэробты бактерияларда ол болмайды. А.Я.Цитохром Р-450 Арчаков «мембраналық иммуноглобулин» деп атайды. Соңғысы эндоплазмалық тордың мембраналарында орналасады. K. 1980. Р-450 цитохромының 20 түрі белгілі. Пішіндердің көптігі жоғары сатыдағы организмдерге тән, ал бактерияларда P-450 цитохромының бір түрі ғана болады. Көптеген формалардың болуы әртүрлі молекулаларды тотықтыруға қабілетті оксигеназа жүйесінің кең субстрат ерекшелігін түсіндіреді. Р-450 цитохромдарының белгілі бір тобы организмге ксенобиотиктердің белгілі бір класын енгізуге жауап ретінде синтезделеді деп болжанады, сол сияқты оған қатаң комплементарлы антиденелер макромолекулалық антигенді енгізуге жауап ретінде пайда болады. Сонымен, сүтқоректілердің организмінде иммунологиялық бақылаудың екі жүйесі бар. Олардың біріншісі – жасушалар мен жоғары молекулалық қосылыстарды бұзатын лимфоидты жүйе, екіншісі – ксенобиотиктерді бейтараптандыратын монооксигеназа жүйесі. Бірінші иммундық жүйе ағзаны бөгде макромолекулалардан қорғаса, екіншісі – бөгде төмен молекулалы заттардан. Кейде екі иммунологиялық жүйе де бірге әрекет етеді деп болжанады. Ксенобиотик оксигеназа жүйесімен тотыққаннан кейін оның тотыққан түрі белгілі бір белокпен байланысады. Алынған конъюгат антигендік қасиетке ие болып, антиденелердің түзілуін тудыра бастайды. P-450 цитохромы қайтадан конъюгат рөлін атқарады. Ксенобиотик жануардың денесіне еніп, оның тотығуын ғана емес, сонымен бірге сәйкес антиденелердің биосинтезін де тудырады екен. Оксигеназа жүйесінің көмегімен тек экзогендік ксенобиотиктер тотығады емес, сонымен қатар организмде бірқатар эндогенді (ішкі) түзіледі: стероидты гормондар, май қышқылдары, простагландиндер және т.б. Сүтқоректілердің бауырында ксенобиотиктерді денеден шығаруға көмектесетін тағы бір жүйе бар. Бұл әртүрлі препараттарға, уларға, дәрі-дәрмектерге және басқа глутатион қосылыстарына қосылу немесе конъюгация, нәтижесінде ксенобиотиктер бейтараптандырылады, содан кейін денеден шығарылады. Дегенмен, бейтараптандыру жүйелерінің жұмысында да ақаулар бар. Бұл жүйелер кез келген улы затты бейтараптандыруға тырысып, оны қатерлі ісік тудыруы мүмкін қосылыстағы канцерогенге айналдыратын жағдайлар белгілі. Жоғарыда айтылғандардың барлығы сүтқоректілер организмдеріндегі ксенобиотикалық детоксикация жүйелеріне қатысты, онда бұл процестер қарқынды түрде зерттелген және әлі де зерттелуде, ал өсімдіктер туралы не деуге болады? Мәселе бос емес, өйткені адамның өзі және ол жасаған өнеркәсіп олардың бетіне түсіретін бөгде заттардың шексіз ағынын қабылдауға тура келетін өсімдіктер. Өкінішке орай, мұндай зерттеулер, егер бар болса, өте шектеулі мөлшерде жүргізілді. Ал бізде бар ақпарат негізінен өсімдік ұлпаларының гербицидтерге (негізінен 2,4-дихлорфейолсірке қышқылы), сондай-ақ кейбір инсектицидтерге айналу қабілеті туралы. Тіпті осыған байланысты атақты ДДТ әлі зерттелмеген, сонымен қатар өсімдіктер оны метаболиздей алмайды деген пікір бар. жүктеу/скачать 170,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|