Файлы 1 ОҢТҮстік қазақстан медицина академиясы ж. К. Шимирова «Медициналық және фармацевтикалық тауартану» (оқулық)

46 
Сонымен, тауар номенклатурасы мен тауарлар ассортименті ұғымдары 
бір
-
біріне жақын. Олардың бірлестіретін қасиет
- 
бұл екеуі де өнім тізімі 
болып табылады. Айырмашылықтары тек мақсатына байланысты: тауарлар 
ассортименті соңғы тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға 
арналған, ал тауар номенклатурасы белгілі бір кәсіптік қызметті немесе басқа 
саланы реттеу үшін басқа мақсатқа ие болуы мүмкін.
Медициналық және фармацевтикалық тауарлардың маркетингтік 
зерттеулері.
 
Ассортиментті, оның ішінде дәріхана өнімдерінің ассортиментін 
талдаудың әмбебап және кең таралған әдістерінің бірі АВС талдау әдісі болып 
табылады. 
АВС талдау 
–
белгілі бір экономикалық құбылыстар
мен 
фактілердің жиілігін зерттеу үшін қолданылатын талдаудың математикалық 
және статистикалық әдістерінің
бірі.
Бұл әдіс Парето қағидасына
негізделген, оның мәні себептердің 80% 
-
ы 
салдардың 20% 
-
ына жауап береді. Идеяның авторы Джозеф Джуран болған
, 
ол әмбебап қағиданы
ашты, ол оны «өмірлік аз және тривиальды көп» деп 
атады (маңызды 
- 
аз, әдеттегі 
- 
көп). 80/20 ережесі кез келген үрдісте
себептердің аз саны (20%) өмірлік маңызды, ал 80% нәтижеге айтарлықтай 
әсер етпейтінін білдіреді.
Бұл ереженің эмпирикалық болуы маңызды 
- 
нақты пропорция әртүрлі 
болуы мүмкін: 80/20 емес, мысалы 90/10 немесе 67,48 / 33,52. Парето қағидасы
ауытқудың белгілі бір мөлшерін емес, әртүрлі жүйелердегі 50/50 қатынасынан
ауытқуды көрсетеді. Бірақ 80/20 пропорциясы
әлі де әмбебап термин болып 
табылады және біз оны қарапайымдылығынтұжырымдау үшін қабылдаймыз.
Парето қағидасының
құндылығы 
-
ол шын мәнінде маңызды болып 
табылатын 20%
-
ға назар аударуға мүмкіндік береді. Осы 20% болашақ 
нәтиженің 80% құрайды. Ал ABC талдау әдісі дәріхананың ассортиментіндегі 
ең басым позицияларды анықтауға, үрдістіңаутсайдерлерін бөліп көрсетуге 
және негізгі ассортименттің не екенін көрсетуге мүмкіндік береді.
Осы әдістің көмегімен ассортименттік позициялардың қолданыстағы 
жиынтығын жіктеу немесе бөлу таңдалған критерийлер бойынша үш топқа
бөледі
: 
А, В
және С. Бұл жіктеу бір мезгілде рангты көрсетеді және негізгі 
позицияны бөлектеуге мүмкіндік береді. Мақсатты басқару іс
-
әрекеті үшін 
ерекше маңызды пункттер.Біздің қолдану жағдайында ABC
-
талдау өнім 
ассортиментінің шағын бөлігі тауар айналымының маңызды бөлігі болып 
табылады деген болжамға негізделген. Бұл талдауды жүргізген кезде 
кәсіпорынның бір жылға (немесе басқа кезеңге) босатқан
тауарлары олардың 
құнын төмендету тәртібімен бөлінеді және әрбір ассортименттік позиция 
бойынша сатудың үлес салмағы есептеледі.
ABC талдауының бөлігі ретінде талданатын ассортименттің үш тобын 
ажыратады
. 
А тобы –
нәтиженің алғашқы 50% әкелетін ең маңызды 
позициялар (өнім санаттары және т.б.).В тобы 
- 
нәтиженің тағы 30% әкелетін 
«орташа» позициялар (өнім санаттары және т.б.).С тобы 
- 
нәтиженің қалған 20% 
әкелетін проблемалық позициялар (өнім санаттары және т.б.).Бұл қатынас 
әдетте Парето қағидасына
сәйкес келеді, өйткені нәтиженің негізгі 80% (50 + 
30%) және қалған 20% бөлектелген.ABC талдауының графикалық 

47 
интерпретациясы 
1 
сызбада
көрсетілген. Кейбір жағдайларда ABC талдауын 
жүргізу үшін сәл басқаша әдістемені қолдануға болады. Бұл ретте 
фармацевтикалық кәсіпорынның айналымы (пайдасы) өткізілген тауарлардың 
ассортименттік позицияларының жалпы санына бөлінеді, нәтижесінде бір 
позиция бойынша орташа айналым (пайда) көрсеткіші алынады. Осыдан кейін 
айналым көлемі орташадан алты есе жоғары разрядталған тауарлық баптар А 
тобына, алтыдан аз және екі еседен көп 
- 
В тобына, ал екіден аз 
- 
С тобына 
жатқызылады. Бұл әдістеменің графикалық орындалуы келесі көрініске ие
(
сызба 1.
) 
Сызба 1
- 
ABC талдауының графикалық интерпретациясы
Ассортиментті үш топқа бөлу ассортиментті басқару бойынша келесі 
ұсыныстарды
беруге мүмкіндік береді.
А тобы –
жиынтық жиынтықпен үлестерінің сомасы параметрлердің 
жалпы сомасының алғашқы 50% құрайтын тауарлар. Мұндай тауарлар 
мұқият жоспарлауды, тұрақты (мүмкін, тіпті күнделікті) есеп пен бақылауды 
талап етеді. Дәл осы препараттар дәріхананың айналымы мен пайдасының 50% 
қамтамасыз етеді, сондықтан мұнда қателіктер әсіресе қымбат болуы мүмкін. 
Сонымен қатар, А тобындағы тауарларды толық түгендеу тоқсанына кемінде 
бір рет жүргізілуі керек. Осы топтағы ассортименттік заттарды іріктеп 
түгендеуді айына бір рет жүргізу ұсынылады. А тобы үшін сұраныс 
көрсеткіштеріне, 
тапсырыс 
берілген 
лоттардың 
көлеміне 
және 
сақтандырылған қордың көлеміне тұрақты мониторинг қажет.
Сонымен 
қатар, А тобындағы тауарлардың айналым мерзімін бақылау және бұл 
мерзімдерді қысқарту шараларын қолдану қажет, өйткені айналым 
жылдамдығының төмендеуі айналым қаражатына қажеттіліктің төмендеуіне 
әкеледі
. 

48 
В тобы –
акцияларының сомасы жиынтық жиынтықпен айналымның 
(пайданың) 50
-
ден 80%
-
ға дейінгі бөлігін құрайтын тауарлар. Бұл нысандар
дәріхана үшін маңызды емес және әдеттегі бақылау мен есепке алуды талап 
етеді. Осы топтағы тауарлар үшін А тобындағы сияқты шаралар ұсынылады, 
бірақ олар А тобына қарағанда жиірек орындалуы мүмкін.
С тобы –
акцияларының сомасы жиынтық жиынтықпен айналымның 
(пайданың) 80
-
нен 100%
-
ға дейінгі бөлігін құрайтын басқа тауарлар. С тобы 
үшін бақылау мен жоспарлаудың жеңілдетілген әдістері қолданылады. 
Дегенмен, олар айналымның
(пайданың) 20%
-
ын құрайтындықтан, оларды 
толығымен елемеуге болмайды. С тобындағы тауарларға тапсырыс 
партияларының көлемі айтарлықтай болуы мүмкін, өйткені тауарлардың осы 
санатын сақтау айтарлықтай шығындарға әкеп соқпайды. Сонымен қатар, С 
тобының қысқаруы немесе осы топтың номенклатурасының болмауы біраз 
уақыттан кейін басқа топтардан қалған тауарлардың Парето қағидасы
бойынша қайта бөлінуіне әкеледі, ал дәріхана тиімділігінің жалпы көрсеткіші 
төмендеуі мүмкін. 30
-50%-
ға. С тобын С1 және С2 топшаларына
бөлуге 
болады. Бұл ретте С1 кіші тобына айналымдағы немесе пайдадағы үлесі 1%
-
дан аз тауарлар кіреді. Айналымдағы немесе пайдадағы үлесі нөлге тең 
тауарлар С2 кіші тобын құрайды. Мұндай топшаларды ажырату керек, 
өйткені олар ассортименттің «өлі» бөлігін сипаттайды.Бұл мұндай 
тауарлардың қажеті жоқ дегенді білдірмейді, дегенмен, кез келген жағдайда 
мұндай номенклатуралық позициялар жеке талдауға жатады.
ABC талдау әдісінің көптеген артықшылықтарымен оны қолдануда 
шектеулер бар:
►
ABC-
талдау сату көлемінің маусымдық ауытқуын бағалауға мүмкіндік 
бермейді;
►
Тауар позициялары бойынша ABC
-
талдау ассортиментті ай сайын 
жаңарту барлық
жерде жұмыс істемейді, мысалы, дәріхана киоскілерінде;
►
Талдау үшін деректер аз болса, ABC талдауы дұрыс емес нәтижелер беруі 
мүмкін 
- 
үш айдан аз статистика дәріхана нәтижесіне тауар үлесін объективті 
бағалауға мүмкіндік бермейді;
►
тауар номенклатурасының тұрақты өзгеруімен тауар есебі жүргізілетін 
жағдайда ABC
-
талдау қате болады; мысалы, бір өнім әртүрлі кодтармен 
немесе атаулармен келеді;
►
Егер өнім ассортименті тым аз элементтерден тұрса, мысалы, 10
-
нан аз 
болса, ABC
-
талдау қажет емес болады. Бұл жағдайда жоғарыда аталған әдісті 
қолданбай
-
ақ әрбір өнімнің үлесін бағалауға болады.
Дәріхана ассортиментін оңтайландыру туралы шешім қабылдау
үшін 
ABC талдауы мен XYZ талдауының комбинациясы қолданылады.

жүктеу/скачать 46,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: