А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010

 

483 

Сафаров Д.И.

 

Проблемы систематизации экологического законодательства... 

 

 

всегда 

характеризует 

выбираемые 

направления 

совершенствования 

экологического  законодательства  как  обоснованные  и  последовательные.  На 

современном  этапе  развития  экологического  законодательства  Узбекистана,  по 

нашему мнению, существует потребность последовательного использования всех 

имеющихся форм систематизации, в том числе не следует отдавать предпочтения 

лишь  инкорпорации,  консолидации  либо  только  кодификации,  поскольку  одна 

форма систематизации может со временем перетекать в другую. 

     Особую  актуальность  на  этом  фоне  приобретают  создание  концепции 

систематизации экологического законодательства и ее практическое применение. 

Через  отраслевую  теорию  должен  осуществиться  объективно  обусловленный 

переход  к  систематизации  экологического  законодательства.  Указанные 

обстоятельства 

предопределяют 

необходимость 

формирования 

единой, 

логически  выверенной,  всесторонне  обоснованной  теории  систематизации 

экологического законодательства. 

     К  основным  условиям  проведения  систематизации,  обеспечивающим  ее 

всесторонность,  обоснованность  и  объективность,  относятся:  а)  исходное 

понимание  экологического  законодательства  как  комплексной  отрасли 

законодательства,  регулирующего  общественные  отношения  по  охране 

окружающей  природной  среды  и  обеспечению  экологической  безопасности 

наряду  с  отношениями  связанными  с  природопользованием;  б) соблюдение 

оптимального 

соотношения 

и 

обоснованной 

последовательности 

в 

использовании 

различных 

форм 

систематизации 

экологического 

законодательства  –  инкорпорации,  консолидации,  кодификации  –  на  каждом 

конкретном этапе существования и развития экологического законодательства; в) 

своевременность  осуществления  комплексной  кодификации  в  отрасли 

экологического  законодательства  –  создания  Экологического  кодекса,  которая 

удостоверяется фиксированием совокупности особых предпосылок и условий для 

такой кодификации. 

     В  качестве  факторов,  определяющих  условия  и  границы  систематизации 

экологического  законодательства,  выделяются:  Конституция  Республики 

Узбекистан;  международные  договоры  Республики  Узбекистан;  судебная 

практика;  опыт  правового  регулирования  и  систематизации  законодательства  в 

сфере охраны и использования природных ресурсов других государств. 

     Особенность  применения  инкорпорации,  консолидации  и  кодификации

 

экологического  законодательства  заключается  в  том,  что  они  применяются  с 

учетом конкретного этапа развития экологического законодательства. 

     Потенциал инкорпорации в экологическом законодательстве задействован не 

в полной мере, поскольку преобладает использование неофициального ее вида. В 

современный  период  экологического  законодательства  необходимо  применять 

виды  инкорпорации,  ориентированные  на  более  глубокую  переработку  массива 

нормативно-правовых  актов,  регулирующих  экологические  отношения, 

официозную и официальную, систематическую и сложную инкорпорацию. 

 

Консолидация  в  целом  не  может  быть  характерной  для  экологического 

законодательства   ввиду    отсутствия   на    законодательном    уровне    всех

  

А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010 

 

 

484 

Сафаров Д.И.

 

Проблемы систематизации экологического законодательства... 

 

 

необходимых  правовых  институтов  и  комплексов,  ряда  запланированных  в 

действующем  экологическом  законодательстве  законодательных  и  иных 

нормативных  правовых  актов.  Консолидация  применима:  а)  устранении 

необоснованной  узости  предмета  правового  регулирования  отдельных  законов; 

б)  преодолении  образовавшейся  разрозненности  в  правовом  регулировании 

экологических общественных отношений различными нормативными правовыми 

актами [4.11-12]. 

Кодификация 

является 

перспективой 

развития 

экологического 

законодательства.  При  этом  можно  выделить  ряд  взаимосвязанных  исходных 

положений:  а)  кодификация  экологического  законодательства  –  закономерная 

форма  непрерывного  процесса  развития  и  упорядочения  законодательства;  б) 

кодифицированный  акт  совсем  не  обязательно  является  головным  в  отрасли 

права  и  законодательства;  в)  создание  Экологического  кодекса  является  лишь 

одним из результатов кодификации экологического законодательства; последняя 

представляет  собой  правовое  понятие  с  большим  объемом,  чем  понятие 

«создание Экологического кодекса». 

 Как 

утверждает  проф.  Ш.Х.Файзиев  «Современное    состояние  

законодательной  основы    экологической    политики  Республики  Узбекистан 

требует  принятия  нового  консолидирующего    головного  кодифицированного  

акта  комплексного  характера.  Кодификация  экологического  законодательства  – 

это  сложный    законодательный  процесс,    который  основывается  на  политико-

правовых, социально-экономических  предпосылках взаимодействия  общества и 

природы  и  научно-практическом  обосновании    разработки    нормативного    акта 

нового  содержания» [5]. 

  Своевременность 

разработки  Экологического  кодекса  Республики 

Узбекистан 

определяется 

констатацией 

на 

стадии, 

предшествующей 

законопроектным работам, совокупности таких предпосылок и условий, которые, 

взятые  в  единстве,  при  одновременном  своем  проявлении,  будут  обеспечивать 

необходимый уровень полноты и качественности будущего акта. Об их наличии 

свидетельствуют:  а) факт  отсутствия  возможности  решения  задач  развития  и 

совершенствования  экологического  законодательства  в  рамках  более  простых 

законотворческих  механизмов  (нецелесообразны  разработка  и  тем  более 

принятие  Экологического  кодекса  для  решения  лишь  некоторых  текущих  задач 

обновления  и  углубления  правового  регулирования);  б) общая  согласованность 

будущего  кодификационного  акта  экологического  законодательства  с 

позитивными процессами развития всей системы узбекского законодательства; в) 

официальные  опыты  систематизации  экологического  законодательства  –  в 

формах  официозной,  официальной  инкорпорации  этого  законодательства, 

консолидации  во  всех  уместных  случаях;  г) предварительные  теоретические 

исследования  по  основным  положениям  общей  части  будущего  Экологического 

кодекса, среди которых приоритетным является утверждение системы основных 

правовых ориентиров отрасли (цели, задачи, принципы, дефинируемые правовые  

понятия).  Создание  Экологического  кодекса  можно  рассматривать  как  реальная 

будущность  отрасли   экологического   законодательства,   однако   в  настоящий 

 

А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010 

 

 

485 

Сафаров Д.И.

 

Проблемы систематизации экологического законодательства... 

 

 

момент соответствующие работы характеризуются как преждевременные. 

Исследование  некоторых  аспектов  систематизации  экологического 

законодательства показало, что:  

Во-первых,  систематизацию  можно  выделить  как  один  из  основных 

факторов  влияющих  на  эффективность  регулирования  отношений  в  сфере 

охраны  окружающей  природной  среды,  природопользования  и  обеспечения 

экологической  безопасности.  Систематизация  служит  для  одновременного 

улучшения  содержания  и  формы  экологического  законодательства,  для  более 

эффективного  его  применения  и,  в  конечном  счете,  увеличения  его 

действенности. 

Во-вторых,  сущность  систематизации  экологического  законодательства 

заключается  в  том,  что  все  разнообразие  существующего  правового 

регулирования,  заключенное  в  значительном  объеме  нормативно-правовых 

актов,  регулирующие  однородные  общественные  отношения  подвергается 

обобщению и упорядочению.  

 В-третьих, экологическое законодательство может быть систематизировано 

посредством применения к нему разных форм систематизации. На современном 

этапе  развития  экологического  законодательства  Республики  Узбекистан 

существует  потребность  последовательного  использования  всех  имеющихся 

форм  систематизации.  Не  следует  отдавать  предпочтения  лишь  инкорпорации, 

консолидации либо только кодификации. Поскольку, одна форма систематизации 

может со временем перетекать в другую и т.д. 

 В заключение хотелось бы отметить что выбираемая форма систематизации 

непосредственно  влияет  на  число,  юридическую  силу  систематизируемых 

нормативно-правовых 

актов. 

Например, 

кодификация 

экологического 

законодательства,  по  нашему  мнению,  требует  обобщения  и  упорядочения 

подзаконных  нормативных  правовых  актов,  регулирующих  экологические 

правоотношения,  лишь  постольку,  поскольку  последние  заключают  в  себе 

первичные правовые нормы, и в той степени детализации, которая необходима на 

законодательном уровне. И это еще раз подчеркивает, что необходимо тщательно 

исследовать  все  формы  систематизации  и  учитывать  их  возможности  и 

особенности их использования.  

 

ЛИТЕРАТУРА 

 

1.

 

Джалилов  И.Д.  Некоторые  вопросы  совершенствования  земельного  законадательства.  Народное 

слово, 1996 год 10 октября.  

2.

 

Нацинальный  доклад  о  состоянии  окружающей  среды  и  использовании  природных  ресурсов  в 

Республике Узбекистан (1988-2007). Под общ. ред. Б.Б.Алиханова. Ташкент: Чинор ЭНК, 2008.  

3.

 

Венгеров  А.Б.  Теория  государства  и  права:  Учебник  для  юридических  вузов.  3-е  изд.  –  М.: 

Юриспруденция,  2000. – С.290. 

4.

 

Игнатьева  И.А.  Экологическое  законодательство  России:  теория  и  практика  системизации. 

Аторефер. дисс. ...докт. юрид. наук. – М., 2007. 

5.

 

Файзиев  Ш.Х.  теоритеческие  проблемы  правового  обеспечения  экологической  политики 

Республики Узбекистан. Дисс ...докт. юрид. наук. – Ташкент,  2004. – 100 с.  

 

А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010 

 

 

 

486 

М.С.ДАНИШБАЕВА  

А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің магистранты  

 

ЖЕРГЕ ЖЕКЕ МЕНШІК ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ 

 ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕЛУІ 

 

В  данной  статье  рассматриваются  правовые  отношения  частной  собственности  на  землю  в 

Республике Казахстан. 

 

This  article  deals  with    law  relations  of  private  property  relations  of  land  in  the  Republic  of 

Kazakhstan. 

 

Жердің  жеке  адамдардың  меншігінде  болуы,  оның  экономикалық, 

әлеуметтік жағдайына әсер етіп, аса маңызды рөл атқарып келгені, қоғамдық 

даму  үрдісінің  тарихынан  белгілі.  Сондықтан  барлық  кезеңде,  халықтар 

арасында  жерге  иелік  ету  құқығы  үшін  күрес,  қоғам  дамуының  барлық 

кезеңдеріндегі процесс. 

Тарихта  жерді  меншіктену  үшін  күрес,  әлемдегі  көптеген  оқиғалардың, 

негізі  болды.  Себебі,  адам  баласының  жерге  деген,  оған  билік  етуге  деген 

құштарлығы, қажетті заңды процесс. 

Қоғамдық  қатнастар  жүйесінде  жерге,  деген  құқықтық  қатнас  адамзат 

қоғамының  алғашқы  даму  кезеңдерінен  бастау  алады.  Алғашқы 

мемлекеттіліктің  нысаны  (формасы),  құлиеленуші  мемлекетте,  сондай-ақ, 

феодальдық  қоғамда,  тағы  басқа  мемлекеттің  басқа  кейіптерінде  де,  жерге 

деген  құқықтық  қатнастар  болған  және  сол  қоғамға  сай  құқықтық 

нормалармен реттеліп дамығанын байқаймыз. 

Сондықтан  да,  жер  құрылымы  туралы  мәселе,  жерге  меншік 

формасының  мәселелері,  жерге  қауымдық  иелік  формасы,  жерге  жеке 

меншіктіктің маңызы өте зор. 

Біздің ойымызша, құлиеленуші қоғамдағы жер қатнастарының екі кейпін 

(типін)  –  көне  Шығыстағы  жер  қатнастары  мен  антикалық  дәурдегі  жер 

қатнастарының  қалай  реттелгені  туралы,  мысал  ретінде  көне  Вавилондағы 

жер қатнастары мен Римдегі жер қатнастарын арнайы келтіруге болады. 

Көне  Вавилондағы  мемлекет  пен  құқық  жер  қатынастарын  реттеуде, 

ерекше мәлімет беретін ерекшелігімен, өзіне назар аудартады. Вавилон көне 

шығыс  құл  иеленуші  қоғамының  типтік  мысалы  бола  алады.  Бұл  құл 

иеленушілік  қоғамның,  сол  қоғамға  сай,  антикалық  құл  иеленуші  қоғамнан 

өзінің өзгешілігін көрсететін бірқатар, өзіне тән ерекшелігі бар (Грекия, Рим). 

Көне  Қосөзендегі  мемлекеттің  қалыптасу  ерекшелігі  сонда,  бұл 

процестің  сыртқы  формасы  жағынан  алып  қарағанда,  жеке  қоғамдардың 

бірлесуінен қалыптасты. Олардың үстінен қараған патша, жердің ең жоғарғы 

иесі  боп  есептелді.  Шындығына,  кейбір  жеке  қауымда  мұра  етіп  қалдырған 

жерге  ол  жалғыз  өзі,  жеке  дара  барлық  меншікке  иелік  етті.  Кейіннен 

біртіндеп   қауымдық   меншік,   мемлекеттік   меншікке   айналып,  нақтылап  

 

487 

А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010 

 

Данишбаева М.С.

 

Жерге жеке меншік қатынастарының құқықтық реттелуі 

 

 

айтқанда, соған бірігіп, сіңіп, тұтасып кетеді. Осының негізінде біртіндеп, Сарай 

(Орда патшалық) шаруашылығы үшін арнайы жер, және патша үшін – патшалық 

жер бөлінеді, және, әдетте оған, храмдық жер де қосылады. Патша мен храмдарға 

қарасты жерлер, мемлекеттің қол астындағы құлдардың күшімен өңделіп, соның 

нәтижесінде, ұжымдық құл иеленудің өзі, жоғарғыдағы азғана топтың пайдасына 

қызмет  етті.  Сол  ортадан,  пайдаланып  отырған  азғана  топтың  арасынан  құл 

иеленуші таптың өкілдері шықты, солар алғашқы жекеменшік жер иелері болып 

есептелді. 

Қазақстанның  тарих  ғылымында  көшпелі  -  қазақтардың  экономикалық 

негізін  малға  жекеменшік  құрады,  ал  жерге  жекеменшік  алғашқыда  болмаған. 

Бұл  саладағы өткір қадамды  отандық  ғалым, Әбдуәли  Еренұлы  Еренов  жасады. 

Ғалымның  дәлелдеуі  бойынша,  көшпелі-малшылардың  өндірістік  қатынастар 

жүйесіндегі анықтаушы орынды жерге жекеменшік қатынастары айқындайды [1]. 

Қоғамдық  меншіктен  жеке  меншікке  айналған  жердің  объектісіне  көңіл 

аударсақ,  сол  жерде  өскен  төрт  түлік  мал  болды.  Жердің  табиғи  өнімі  (мал) 

алғашында  рудың,  тайпаның  ұжымдық  меншігі  болса,  кейіннен  жекелеген  бай 

феодалдардың  қолына  еркін  өтіп,  жеке  меншікке  айналды.  Отбасы,  тек  қана, 

тұрмыстық қатынастарда ғана бөлінбеді, иелік ету салалары да дараланды [2]. 

Малы  көп,  бай  отбасының  пайда  болуы,  малға  жеке  меншіктіктің  бастауы 

болып,  соның  негізін  қалады.  Ғалымдардың  зерттеулеріне  сүйенсек  малға  жеке 

меншік иелік құқығының  белгісі ретінде, малға соғылатын түрлі таңбаның пайда 

болғанын байқаймыз [3]. 

Төрт  түлік  малдың  жеке  меншік  объектісіне  айналуы,  сол  кездегі 

қалыптасып,  орныққан  жерге  меншіктіктің  қауымдық  түрімен  қарама-қайшы 

келді.  Өйткені,  жерге  меншіктің  бұндай  түрі  дараланып,  жекеленген  мал 

шаруашылығының дамуына белгілі мөлшерде кедергі жасады. Бұл күресте жеңіс, 

үстем  тап  иелері  бай  феодалдардың  жағында  болды.  Себебі,  феодалдар  өз 

малдарын  жайылыммен  қамтамасыз  ету  мақсатында  жайылым  жерлерді  іздеді. 

Мал басының қарқындап өсуі және мал шаруашылығының дамуына байланысты 

феодалдар  жайылымды  кеңейтіп,  жақсы  жерлерді  өздерінің  қарамағына  алуға 

үнемі  әрекет  жасады.  Ескеретініміз,  кезең-кезеңімен,  әлсін-әлсін  қайталанып 

отырған  жұт,  табиғи  апаттар,  малдың  жаппай  қырылуына  әкеп  соғып,  мал 

шаруашылығының  ауыр  жағдайда  болған  кездерін  айтуға  болады.  Сондықтан, 

мал  иелері  феодалдар  табиғи  апат,  жұттан  мал  басын  аман  сақтап  қалудың  ең 

оңтайлы жолы, малға жайлы, құнарлы жайылым мен (жайлау, қыстақ, күзеу) жыл 

он  екі  ай  қамтамасыз  ету  керек  екенін  ескеріп,  соны  өзі  иелігіне  айналдыруға 

ұмтылды. 

Қауымдық  жер  қатынастарының  ыдырауына  объектінің  жеке  меншікке 

айналуы  ықпал  етті.  Бұл  бағдарда,  “ең  бастысы  қысқы  жайылымға  ие  болу” 

дейді, көшпенді түркілердің көне тарихын зерттеуші-ғалым [4]. 

Қыстақты, қысқы жайылым жерлерінен кейінгі маңызды жер ретінде, жазғы 

жайылым,  болатын  шөбі  құнарлы

 

жайлауды  жеке  меншікке  айналдыру  ірі 

байлардың, белгілі адамдардың құзырында болды. 

А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010 

 

 

488 

Данишбаева М.С.

 

Жерге жеке меншік қатынастарының құқықтық реттелуі 

 

 

Белгілі ру, тайпадан шыққан ірі мал иелері, қауымдық жерлерді өзіне қарату 

арқылы,  қарапайым  қауым  мүшелерін  ығыстырып,  басқа  нашар  жерлерге 

ауысуына  мәжбүр  етті.  Аздаған  қауымдық  иелігіндегі  жерлер  біртіндеп,  сол 

байлардың  қолына  көшті.  Бұның  өзі,  дала  феодалдарының  көшпелі  мал 

шаруашылығын  жеке  дара  дамытуға  арналған  материалдық  негізді  құру 

мақсатына сай келді. 

Кейбір  кеңес  дәуірі  ғалымдарының  пікірі  бойынша,  Қазақстанның  көшпелі 

жағдайында  ХХ  ғасырға  дейін  жерге  феодалдық  меншіктің  қалыптасуы  мүмкін 

емес деп таниды. Бұл көзқараспен, академик С.З. Зиманов келіспейтінін айтады. 

Оның пікірінше, бұл көзқарас тарихи шындыққа қайшы келеді [5]. 

Көшпелілердің  кеңестік  төңкеріске  дейінгі  жерге  иелік  ету  туралы 

мәліметтің  аздығына  қарамастан,  жерге  феодалдық  жеке  меншіктің  болғаны, 

оның өзі бастауын орта ғасырдан алатыны жөнінде деректер жеткілікті. 

 Тарих  ғылымында,  қоғамның  феодалдық  қатынасқа  көшуі  Орталық  және 

Шығыс Қазақстан, сондай-ақ Батыс Қазақстанға қарағанда, Оңтүстік Қазақстанда 

қарқынды  жүріп,  ертерек  қалыптасқан  деген  пікір  бар.  Біздің  ойымызша  сол 

өңірде тұратын тайпалардың экономикалық және саяси даму деңгейінің тұрақты 

даму процесінің нәтижесіне байланысты туындаған. 

Сондай-ақ,  ерекше  атап  өтетін  мәселе,  бұл  аймақтың  адамдары  жерге 

тұрақты  болғандықтан  таза  көшпелілерге  жатпайды.  Яғни,  мұндағы  халықтың 

белгілі  мөлшері  отырықшы  күн  кешті,  немесе  жартылай  отырықшы  еді. 

Халықтың  отырықшы  бөлігі  жер  өңдеумен  айналысты.  Олар,  табиғи  өнім 

жинамай,  еңбектеніп  суармалы  жерлер  арқылы,  соны  өңдеуді  үйренді  және  бұл 

еңбектерімен қатар мал шаруашылығымен де шұғылданды. 

Жер  шаруашылығы  үстем  болып,  жерді  пайдалану  төңірегіндегі  мәселелер 

алға  шығып,  дамыды.  Суармалы  жерлерде  жерге  иелік  етуді,  жекешелендіруді 

жүргізу  аса  маңызды  мәнге  ие  болды.  Қолдан  өңделіп,  суармалы  жерлерге 

айналған жер шаруашылығында, сол жерлерге әкелінетін судың рөлі де, ерекше 

орын  алады.  Өйткені,  суармалы,  жерлерді  суландыру  көздері  өнімнің  негізгі, 

басты  құралы  болып  табылады.  Қауымдық  жерлерді  узурпациялау,  тартып  алу, 

суармалы жерлерді де иемденуге апарып соқтырды [6]. 

Сонымен,  бұл  процесс  жерге  феодалдық  меншіктің  қалыптасуын  көрсетіп 

берді. 

Еліміздегі,  қатынастарының  жаңа  кезеңі,  ресми  түрде  1991  жылдың  16 

желтоқсанында  Қазақстан  Республикасының  “Қазақстан  Респуликасының 

мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” конститутциялық заңын қабылдаумен басталды.   

Бұл заңның   негізі   Қазақ   КСР   Жоғарғы   Кеңесі   1990    жылы қабылданған 

Жер  туралы  кодексінің  жаңа  редакциясында  жатыр.  Осы  кодекстің  3-бабында 

бекітілгендей,  Қазақстан  Республикасының  жері  тек  қана,  республика  меншігі 

болып танылады делінген. Бұл өте анық, прогрессивтік шешім болып есептелді. 

Себебі,  бұл  шешім,  бұрыңғы  одақтық  заңға  қайшы  келетін,  ол  заңда  жер  “сол 

территорияда  өмір  сүріп  жатқан  халықтың  байлығы”  деп  көрсетілген. 

Бұндай  

“еркіндікке”  бұрын  жол  берілмеген.  Жер  туралы кодекс Қазақстан

  

 

А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2-3, 2010 

 

 

489 

Данишбаева М.С.

 

Жерге жеке меншік қатынастарының құқықтық реттелуі 

 

 

Респуликасында  жер  қатынастарын  1995  жылдың  22  желтоқсанына  дейін,  яғни 

жер туралы Жарлық күшіне енгенге дейін реттеді. 

Жер  туралы  кодекс,  республикадағы  жер  құрылымына  реформа  жасады, 

жүргізілген  өзгерістердің  айтарлықтай  маңызы  болды  және  ол  төмендегідей 

мәселелерде айқын көрініс тапты: 

-

 

республика азаматтарына жер учаскелерін алу құқығы берілді және жеке 

қожалық шаруашылығына алған жерін, жеке үй маңындағы жерін, бау-бақша мен 

мал  шаруашылығын,  құрылыс  және  үйін,  саяжай,  т.б.  дәстүрлі  еңбектен  тапқан 

дүниесін мәңгілік мұра арқылы ұрпағына беруге мүмкіншілік алды; 

-

 

азаматқа  бөлінетін  жер  көлеміне  қойылатын  қатаң  шектеулер  алынып 

тасталды; 

-

 

жер  иелерінің  қызметіне  мемлекет,  шаруашылық  және  басқа  да 

ұйымдардың сырттан келіп араласуына тиым салынды; 

-

 

жер иелері мен жер пайдаланушылардың құқығы заңдастырылды; жерде 

өзінің еркін шаруашылық жүргізу; өздері өндірген ауыл шаруашылық өнімдеріне 

өздері  иелік  етуі  және  оны  сату  арқылы  пайда  табу;  жерді  жалға  беруге  рұқсат 

етілген; 

-

 

жергілікті  атқару  және  өкілетті  ұйымдардың  жер  қатынастарын 

реттеудегі уәкілдігі кеңейтілген; 

-

 

жерге төлем төлеу белгіленген; 

-

 

жер дауын шешу үшін сот билігінің рөлі күшейтілген; 

Жер  туралы  реформаның  алға  қойған  негізгі  міндеттеріне:  жерде  түрлі 

шаруашылықтың  тиімді,  өнімді  жұмыс  істеуі  үшін,  экономикалық,  әлеуметтік 

және  құқықтық  жағдайын  дұрыс  жолға  қойып,  сол  арқылы  жер  қатынастарын 

жетілдіріп,  дамыту.    Сондай-ақ,  жерді  тиімді  пайдалану,  оны  қорғау  және 

солардың  негізінде  ауыл  шаруашылық  өнімін  мол  алуға  жол  ашу  да  басты 

мақсаттардың бірі болды. 

Жер реформасының негізгі бағыттары болып мыналар белгіленді: 

-

 

арнайы  жер  қорын  қалыптастыру,  бұл  болашақта  оны  өте  тиімді 

пайдалану мақсаты үшін жасалды. 

-

 

мемлекеттік 

ауыл 

шаруашылық 

өнеркәсіптерінің 

мүліктерін 

жекешелендіру  мен  оның  жерлерін  мемлекеттік  иеліктен  айыру  жағдайындағы 

қайта бөлісті реттеу; 

-

 

селолық ел орналасқан жерлердің шекарасын белгілеу; 

-

 

жер  учаскелерін  пайдалану  құқығы  туралы  құжаттарды  толтыру  мен 

қайта толтыру. 

Мемлекеттің  арнайы  жер  қорынан,  ең  бірінші  кезекте  шаруашылық 

қожалығын  жүргізетін  азаматтарға  жер  берілді.  Сондай-ақ,  бау-бақша,  мал 

шаруашылығы,  үй  жанындағы  шаруашылық  жүргізуге  де  қажетті  жерлер 

айқындалды.  Жер  қоры  негізінен  бөлінген  өз  жерлерін  дұрыс,  тиімді пайдалана 

алмаған  ауыл  шаруашылық  өнеркәсіптері  мен  ұйымдары  жерлерінен 

жырақтатылды.  Сондықтан  да  бұл  үшін  заңда  жерді  дұрыс,  тиімді  пайдалана 

алмағандардан алып, тиімді пайдаланатындарға берудің құқықтық механизмдері 

айқындалды тапты. 

жүктеу/скачать 5,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: