БОЛАШАҚ МАТЕМАТИКА МАМАНДАРЫНЫҢ ЗЕРТТЕУ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН

340 

 

Зерттеуіміз  көрсеткендей,  педагог  пен  психологтің  кәсіби  шығармашылық  және 

дарындылығынің  пайда  болуы  мен  іштей  қалыптасуының  басты  резерві  әуелі  өзіндік 

бағасы  бар  оқу-танымдық  мақсаттарды  кәсіп  меңгеру  стратегиясымен  толықтыру  және 

оқытудың әр кезеңінде, оны жүзеге асыру үшін психологиялық-педагогикалық жағдайлар 

жасау болып табылады. 

Оған осы зерттеу аясында жасалған кәсіби құзыреттіліктің қалыптасуымен дамуына 

білімдендіруші ішкі білім жүйесі мүмкіндік береді. Ішкі білім жүйесі деп отырғанымыз – 

кәсіпті  меңгеру  мақсаты,  мазмұны  мен  технологиясының  педагогикалық  жағдайлар  мен 

психологиялық  механизмдерді  ескере  отырып  жасалған  тұтас  жиыны.  Бұл  жағдайда, 

біріншіден,  жоғары  оқу  орнында  оқушы  жай  ғана  студент  болып  қана  қоймайды, 

қалыптасушы  және  дамушы  маман  болады,  екіншіден,  оның  жинақталған  әлеуметі 

(потенциалы)  модельденген,  имитацияланған  немесе  шынайы  кәсіби  іс-әрекет  жағдайда 

кәсіби шығармашылық және дарындылығынің өзі қарышты дамытуын қамтамасыз етеді. 

Ішкі  білімі  жүйені  түзгенде  біз  кәсіби  құзыреттіліктің  пайда  болуы  мен 

қалыптасуына болашақ маманды міндеттердің үш типін шешуге жүйелі әрі мақсатты түрде 

тартып  отырғанда ғана қол жетеді деген идеяға сүйендік. Ол міндеттер: 

-субъектілік – жүзеге асырушылық (өзіндік аккомодациялық, 

мотивациялық,  жұмылдырушылық,  ұйымдастырушылық,  диагностикалық,  бақылау, 

реттеу, түзету, талдау, бағалау, т.б.) міндеттерін студент жоғарғы оқу орнында кәсіби білім 

алу  үдерісінің  субъектісі  ретінде  кәсіби  құзыреттіліктің  қол  жеткізген  деңгейін  өзіндік 

белсендендіру,  өзіндік  жүзеге  асыру  және  өзіндік  дамыту  тактикасы  мен  стратегиясына 

сүйеніп шешеді; 

-мазмұндық-технологиялық (диагностикалық, мақсат қоюшылық 

жобалау, конструктивтік, басқару, ынталандыру, жұмылдыру, ұйымдастыру, жүзеге асыру, 

бақылау,  реттеу,  түзету,  талдау,  бағалау  т.б.с.)  міндеттерді  студент  кәсіби  іс-әрекеттің 

(немесе  оның  үзіндісінің)  түпкі  ниетін  модельдеу,  оны  “қорғау”,  имитациялау  процесін, 

оқу  жағдайында;  өзінің  іс-әрекетін  және  тікелей  ықпалдастықта  болатындардың  іс-

әрекетін  кәсіби  практикада  жобалау,  жүзеге  асыру,  талдау  барысында;  сондай-ақ 

мамандардың және курстардың кәсіби іс-әрекетін теориялық және практикалық оқытудың 

барлық кезеңінде бақылау, талдау мен бағалау барысында анықтайды, әрі шешеді. 

-пәндік-нәтижелік (аналитикалық, жобалау, диагноздау, бағалау) 

міндеттерді студенттер өзінің кәсіби қалыптасуы мен гуманитарлық сала маманы ретіндегі 

кәсіби  қалыптасуы  мен  гуманитарлық  сала  маманы  ретіндегі  кәсіби  іс-әрекетінің  аралық 

және  қорытынды  нәтижелерін  анықтау  критерийлерін  (қажет  болса,  алдын-ала  жасау 

арқылы)  қолдану  үшін  алдыңғы  екі  міндеттермен  қатар  ұсынып,  қатар  шешеді.  Ал 

нәтижелер  кәсіби  құзыреттілікке  қол  жеткен  деңгейден,  оқу-практикалық  тікелей 

ықпалдастықта болушылардың іс-әрекеттерінің өнімінен көрінеді. 

Мұндай әдісте оқу-танымдық нәтижеге бағдар алу қара бастың қамы  

Болудан қалады да, кәсіби құзыреттілікті меңгеру мақсатына жетудің құралына айналады. 

Студент  кәсіби  білім  бағдарламасының  барлық  цикліндегі  іс-әрекеттің  амалдары  мен 

білімін  субъектілік  жүзеге  асырушылық,  мазмұндық-технологиялық  және  пәндік-

нәтижелік міндеттерді шешудің құралына айналдыру технологиясын меңгереді. 

Л.Н.Гумилев  атындағы  Еуразия  ұлттық  университеті  мен  Еуразия  Гуманитарлық 

институтында,  Абай  атындағы  АлМУ,  МБЖИ  (мамандардың  біліктілігін  жетілдіру 

институттарында) осыган орай зерттеу жүргіздік. Мақсат жоғарғы оқу орнында білім беру 

бағдарламасының  әлеуметін  тұлғаның  өзін  жүзеге  асыруының  ішкі  резервіне  сүйеніп, 

кәсіби  құзыреттіліктің  пайда  болуы  мен  дамуының  негіздерін  салу  үшін  пайдалану 

болады. 

341 

 

Студент  іс-әрекетінің  кәсіби  маңызды  бағытын  психология,  педагогикамен 

қамтамасыз  ету  үшін  және  танымдық,  кәсіби-практикалық  іскерліктерін  қалыптастыру 

үшін кәсіби құзыреттілікті меңгеру, жүзеге асыру мен дамыту механизмдері қолданылады. 

Бұлар  кәсіпті  меңгеру  процесінің  ішкі  әрекеттенуінің  сипатын  береді.  Бұл  жерде 

“механизм”  сөзі  ауыспалы  мәнде  “әлдебір  әрекетті,  құбылысты  айқындайтын  күй 

қалыптардың,  үдірістердің  бірізділігі”  ретінде,  түсіндіріледі.  Көрсетілген  еңбекте 

“функционировать”  деген  орыс  сөзі,  “әрекет  ету,  әрекеттену  жұмыс  үстінде  болу”  деген 

мағынада беріледі, кәсіби құзыреттілікті меңгеру, қалыптастыру мен дамыту механизмінің 

жұмысы  ретінде  студенттің  кәсіптік  меңгеру  іс-әрекетінің  субъектілік,  нысандық,  пәндік 

компоненттерінің бірізді, үйлесімді ықпалдастығы ретінде ұғынылады.  

Жоғарғы  оқу  орындары  оқытушыларының  студенттерге  білім  беру  үстінде 

ықпалдасу  іс-әрекетін  тиімді  ететін  кәсіби  бағыттылық  пен  іскерлікті  тұрақтандыру, 

толықтыру және трансформациялау.  

«Тұрақтандыру» сөзі (лат.сөзі stabilis - тұрақты), сөздіктің түсіндіруінше, белгілі бір 

шаманы  тұрақты  күйге  келтіру,  тұрақтылығын  сақтау»  250  деген  мағынаны  білдіреді. 

Сонда бұл сөзге «тұрақтану» сөзі балама бола алады. Кәсіби құзыреттілікті тұрақтандыру 

деп оның компоненттерін тұрақты күйге келтіріп, іс-әрекетте бекітуді ұғамыз.  

Болашақ  мамандардың  өзіндік  рефлекциясына  қозғау  салу  жолымен  өз  кәсіби 

құзыреттілігінің  параметрлерін  анағұрлым  терең  түсініп,  нақтылауы  арқылы  жойылса, 

екінші жағдайда оқытушының кәсіби құзыреттілік деңгейін ескере отырып, студенттер іс-

әрекетін даралай – топтап диффенциациялау талабын орындау арқылы жойылады. 

Тұрақтандыру  механизмі  толықтыру  механизмімен  өзара  байланыста  болады.  Бұл 

механиз  төртінші  және  бесінші  буындармен  жарыса  жұмыс  істей  бастайды.  Бұл  жерде 

«толықтыруды»  «Неғұрлым  толық  ету,  бір  нәрсеге  қосу,  жетпеген  нәрсенің  орынын 

толтыру » деген мағынада түсінген жөн.  

Толықтыру  механизмі  кәсіби  құзыреттілікті  меңгеру,  қолдану  бағыттылығы  және 

іскерліктерінің  маңызын  арттыру  ретінде  қарастырылады.  Бұл  механизм  екі  жағдайда 

қолданылады: 

-  оқытушы  кәсіби  маңызы  мол  тапсырмалар  дайындайды,  бірақ  студенттердің  кәсіби 

құзыреттілігінің параметрлерін есептей келгенде, ол тапсырманың ойдағыдай орындалуы 

дүдәмал  болады.  (Мұндайда  оқытушы  ол  тапсырмаларды  мақсатты  түрде  толықтыру 

механизмін  қолдана  отырып,  орындалуына  негіз  бар  басқа  тапсырмалардың  құрамдас 

бөлігіне айналдырады); 

-  іс-әрекет  барысында  жоспарланбаған  кәсіби  маңызды  нәтиже  алынады  (Мұндайда 

оқытушы толықтыру механизмін сол сәтте импровизациялық жолмен қолданады). 

жүктеу/скачать 7,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: