Психологиялық жұмыстың әдістері мен тәсілдері

Психологиялық жұмыстың әдістері мен тәсілдері

1. 
   Қолданбалы мінез-құлықты талдауға негізделген әдістер мен тәсілдер (қолданбалы мінез-құлық талдауы). аутизмнің ауыр және күрделі форма- лары бар балалармен жұмыс жасауда қолданылатын мінез-құлық тәсілі нақты дағдыларды жүйелі түрде кезең-кезеңімен оқытуға негізделген [14- 16, 46]. әр қадам арнайы нұсқаулықпен немесе әрекетпен (ынталандыру- мен) бірге жүреді; қажет болған жағдайда, баланың дұрыс реакциясына не- месе әрекетіне жету үшін, олар бекітілгенге дейін көмек немесе кеңестер қолданылады. Бір қадамды бекіткеннен кейін, шеберлік толығымен қалыптасқанша келесі қадамға өтіңіз. Осылайша оқыту-бұл әр түрлі дағдыларды қарапайымнан күрделіге дейін кезең-кезеңмен қалыптастыруға, баланың дамудың әртүрлі салаларында алға жылжуына және бейімделгіш мінез-құлықты қалыптастыруға ықпал етеді.
   

2. 
   TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children) бағдарламасында қолданылатын, арнайы дамытушы
   

• 
  оқу материалдарын ұсынуды және кеңістік заттарын (жиһаз, ойындар мен демалуға арналған жабдықтар, ойыншықтар, түрлі құралдар және т. б.) дағдыларға үйрету барысында оларды қабылдауды, түсінуді және дұрыс пай- далануды жеңілдету мақсатында арнайы ұйымдастырылған тәртіппен орна- ластыруды көздейтін кеңістікті құрылымдау және арнайы ұйымдастыру;
  
• 
  балаға дағдыларды және қажетті мінез-құлықты өз бетінше және тұрақты нұсқауларсыз игеруге көмектесетін көрнекі материалдарды (кеңестерді) қолдануға негізделген оқу процесін көрнекілеу. көрнекі қолдау ретінде заттар, фотосуреттер, суреттер, пиктограммалар, қоршаған ортадағы көрсеткіштер және көрнекі шекаралар, көрнекі кестелер және т. б. қолданылады.
  
• 
  уақытты құрылымдау баланың мінез-құлқын қалыпқа келтіруге ықпал ететін және оқу процесін жеңілдететін түсінікті және болжамды сабақ режимін құру үшін қолданылады. Баланың оқиғалар тізбегі (тапсырмалар, ойындар, демалыс) көрнекі кестеде көрсетілген; оның көлемі баланың жеке мүмкіндіктеріне байланысты. Қарапайым жоспар тек келесі оқиғаны тікелей көрсетеді, неғұрлым күрделі кесте барлық іс-шараларға, бүкіл күнге, аптаға немесе айға уақытты жоспарлау туралы түсіндірмелерді қамтуы мүмкін.
  

3. 
   Балама (сөйлеу емес) қарым-қатынас әдістері мен әдістері (PECS) ба- лалармен жұмыс жасауда қолданылады, олар әртүрлі себептермен ауызша қарым-қатынас құралдарын қолдана алмайды, сонымен қатар психикалық және аутизмдік бұзылымдтары бар балаларда сөйлеу коммуникациясының пайда болуы мен дамуын тиімді ынталандыратын және жеңілдететін әдіс ретінде қолданылады [18,19]. PECS-аутизммен ауыратын адамдар үшін қарым-қатынаста алғашқы қиындықтарға тап болған адамдар үшін тиімді екенін дәлелдеген сурет алмасудың коммуникативті жүйесі. Бұл аутизмі бар балаға басқалардың назарын оның қажеттіліктері мен қалауына аударуға мүмкіндік береді және оларды өз бетінше бастауға және басқа адамдармен қарым-қатынас жасауға үйрете алады. "PECS" жүйесінің мәні - суреттерді тікелей алмасу үшін әлі қол жетімді емес сөйлеу алмасуын азайту: қажетті суретті іздеу, байланыс серіктесінің назарын аудару және картаны қалаған затқа немесе әрекетке айырбастау арқылы белсенді әрекеттерді ынталанды- ру [18,19].
   
4. 
   ақыл-ойы кем балалармен түзету-педагогикалық жұмыста қолданылатын әдістер мен тәсілдер (Олигофренопедагогика) [47,48].