Ғылым ретіндегі Қазақстан тарихының мақсат, міндеттері және оны зерттеудің өзектілігі

Түркі тайпаларының наным-сенімдері мен салт-дәстүрі

жүктеу/скачать 491,12 Kb. бет 29/158 Дата 20.12.2023 өлшемі 491,12 Kb. #141286

Бұл бет үшін навигация:

• 24. VI-XII ғғ. оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстанның қалалық мәдениеті.

23. Түркі тайпаларының наным-сенімдері мен салт-дәстүрі. Қаз-н аумағын ме­кен­де­ген көшпелі тай­пa/ң діни түсініктері әр түрлі бол­ды. Ер­те ор­тағасыр­лық т-р отқа та­бынған. Т-р Көкке (Тәңір), Жер­ге, Суға (Иер-Су) та­бын­ды. Т-к қаған­да­ры Көк тәңірінің же­леуімен билік жүргізді. Т-ң діни түсінігінде Көктен кейін от­ба­сының және ба­ла/ң қамқор­шы­сы Ұмай құдай-ана ки­елі са­налған. IX-XIғ Қаз-а ме­кен­де­ген тай­па­лар ара­сын­да буд­дизм, хрис­ти­ан, ма­нихейлік, зо­ро­аст­ризм дін/і та­ралған. Бұл дін/­ге тән өлікті жер­леу т-і тілдес тай­п/ ара­сын­да VI-IXғ болған. Буд­дизм діні – Т-к қағ-ң ақсүйек­тер ара­сын­да та­нымал болған ер­те ор­тағасыр­лық дін. Жетісу­дағы Су­яб қала­сының ор­ны­нан буд­да хра­мы, Шығ Қ-н өңірінен буд­да­лық мо­ла та­былған (қимақ әйелі). Қаз-н жерінде ер­те ор­та ғасыр­да хрис­ти­ан, ма­нихейлік дін/ болғаны анықта­лып отыр. Бұл дін/ң та­ралуы VI-IXғ қам­ти­ды. Ар­гу-Та­лас (Та­раз) пен Жетісу­дың 4 қала­сын­да ма­нихейлік дін кең та­рағаны жайын­да VI­IIғ«Қос негіздің қаси­етті кіта­бын­да» ай­ты­лады. Та­раз, Мер­ке, Мерв­те хрис­ти­ан шірке­у/і болған. Қаз-н аумағын­дағы осын­дай дін/і ис­лам діні ығыс­тырған. IX-Xғ қазақ жерін ме­кен­де­ген ха­лық/ ара­сын­да ис­лам діні кең та­рай бас­та­ды. 24. VI-XII ғғ. оңтүстік және оңтүстік-шығыс Қазақстанның қалалық мәдениеті. Ортағасырлық қала/ң міндет/і:1.әкімшілік басқару орталығы(7-8ғғ);2.қолөнер,сауда орталығы(8-9ғғ)Қала халқы негізінен егіншілік ,қолөнер,саудамен айналысты.Тараз- саудагер/ қаласы.Суяб-әр елдің саудагер/і кездесетін ал халқы.ң жартысы саудамен айн.н қала.Испиджаб-әлем саудагер/ң қазба байлық/ң қайнар көзі.VI-IX ғғ.- Қаз.ң оңт.гі мен Жетісудың оңт.-батысында қалалық мәдениет дамыған.X-XII ғғ.-отырықшылық мәд.т өркендеп,қала/ көбейді.Оңт.Қаз.да Сырдария алабында қала/ көптеп салынған.Жетісу қала/н алғ. рет сипаттаған Сюань Цзянь.Қаз.ң оңт.нен 37 қала орны табылды: Испиджаб,Будухкет,Отырар,Шауғар,т.б.Оңт.Қаз.да қала/ң топтасқан жері – Арыстың Сырдарияға құяр сағасы.Арыс.ң орта ағысында Кенже аймағы орталығы-Осбаникент қаласы.Арыстың Сырд.ға құяр жерінде Фараб аймағы,орталығы-Отырар қаласы.Қалалық отырықшылық мәд.ң 2-ші дамыған жері-Жетісу аймағы.Оңт.-батыс Жетісудан 36 қала жұрты табылды.Солт.-шығыс Жетісудан 70қала жұрты табылды.Испиджаб(Сайрам XIII ғ) – Оңт.Қаз.ндағы ең ірі сауда,діни орталық.Отырар (Фараб,Тарбанд,Турар)- әкімшілік,сауда,қолөнер,мәд.т орталығы.20ғ.ң 70-80жж Отырар қаласының орны қазылып, «аспан астындағы мұражай » атанды.Отырар моншасы еден астымен жургізілген су құбырларымен жылытылды.Әл-Фарабидің туған қаласы.Тараз(Талас) – ең ірі саяси-экономиялық,мәдени орталық.Деректерде «көпестер қаласы» және «даңқты әрі ізгі ниетті түрік-чаруктардың» қаласы.Қараханид/ мен қарлұқ/ тұсындағы ең бай қала.Б.н- өсу өзгеру кезеңдерін бастан кешірген көп қабатты қала.Баласағұн(Ақтөбе) – Шу өзені бойындағы мәд.т пен өнер.ң көптеген өкіл/.н өрбіткен жер.Іле өзені аймағында X-XII 56 кала болған.Ірі сауда орталық/ы-Екіоғыз,Қоялық,Талхиз . жүктеу/скачать 491,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу: