Ғылыми-әдістемелік журнал/научно-методический журнал

ғыЛыми–әдістемеЛіК журнаЛ/научно–методичесКий журнаЛ ҚазаҚстан баЛаЛары

  

  

11

Тас жүректі тіліммен тілімдедім. 

Кей-кейде дүниеден түңілсем де, 

Қасиетті тілімнен түңілмедім. 

Бақытым бар үшінші – Отан деген, 

Құдай деген кім десе, Отан дер ем! 

...Оты сөнген жалғанда жан барсың ба?

Ойланбай-ақ кел-дағы от ал менен.

Әнұран  шырқалды.  балалар  орындарынан 

тұрды  (ешқандай  да  ескерту  болмады!)  және 

қолдарын  жүрек  тұсына  апарып,  қосыла  кетті. 

Қырық бес минут та өтті. Қалай өткенін сезбей 

де  қалдым.  Салмақты,  тәрбиелік  мәнге  толы 

әңгіме  болды.  бұнымен  тоқтап  қалмайды  деп 

үміттенемін.  Мереке  күніне  арналған  сынып 

сағатының  өзі  балалар  мен  ересектердің  өзекті 

де мәңгілік тақырыпта сұхбаттасу шарасына ай-

налып кетті. 

Мұндай 

мерекелер 

өскелең 

ұрпақтың 

күнделікті  күйбең  тірлікте  қараусыз  қалмауы 

үшін,  бөтен  елдің  жылтыраған  дүниесінің 

қызығына түсіп, туған елін ұмытып кетпеуі үшін, 

патриоттық  тәрбие  беруде  өте  қажет.  Мұндай 

мерекелер  балаларымыздың  бүкіл  әлемді  жа-

улап  алған  ғаламтор  деген  алыптың  жетегінде 

кетіп,  жат  жұрттықтардың  ықпалында  болмауы 

үшін, аяқтарының астындағы туған топырақтың 

қадірін  жете  білулері  үшін  аса  қажет.  Мұндай 

мерекелер  «біз  кімбіз?»,  «кімнің  ұрпағымыз?», 

«бағытымыз қандай?», «Өз еліміз үшін кім бола 

аламыз?»  сияқты  қарапайым  сұрақтардың  жау-

аптарын білуіміз үшін керек. Мұндай мерекелер 

балаларымыз да біз сияқты нақты бағдарларын 

анықтап, нақты жолдарын білулері үшін керек...

ла их почувствовать. разговор 

был  серьезный  и  поучитель-

ный. И, надеюсь, не последний. 

классный  час,  посвященный 

праздничной  дате,  сам  стал 

праздником  общения  детей  и 

взрослых на темы актуальные и 

вечные одновременно. 

Эти праздники нужны нам не 

для  «красного  словца»,  бро-

шенного  с  пафосом  с  какой-

нибудь  трибуны,  а  для  того, 

чтобы  не  дать  нашим  детям 

погрязнуть в сиюминутности и 

обыденности; для того, чтобы 

огни  чужих  берегов  не  раз-

мывали  очертания  родных… 

Эти праздники нужны нам для 

того,  чтобы  наши  дети,  скло-

няясь  над  всевозможными 

гаджетами, «зависая» в соци-

альных сетях, штудируя чужие 

блоги  и  перенимая  чужое  на-

речие,  не  забывали  о  земле, 

что  у  них  под  ногами…  Эти 

праздники  нужны  нам,  чтобы 

мы  знали  ответы  на  простые 

вопросы:  кто  мы?  где  наши 

корни?  куда  мы  стремимся? 

кем мы можем стать для своей 

страны? Эти праздники нужны 

нам,  чтобы  наши  дети,  как  и 

мы,  видели  чистые  горизонты 

и шли на четкие ориентиры…

№ 4 (20) декабрь 2014

     

12

ПРИОРИТЕТы

«ҚазаҚстандағы 

баЛаЛар ҚұҚығын 

Қорғау: жетістіКтері, 

пробЛемаЛары 

және боЛашағы»

защита прав детей 

в Казахстане: 

достижения, 

пробЛемы 

и перспеКтивы

Бала – адамның бауыр еті... жаратылысы ерекше сол бір ғажайыпты Табиғат 

Ананың бізге, адамзатқа жасаған ерекше сыйы деп қабылдайсың. Жаңадан 

отырғызған жас шыбықтай күтім жасап, ертеңгі күні қандай ағашқа айна-

лар екен деп, ойға қаласың. Оларды қорғауға, көзіміздің қарашығындай 

сақтауға тырысамыз. Бұның бәрі біздің діни көзқарастарымызға, мемлекеттік 

идеологияға, қоғамдағы орын алған жағдайларға, сонымен қатар, отбасындағы 

ара-қатынастар мен күнделікті күйбең тірліктерге байланысты.

Дети – особая человеческая каста: они удивительны в своих наивных проявле-

ниях, совершенны, как любимое творение матери-природы… Они вызывают 

наше стойкое и живое любопытство, потому что мы задаемся вопросом: а что 

же из них вырастет? Наше, взрослое, отношение к ним, а, значит, и их права в 

этом мире, равно как и наше стремление и желание их защищать и соблюдать, 

зависело от многих факторов – религиозных воззрений, государственных иде-

ологий, ситуации с общественной моралью и уровнем развития нравственных 

устоев. А также от развития семейных отношений и даже быта…

ғыЛыми–әдістемеЛіК журнаЛ/научно–методичесКий журнаЛ ҚазаҚстан баЛаЛары

  

  

13

вердикт, которое время и история вынесли со-

временному обществу, гласит: ребенок и его права 

должны быть защищены законом, который обще-

ство  обязано  свято  соблюдать.  Почему?  Потому 

что без этого невозможно успешное развитие го-

сударства и нации. Потому что общественный про-

гресс замедлит свой ход без обеспечения комфорт-

ных  условий  накопления  нового  человеческого 

потенциала, которым и являются дети. Таким об-

разом, защита прав детей, создание необходимых 

условий для их роста и развития есть серьезные, 

долгосрочные,  но  крайне  необходимые  инвести-

ции в будущее страны и народа. 

увы,  но  и  сегодня  проблема  реализации  прав 

детей,  их  защита  остается  актуальной  и  требует 

постоянного  анализа  и  мониторинга  со  стороны 

юристов,  социологов,  педагогов  и  родительской 

общественности. Поэтому 27 октября по инициати-

Қазіргі 

уақытта 

замана-

уи  қоғамның  адамзат  алдына 

қоятын  басты  талаптарының 

бірі – бала мен бала құқықтары 

жан-жақты  қорғалуы  тиіс. 

неге?  Себебі,  олай  болмаған 

жағдайда, мемлекет пен ұлттың 

оң  бағытта  дамуы  мүмкін 

емес.  Себебі,  жаңа  адамзат 

әлеуетінің 

жинақталуының 

қолайлы  жағдайы  қамтамасыз 

етілмей  қоғамдық  үдеріс  баяу-

лап  қалады.  Осылайша,  бала-

лар  құқығын  қорғау,  олардың 

өсуі  мен  дамуы  үшін  қажетті 

жағдайды  жасау  еліміз  бен 

халқымыздың 

болашағына 

жасалған  ұзақ  мерзімді,  бірақ 

аса қажетті инвестиция. 

Өкінішке  орай,  бүгін  де  ба-

лалар  құқықтарын  қорғау,  оны 

жүзеге  асыру  проблемалары 

өзекті болып тұр және заңгерлер, 

социологтар,  педагогтар  мен 

ата-аналар  қауымдастығының 

тарапынан  ұдайы  мониторинг 

және  талдау  жасауды  талап 

етеді. Сондықтан да 27 қазанда 

Қазақстан  республикасы  білім 

және  ғылым  министрлігінің 

балалар  құқықтарын  қорғау 

комитетінің 

бастамасымен 

Өскеменде  бұұ-ның  балалар 

құқықтары  туралы  конвенци-

ясын 

ратификациялауының 

20 

жылдығына 

арналған 

«Қазақстандағы 

балалар 

құқықтарын қорғау: жетістіктері, 

проблемалары  және  болашағы» 

№ 4 (20) декабрь 2014

14

деятели, ученые, руководители 

организаций  образования  для 

детей-сирот и детей, оставших-

ся без попечения родителей, а 

также члены неправительствен-

ных организаций. 

Открыл конференцию первый 

заместитель  акима  восточно-

атты  республикалық  ғылыми-практикалық  конфе-

ренция болып өтті. 

конференция  барлық  мүдделі  адамдар  мен 

ұйымдардың  уәкілдік  жиналысы  іспетті  болды.  Со-

нымен...  Оның  жұмысына  Қазақстандағы  юнИСеФ 

өкілдері,  Қр  Парламенті  Мәжілісінің  депутаттары, 

қоғам қайраткерлері, ғалымдар, жетім балалар мен 

ата-ананың  қамқорлығынсыз  қалған  балаларға 

арналған  мекемелердің  жетекшілері,  сондай-ақ, 

үкіметтік емес ұйымдардың мүшелері қатысты. 

конференцияны шығыс Қазақстан облысы әкімінің 

бірінші  орынбасары  ермек  көшербаев  ашты.  Одан 

кейін сөз кезегін форум төрағасы, Қр білім және ғылым 

вице-министрі есенғазы Иманғалиев алды. Ол бұұ-

ның балалар құқықтары туралы конвенцияның 1994 

жылы Тәуелсіз Қазақстанның президенті нұрсұлтан 

назарбаев  қол  қойған  бірінші  халықаралық  құжат 

ретінде мәнін атап өтті. 

бұл  қандай  құжат?  адамзаттың  басым  бөлігі  ба-

лалар құқықтарын мойындап, бүкіл әлемге оларды 

қорғауды  ұсынды.  яғни,  балалардың  құқықтарын, 

мүдделері  мен  қажеттіліктерін  саяси  басымдықпен 

мойындау.  Соның  арқасында  бірнеше  құқықтық 

халықаралық құжаттар жарыққа шықты. Солардың 

ең бастысы, балалар құқықтары туралы конвенцияға 

сәйкес, қоғам мен мемлекеттің барлық салаларында 

балалардың мүдделерін қанағаттандыру басты прин-

цип болуы керек. Оны дүниежүзіндегі елдердің ба-

сым бөлігі қабылдағанына қарап, олардың балалар 

құқықтарын сақтауға мүдделі екендерін көрсетеді. 

балалардың өмір сүру құқықтары, ар-намыстарын 

қорғауы,  жеке  өмірлеріне  қол  сұқпаушылық,  ба-

спанамен  қамтамасыз  ету,  білім  беру,  әлеуметтік 

қамсыздандыру,  денсаулықты  сақтау  және 

медициналық  көмек,  мәдени  құндылықтарға 

қолжетімділік – осы және басқа да құқықтар бүгінде 

біздің  елімізде  де  заңнамамен  қамтамасыз  етілген. 

Осы жолда Қазақстан көптеген басты халықаралық 

ұйымдармен, бірінші кезекте, юнИСеФ, бұұ балалар 

қорымен тығыз байланыста жұмыс істейді. 

конференцияның  бағдарламасы  қызық  та,  та-

нымды  болды.  атап  өтетін  болсақ,  іс-шара  ая-

сында  «Қазақстандағы  балалар  құқығын  қорғау: 

жетістіктері, проблемалары және болашағы» көрмесі 

ұйымдастырылды.  Форумға  қатысушыларға  шығыс 

Қазақстан  облысының  балалар  музыкалық  ұжымы 

сәттілік тіледі, конференцияны ұйымдастырушылар, 

Қр  білім  және  ғылым  министрлігінің  балалар 

құқықтарын қорғау жөніндегі комитеті «Қазақстан ба-

лалары және конвенция» деректі фильмі ұсынылды. 

дегенмен,  ең  бастысы,  балалар  құқықтарын 

қорғау  ісімен  басыбайлы  айналысып  жүрген 

адамдардың  пікір  алмасулары  басты  оқиға  болды. 

Оны  халықаралық  деуге  толық  негіз  бар.  Себебі, 

форумда бұұ (юнИСеФ) балалар қорының бас өкілі 

джун кукита сөз сөйледі, ол Қазақстанның осындай 

игі  шаралардың  арқасында  балалар  құқықтарын 

қорғаумен байланысты барлық мәселелерді шешетін 

әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінің біріне айнала-

тынына сенімін білдірді. 

Сондай-ақ,  конференцияға  қатысушылармен 

ве комитета по охране прав де-

тей  Министерства  образования 

и  науки  республики  казахстан 

в усть-каменогорске была про-

ведена  республиканская  науч-

но-практическая  конференция 

«защита  прав  детей  в  казах-

стане:  достижения,  проблемы 

и  перспективы»,  посвященную 

20-летию ратификации конвен-

ции ООн о правах ребенка.

конференция 

обернулась 

весьма  представительным  со-

бранием  всех  заинтересован-

ных  лиц  и  организаций.  Так. 

в  её  работе  приняли  участие 

представители  юнИСеФ  в  ка-

захстане,  депутаты  Мажилиса 

Парламента  рк,  общественные 

ғыЛыми–әдістемеЛіК журнаЛ/научно–методичесКий журнаЛ ҚазаҚстан баЛаЛары

  

  

15

казахстанской  области  ермек  кошербаев.  После 

чего перед собравшимися с приветственным сло-

вом выступил председатель форума, вице-министр 

образования и науки рк есенгазы Имангалиев. Он 

отметил  главное  –  значение  конвенции  ООн  о 

правах ребенка, как первого международного до-

кумента,  подписанного  в  1994  году  нурсултаном 

назарбаевым,  президентом  независимого  казах-

стана. 

Что  это  за  документ?  Прогрессивная  часть  че-

ловечества  признала  права  детей  и  предложила 

миру последовательно их защищать. То есть, при-

знать права, интересы и потребности ребенка по-

литическим приоритетом. Свет увидели несколько 

правовых  международных  документов,  логиче-

ским, полномасштабным резюме которых выступи-

ла конвенция о правах ребенка, согласно которой 

удовлетворение  интересов  детей  должно  быть 

руководящим принципом во всех сферах деятель-

ности общества и государства. И тот факт, что её 

приняло  абсолютное  большинство  стран  в  мире, 

свидетельствует об их приверженности к соблюде-

нию прав ребенка. 

Право детей на жизнь, защиту чести и достоин-

ства,  личную  неприкосновенность,  жилище,  об-

разование, социальное обеспечение и социальное 

обслуживание,  охрану  здоровья  и  медицинскую 

помощь, доступ к культурным ценностям – эти и 

другие права сегодня законодательно обеспечены 

в нашей стране. на этом пути казахстан активно 

сотрудничает со многими ключевыми международ-

ными организациями, и, в первую очередь, с юнИ-

СеФ, детским фондом ООн. 

Программа конференции была очень интересной 

и  познавательной.  Так,  в  рамках  мероприятия 

была  организована  выставка  «защита  прав  де-

тей в казахстане: достижения, проблемы и пер-

спективы».  участников  форума  приветствовал 

детский  музыкальный  коллектив  восточно-ка-

захстанской  области,  а  организаторами  конфе-

ренции,  комитетом  по  охране  прав  детей  МОн 

рк, их вниманию был представлен документаль-

ный фильм «дети казахстана и конвенция». 

но все же самым главным здесь было общение 

тех людей, для которых защита прав детей стало 

делом жизни. Это общение можно с полным осно-

ванием назвать международным. Так, на форуме 

выступил  джун  кукита,  глава  представительства 

детского фонда ООн (юнИСеФ), который выразил 

уверенность,  что  предпринимаемые  казахстаном 

шаги позволят нашей республике стать одной из 

первых  стран  мира,  которая  решит  все  вопросы, 

связанные с защитой прав детей. 

кроме того, в своём видео-обращении к участ-

никам  конференции  уполномоченные  по  правам 

детей  Ирландии  и  норвегии  поделились  нако-

пленным ими опытом работы. например, норвегия 

стала первой страной, в которой уполномоченный 

по правам ребенка был назначен специально для 

защиты прав детей и молодежи. Это событие про-

изошло в 1981 году. 

бейне-байланыс  арқылы  Ир-

ландия мен норвегиядағы бала-

лар  құқықтары  жөніндегі  уәкіл 

өз  тәжірибелерімен  бөлісті. 

Мәселен,  норвегия  балалар 

құқықтарын  қорғау  жөніндегі 

уәкіл  арнайы  балалар  мен  жа-

стар  құқықтарын  қорғау  үшін 

тағайындалған  бірінші  ел.  бұл 

оқиға 1981 жылы орын алған. 

балалар  құқықтарын  қорғау 

№ 4 (20) декабрь 2014

     

16

мәселесі  заңнамамен  бекітіліп,  жіті  бақылауға 

алынуы тиіс. Сондықтан да Қр Мәжілісі депутаты 

Ирина аронованың сөзі анағұрлым қызық та, мәнді 

болды. Ол Қазақстанда балалардың өмір сүру са-

пасын жақсарту үшін заңнаманың жетілдірілгендігі 

туралы айтып берді. 

Мәселен, жақында ғана қабылданған Қазақстан 

республикасының  «Жетім  балалар,  ата-ананың 

қамқорлығынсыз  қалған  балаларды  тұрғын  үй 

құқығымен  қамтамасыз  ету  мәселесі  бойын-

ша  Қазақстан  республикасының  кейбір  заңнама 

актілеріне  өзгертулер  мен  толықтырулар  енгізу 

туралы»  заңы.  Жалпы  алғанда,  мәжіліс  балалар 

мен  жасөспірімдердің  құқықтарын  реттейтін  елу-

ге жуық нормативтік құқықтық актілерді дауысқа 

салған. Сондай-ақ, жергілікті атқарушы органдарға 

мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге мұқтаж 

жетім  балалар  тізімін  жүргізуді  тапсырды.  Ирина 

аронованың пікірінше, осы процестердің барлығын 

да жандандыру және балалар құқықтары саласын-

да  заң  шығарушылық  процестерді  арттыру  үшін 

әлемдік қауымдастықпен тығыз қарым-қатынас ор-

нату аса маңызды.

Қараусыз қалған, тастанды, заң алдында тәртіп 

бұзған балалар заманауи қоғамның өзекті пробле-

масына  айналған,  сондықтан  да  педагогтар  мен 

социологтардың жіті назарында. бұл мәселе нақты 

шаралар ұйымдастыруды талап етеді. Педагогика 

ғылымдарының кандидаты, юнИСеФ-тің кеңесші-

сарапшысы Ирина Мацкевич солардың бірі – құқық 

қорғау жүйесінде кәмелет жасқа толмағандармен 

жұмыс  жүргізетін  орталықтарды  дамыту  тура-

Права  детей  требуют  за-

конодательного  закрепления 

и  неукоснительного  надзора 

за  их  соблюдением.  Поэтому 

весьма интересным и содержа-

тельным  было  выступлением 

депутата Мажилиса рк Ирины 

ароновой,  рассказавшей  на 

конференции о совершенство-

вании  законодательства  для 

улучшения качества жизни де-

тей в казахстане. 

к  примеру,  закон  республи-

ки казахстан «О внесении из-

менений и дополнений в неко-

торые  законодательные  акты 

республики  казахстан  по  во-

просам  обеспечения  прав  на 

жилище  детей-сирот,  детей, 

оставшихся  без  попечения 

родителей»  –  лишь  один  из 

недавно  принятых.  в  целом 

же  мажилисмены  проголосо-

вали  за  примерно  пятьдесят 

нормативных  правовых  ак-

тов,  регулирующих  права  и 

гарантии  детей  и  подростков. 

кроме  того,  местным  испол-

нительным органам вменено в 

обязанность ведение учетного 

списка  детей-сирот,  нужда-

ющихся  в  жилье  из  государ-

ғыЛыми–әдістемеЛіК журнаЛ/научно–методичесКий журнаЛ ҚазаҚстан баЛаЛары

  

  

17

лы  айтып  өтті.  айтпақшы, 

қазіргі  уақытта  кәмелет  жасқа 

толмағандар арасындағы құқық 

бұзушылық  проблемаларының 

қалай  шешілетінін  Қр  ІІМ 

Әкімшілік  полиция  комитетінің 

басқарма басшысы алексей Ми-

люк айтып берді. 

баланы 

киіндіріп, 

тамақтандырып,  мектеп  пар-

тасына  отырғызу  тым  аз.  Оған 

адам  болуды  үйрету  керек. 

адамгершілік 

мұраларымен 

таныстырып, 

бағыт-бағдар 

беріп,  адами  қасиеттерді  бой-

ына  сіңіріп,  тура  жол  сілтеп, 

айналасындағылармен  ортақ 

тіл табыса білуге, қандай да бір 

мақсатқа, жетістікке қол жеткізе 

білуге баулу қажет. Сондықтан 

«бөбек» 

ұлттық 

ғылыми-

практикалық,  білім  беру  және 

сауықтыру  орталығының  бас 

директоры  Жарас  шонаев  өз 

сөзінде  баланың  адамгершілік-

рухани жағынан дамуына ерек-

ше тоқталып өтті. еліміздің жал-

пы білім беру мекемелерінде өтіп 

жүрген  Сара  назарбаеваның 

«Өзін-өзі тану» пәні осы бағытта 

жұмыс істейді. 

еуразия 

ұлттық 

университетінің  профессоры, 

педагогика 

ғылымдарының 

докторы  Ғалиябану  кертае-

ственного  жилищного  фонда.  для  активизации 

всех этих процессов и повышения качества зако-

нотворческого процесса в области прав ребенка, 

по  мнению  Ирины  ароновой,  немаловажным  яв-

ляется развитие плодотворного сотрудничества с 

мировым сообществом.

ребенок безнадзорный, заброшенный, пребыва-

ющий в конфликте с законом давно стал актуаль-

нейшей проблемой современного общества, а по-

тому объектом пристального внимания педагогов и 

социологов. Этот вопрос нуждается в организации 

практических  мер.  Ирина  Мацкевич,  кандидат 

педагогических наук, консультант-эксперт юнИ-

СеФ, рассказала об одной из них – развитии цен-

тров по работе с несовершеннолетними в систе-

ме правосудия. кстати, о том, как в современном 

обществе  решается  проблема  правонарушений 

среди  несовершеннолетних  рассказал  руково-

дитель управления комитета административной 

полиции Мвд рк алексей Милюк. 

ребенка  мало  обуть,  одеть,  накормить  и  уса-

дить за парту. его нужно научить быть Челове-

ком…  Познакомить  с  нравственным  наследием 

человечества,  дать  ориентиры,  воспитать  при-

верженность моральным устоям, показать доро-

гу к достижения самореализации, успеха, согласия 

и  взаимопонимания  с  окружающим  его  миром… 

Поэтому  генеральный  директор  национального 

научно-практического,  образовательного  и  оз-

доровительного центра «бобек» Жарас шунаев 

в своем выступлении уделил большое внимание 

нравственно-духовному  развитию  личности  ре-

бенка. Оно является содержанием инвариантно-

го в нашей стране образовательного предмета 

«Самопознание»,  автором  которого  стала  су-

жүктеу/скачать 4,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: