Ғылыми-практикалық конференциясының материалдары

393 

 

ӘОЖ  519.23:63 

 

АГРОӨНЕРКӘСІП КЕШЕНІНДЕ МАРКЕТИНГТІК ҚЫЗМЕТТІ ЖЕТІЛДІРУ 

 

КЕРІМҚҰЛ Н. 

Экономика мамандығының 2 курс магистранты 

Ғылыми жетекшісі: ОРАЛБАЕВА Ж.З., э.ғ.к. 

Алматы Университеті, Алматы қ. 

 

Жұмыста  интеграциялық  процестер  негізінде  аграрлық  секторға  инновациялық 

қызметті  енгізудің  ерекшеліктері  зерттелді.  Интеграциялық  және  инновациялық-

инвестициялық процестер стратегиясы негізінде Құс шаруашылығындағы инновациялық 

кәсіпкерлік  қызметті  қалыптастыру  мен  дамытудың  негізгі  мүмкіндіктері  қаралды. 

Аграрлық  сектор  салаларында,  атап  айтқанда  құс  шаруашылығында  өндіріс  тиімділігі 

ет және сүт өнімдерін өндіру және қайта өңдеу үшін агроөнеркәсіптік кешен құрылымы 

түрінде  аграрлық  саланың  ет  және  сүт  шаруашылығы  кәсіпорындарын  біріктіру 

нәтижесінде  артатыны  анықталды.  Ол  кооперациялық  және  интеграциялық 

байланыстарға негізделуге және өндірістің, қайта өңдеудің және іске асырудың барлық 

кезеңдерінде қолайлы жағдайлар түрінде орнықты негізге ие болуға тиіс. Инновациялық-

интеграциялық  процестер  негізінде  құс  шаруашылығын  дамытудың  негізгі  трендтері 

айқындалды.  Авторлар  Құс  шаруашылығындағы  интеграциялық  өсудің  негізгі 

бағыттарын өндіріс құрылымын кеңейту немесе басқа компаниялармен біріктіру түрінде 

ұсынады. Зерттеу қорытындысында авторлар негізгі критерийлерді факторлық талдау 

нәтижесінде  алынған  экономикалық  көрсеткіштерді,  атап  айтқанда  бірнеше  регрессия 

әдісімен инновациялық кәсіпорынның мамандану деңгейін есептеуді ұсынады. 

Зерттеу  барысында  интеграциялық  өсу  негізінде  Құс  шаруашылығындағы 

инновациялық  қызметті  дамытудың  ғылыми-әдістемелік  негіздері  ұсынылды.  Аграрлық 

сектордағы инновациялық  белсенділік, шетелдік тәжірибені пайдалану бойынша алынған 

нәтижелер  негізінде  отандық  ауыл  шаруашылығы  өнімдерін  әлемдік  нарыққа  шығару 

жолдары айқындалды. 

Түркістан  облысының  аграрлық  саласындағы  инновациялық  кәсіпкерлік  қызметтің 

қазіргі  жай-күйі  мен  даму  үрдістерін  талдау  қорытындылары  бойынша.  Әзірленген 

экономикалық-математикалық  модельдердің  көмегімен  жақын  болашаққа  ҚР  аграрлық 

саласының инновациялық даму параметрлері негізделді. 

Интеграциялық  өсу  стратегиясы  негізінде  елдің  аграрлық  секторында  инновациялық 

кәсіпкерлік  қызметті  енгізу,  сондай-ақ  кластерлік  технологияларды  пайдалану  саланы 

инновациялық-инвестициялық  дамытудың  перспективалы  бағыты  болып  табылады. 

Шетелдік  және  отандық  зерттеушілердің  пікірінше,  инновацияны  ынталандырудың  ең 

тиімді  тәсілдерінің  бірі  елдің  экономикалық  салаларында  ірі  кәсіпорындарды 

қалыптастыру  болып  табылады[1].  Ауыл  шаруашылығы  өндірісінің  тиімділігі 

инновацияларға  тәуелді  және  инновациялық  қызмет  өнімділік  пен  өнімділіктің  артуына 

ықпал  етеді[2].  Көптеген  шетелдік  авторлар  бұл  байланысты  атап  өтеді,  мысалы,  K. 

Hoffman-ның  пікірінше,  компания,  ғылыми  әзірлемелер  және  жаңа  инновациялық 

технологиялар  арасында  белгілі  бір  байланыс  бар[3].  J.  Mairesse,  P.  Mohnen,  E.  Kremp 

ғалымдары  аграрлық  сектордың  құрылымдық  бөлімшелерінде  инновацияларды  енгізу 

саладағы өнімділік пен өнімділікті шамамен екі есе арттыруға ықпал ететінін атап өтті[4]. 

Қазақстанда  сондай-ақ  агроөнеркәсіптік  кешенді  ұйымдастыру  процесінде  осындай 

зерттеулерге ерекше мән берген жөн. 

394 

 

Маркетингтік  қызмет,  егер  ол  ұтымды  ұйымдастырылған  болса,  оң  нәтижелерге  қол 

жеткізеді,  мұны  негізінен  инновациялық  қызметтің  ең  тиімді  жолын  -  аймақтық 

инновацияларды  қаржыландыруды  жүзеге  асыратын  дамыған  елдердің  тәжірибесі 

дәлелдейді.    

Қазақстанда  қазіргі  уақытта  Түркістан  облысында  ет  кластерін  құру  бойынша  іс-

шаралар жүргізілуде. Бұл жобаны іске асыру үшін құс етін өндіру және қайта өңдеу үшін 

агроөнеркәсіптік  кешен  құрылымы  түрінде  аграрлық  саладағы  ет  шаруашылығы 

кәсіпорындарын  біріктіру  қажет.  Құрылым  кооперациялық  және  интеграциялық 

байланыстарға  негізделуі  және  өндірістік  процестің  барлық  кезеңдерінде  қолайлы 

жағдайлар жасау үшін тұрақты негізге ие болуы тиіс[5]. 

Айта  кету  керек,  ет  және  сүт  өнімдерін  өндіруді  ұлғайту  үшін  жағдай  жасау  бірінші 

кезекте  қарастырылуы  керек,  екінші  рет  өнімді  қайта  өңдеу  үшін  жаңа  инновациялық 

бірлестіктер құру қажет. Осыған байланысты, мал шаруашылығы мен құс шаруашылығы 

саласындағы  аграрлық  сектордың  инновациялық  процестерін  дамытудың  басым 

бағыттарына мыналарды жатқызуға болады:  

- асыл тұқымды мал шаруашылығы мен құс шаруашылығын мемлекеттік-жеке қолдау; 

-  ет  өнімдерінің  көлемін  ұлғайту,  асыл  тұқымды  табынды  жаңғырту  негізінде 

өнімділікті  арттыру,  теңгерімдік  азық  базасын  құру  және  оңтайлы  рацион  бойынша 

азықтарды азықтандыру және ұстау үшін жаңа технологияларға көшу;  

-  мал  шаруашылығы  мен  құс  шаруашылығы  өнімдерін  қайта  өңдеудің  инновациялық 

ресурс үнемдейтін технологияларын енгізу;  

-  мал  шаруашылығы  мен  құс  шаруашылығы  өнімдерін  өткізу  нарығының 

логистикалық қамтамасыз етуі мен инфрақұрылымын дамыту.  

Зерттеу материалдары мен әдістері. Маркетингтік қызметтің даму процестерін зерттеу 

үшін,  жалпы  және  интеграциялық  негізде  статистикалық-математикалық  әдістер 

қолданылды.  Бұл  әдістер  өндірістік-экономикалық  көрсеткіштерді  математикалық 

теңдеулер түрінде ұсынуға мүмкіндік берді.  

Экономикалық  көрсеткіштердің  нәтижелері  мен  оларға  әсер  ететін  факторлар 

арасындағы  байланысты  талдау  ерекше  маңызды.  Өндіріс  процесіне  байланысты  нәтиже 

мөлшерінің  өзгеру  заңдылықтарын  білу  стратегиялық  жоспарды  басқарудың  қажетті 

шарты  болып  табылады.  Ауылшаруашылық  өндірісінде  экономикалық  көрсеткіштер 

арасында  Функционалды  және  корреляциялық  байланыстар  бар.    Көптеген  өндірістік  - 

экономикалық  процестерде көрсеткіштер арасында өте күшті  емес, толық емес байланыс 

бар - көптеген бақылаулардың нәтижелері түрінде, орташа мәндер түрінде корреляциялық 

байланыс.  Сонымен  қатар,  заңдылықтың  тән  тенденциясына  ұқсас,  олардың  кездейсоқ 

ауытқулары келтіріледі. 

Аграрлық  сала  өндірісіндегі  экономикалық  нәтижелі  көрсеткіштердің  өзара 

байланысын анықтаған кезде мыналарды анықтау қажет: 

- өндірістегі экономикалық көрсеткіштер арасындағы байланыстың болуы; 

- экономикалық көрсеткіштер деңгейлерінің бір-біріне өзіндік әсерінің шамасы қандай 

деңгейде; 

-  егер  индикаторлар  арасында  себеп-салдарлық  байланыс  болса,  оларды  көрсететін 

аналитикалық формуланың түрі қандай; 

- табылған заңдылықтың сенімділігі қандай және оны іс жүзінде қолдануға бола ма [6]. 

Зерттеу 

барысында 

математикалық-статистикалық 

болжау 

мен 

жоспарлау 

көрсеткіштері  арасындағы  тікелей  пропорционалды  байланыс  анықталды:  болжам 

неғұрлым  дәл  болса,  дұрыс  басқару  шешімін  қабылдау  мүмкіндігі  соғұрлым  жоғары 

болады.    Аграрлық  саланың  жалпы  өндірісіне  көптеген  факторлар  әсер  етеді,  ондағы 

395 

 

факторлардың  мәндерін  бірнеше  регрессия  теңдеуіне  сәйкес  біле  отырып,  біз  тиімді 

көрсеткіштің  мәнін  болжай  аламыз,  яғни  зерттелетін  тиімді  экономикалық  көрсеткіштің 

деңгейін басқара аламыз.  

Осы зерттеуді жүргізу барысында құс шаруашылығы саласын болашаққа болжау және 

салаға әсер ететін факторлардың әсер ету шамасын анықтау бойынша мақсаттар қойылды, 

елдің  құс  шаруашылығының  көп  жылдық  деректерін  пайдалана  отырып,  математикалық 

модельдер  құру  негізінде  міндеттер  шешілді,  болашаққа  болжамдар  талданды  және 

бағаланды.  Эконометрикалық  әдістер  негізінде  болашақта  Қазақстан  Республикасы  құс 

шаруашылығының  болжамды  мәндерін  есептеу,  арнайы  бағдарлама  негізінде  анықталған 

математикалық  модельдер  мен  теңдеулерге  сәйкес  олардың  детерминациялық  мәндерін 

салыстыру мен талдаудың трендтік модельдері айқындалды.  

Құс  өсіру  компаниялары  өз  өндірісіне  қосымша  өндірістік  құрылымды  алу  арқылы, 

сондай-ақ  біріктіру  немесе  кеңейту  арқылы  интеграциялық  қайта  құруды  жүзеге  асыра 

алады.  Екі  жағдайда  да  салада  саланың  өзгеруі  байқалады.  1-кестеде  келтірілген  көп 

жылдық деректер бойынша ел ішінде өндірілетін құс еті мен құс шаруашылығы өнімінің 

өндіріс көлеміне әсер ететін факторлар таңдап алынды [7].  

Осы  көрсеткіштер  негізінде  олардың  соңғы  нәтижеге  әсерін  бағалау  үшін  бірнеше 

регрессия теңдеулері шешіледі. Бұл ретте нәтижелі экономикалық көрсеткіш (y) ретінде ел 

ішінде  құс  етінің  жалпы  өнімінің  көлемі  айқындалды.  Бірнеше  регрессия  теңдеуін  шешу 

үшін келесі негізгі факторлар таңдалды:  

x1-Ел ішіндегі құстардың саны, млн. бас; 

x2 - мамандандырылған құс құрылымдарының үлесі,%;  

x3-құс етінің бөлшек сауда бағаларының орташа жылдық деңгейі, кг / тг.; 

x4-сатылатын құстың орташа салмағы, кг.; 

x5-1 баға. құс етін өндіруге жұмсалған азық шығыны, азық ц.  

x6-құс массасының орташа жылдық өсуі, грамм. 

Құс  компанияларының  статистикалық  мәліметтеріне  сәйкес,  факторлық  талдау 

мәселесін шешу нәтижесінде бірнеше регрессияның теңдігі анықталды [9]: 

 

  

6

5

4

3

2

1

91

,

8

331

,

0

67

,

222

75

,

64

83

,

0

01

,

5

459

,

403

жүктеу/скачать 7,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: