Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі

Қазақстан 1917 ж. Ақпан революциясынан кейінгі кезеңде. Бірінші жалпықазақ съезінің шешімдері

жүктеу/скачать 491,12 Kb. бет 88/158 Дата 20.12.2023 өлшемі 491,12 Kb. #141286

94. Қазақстан 1917 ж. Ақпан революциясынан кейінгі кезеңде. Бірінші жалпықазақ съезінің шешімдері. 1917ж.ғы Ақпан бур­жу­азиялық-де­мок­.қ ре­волю­ци­ясы­нан кейін ор­наған Уақыт­ша бур­ж.қ өк. ел­дегі әле­уметтік және ұлттық езгіні жою, жер мәсе­лесін, им­пе­ри­алистік соғыс­тан шығу және т. б. мәсе­ле/ді шеш­педі. Қаз.ғы жергілікті ха­лық/­ды са­яси құқық/нан айырған бұрынғы пат­ша өк.ң заңд/ы өз күшінде қал­ды. Өлке­дегі ка­зак-орыс әскер­/ң ұлан-бай­тақ жер иелік/і мен бар­лық әле­уметтік ар­тықшы­лық/ы то­лығымен сақтал­ды. Қаз.ң ең жақсы шұрай­лы жер­/н отар­шыл ку­лак­/ тар­тып алып бер­ген Қоныс ауда­ру басқар­ма­сының жергілікті ап­па­раты өз жұмы­сын одан әрі жалғас­тырды. Өнеркәсіп орын­/н­да 8 сағат­тық жұмыс күні енгізілмеді. Мем­л.к ме­кеме­/ мен мек­теп/­де қазақ тіліне көшу­ге бұрынғысын­ша тыйым са­лын­ды. Ре­сей мем­л.гі бұл жағдай­/­ды Ле­нин бас­таған боль­ше­вик­/ пар­ти­ясы «Бүкіл өкімет кеңес­/ге берілсін» — де­ген ұран­ды пай­да­лана оты­рып, Уақыт­ша өк.ті құла­ту үшін оны бас­ты құралға ай­нал­дырды. Сөйтіп, 1917ж 25 қазан­да Пет­роград­та қару­лы көтеріліс бас­т.п, Уақыт­ша бур­ж.қ өк. құла­тыл­ды. Ре­волю­ция бүкіл билікті жұмыс­шы, сол­дат, ша­руа де­путат/ы кеңесінің қолы­на бе­ру арқылы ха­лықтың әр түрлі топ­т/ы мен түрлі ұлт/ң, ха­лық/ң ке­лешек­тегі тағды­рына бай­л. түрліше үмітте бо­лу­ына жол аш­ты. Ре­сейдің қол ас­тында бо­лып кел­ген орыс емес ха­лық/ң еңбекші бұқара­сы Қазан ре­в.­нан кейін эко­н.қ-әле­ум.к күй­зелістен шығумен бірге отар­шылдықтың бұғауынан бо­санып, тәуелсіздік ала­тын шығар­мыз деп үміттенді. Ле­нин бас­таған боль­ше­вик­/ за­уыт, фаб­ри­ка/ жұмыс­шыға, жер ша­руаға, бейбітшілік – бүкіл ха­лыққа де­ген ұран көте­ре оты­рып, Ре­сей­ге тәуелді бо­лып кел­ген ха­лық/ жөнінде өз бағытт/н белгіледі. Олар бар­лық ұлт/ мен ұлыс­/ң, ха­лық/ң теңдігі мен бостандығын, азат­тығын жа­ри­ялай оты­рып, олар­ды ре­в.я ту­ының ас­ты­нан кет­пе­уге шақыр­ды. 1917ж Ақпан төң.ң жеңісі күллі қазақ деген ұлт зиялы/ң басын бір жерге қосуға мүмкіндік әкелді. 1917ж сәуір-мамыр ай/да көптеген обл-уезд орталық/да аймақтық қазақ сиез/і өткізіліп, қазақ комитет/і құрыла бастады. Олардың жекелеген өкіл/і Уақытша өк.ң жергілікті орган/ы болған обл.қ ж/е уездік атқ. комитет/ң құрамына енгізілді. 1917ж 21-28 шілдеде 1-Жалпықазақ съезінде «Алаш» атты партия құр.п, бұл сиезде 14 мәселе қаралды. Осылардың ішінде ерекше атайтынымыз:1)Мемлекет билеу түрі; 2)Қазақ обл./да автономия; 3) Жер мәселесі; 4) Оқу мәселесі ж/е т.б. 1917ж 21 қарашада «Қазақ» газетінде Алаш партиясы бағдарламасының жобасы ж/е сиез материал/ы жар.ды. «Алаш» партиясы програм.ң жобасындағы 9-тарауда «Ғылым-білім үйрету» жөнінде - оқу орда/ң есігі кімге де болса ашық, ақысыз болуы; - жұртқа жалпы оқу жайлы; бастауыш мектеп/ ана тілінде оқылады; - қазақ өз тілінде орта мектеп, универ.т ашуға; - оқу жолы өз алдына автономия түрінде болуы; - үкімет оқу ісіне кіріспеуі; - мұғалім/-профессор/ өзара сайлаумен қойылуы; - ел ішінде кітапхана/ ашылу туралы айтылады. - газет шығаруға, кітап бастыруға еркіншілік - деп көрсетілген. 1917ж 5-13 желтоқсанда Орынборда 2-жалпықазақ сиезі өтеді. Сиездегі қаралған аса маңызды мәселе/: қазақ-қырғыз автономиясы; милиция құру; ұлт кеңесі; оқу мәселесі т.б.. Бұл сиезде автономияны жариялау мерзімі туралы қызу тартыс/ бірнеше күнге созылды. Осы сиезде Алаштың аяулы азаматы М.Дулатов баяндама жасады: қазақ даласында медресе мен мектеп/ң аздығын, қазақ тілінде оқулық/ң жетіспейтінін, сондықтан міндетті түрде ұлттық мектеп/ді құру к.ктігін тілге тиек етті. Осы мәселе бой/ша құрамы 5адамнан тұратын бастауыш ж/е орта мектеп/ге арн.н қазақ тілінде оқулық жазатын комиссия құр.ды. Комиссия орт.қ ұлттық кеңеспен бірге болу к.к. Комиссияға оқулықтан басқа да жұмыс/ жүктелді. Комиссия 1918ж.ң басынан жұмысқа кірісу к.к. 1918ж 1 сәуірде Халел ж/е Жаһанша Досмұхамедов/ Мәскеуге барып, Орт/қ Кеңес өк.ң басшысы Ленинмен ж/е Ұлт іс/і жөн.гі халық комиссары Сталинмен кездеседі. «Алашорда» атты ұлттық автономиялық өк. құрылғанын, «Алашорда» өк.ң төрағасы Ә.Бөкейханов екенін мәлімдейді. Бірақ «Алашорда» мемл.ң қойған талап-тілек/н Орт.қ Кеңес өк.і толықтай мойындамайды. Дегенмен де РКФСР-дің ұлт іс/і жөн.гі комиссариатының құрамында қазақ бөлімі құрылады. жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу: