Негізгі әдебиет:
Балақаев М. Қазақ тілі мәдениетінің мәселелері. А., 1971.
Балақаев М. Тіл мәдениеті және қазақ тілін оқыту. А., 1989.
Балақаев М., Серғалиев М. Қазақ тілінің мәдениеті. А., 1995.
Балақаев М., Томанов М., Жанпейісов Е., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы. А., 1974.
Жазушы және сөз мәдениеті. А., 1983.
Жаппаров А. Қазақ тілі стилистикасын оқыту методикасының негіздері. А., 1991.
Қазіргі қазақ тілі стилистикасының мәселелері. А., 1985.
Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ тілінің практикалық стилистикасы. А., 1982.
Сыздық Р. Тілдік норма және оның қалыптануы. Астана, 2001.
Тіл мәдениеті және баспасөз. А., 1972.
Хасанова С., Жексембаева Ғ. Қазақ тілінің стилистикасы. А., 1999.
Уәлиев Н. Сөз мәдениеті. А., 1984.
Қосымша әдебиет:
Әбілқасымов Б. Қазақ әдеби тілі. А., 2001.
Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. А., 1992.
Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А., 1984.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. А., 1999.
Жұмалиев Қ. Стиль – өнер ерекшелігі. А., 1966.
Исаев С. Қазақ әдеби тілінің тарихы. А., 1989; 1996.
Нұрмақанов Х. Сөз және шеберлік. А., 1987.
Қабдол З. Сөз өнері. А., 2001.
Серғалиев М. Сөз сарасы. А., 1989.
Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А., 1997.
Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. А., 1984; 1994.
Сыздық Р. Сөз құдіреті. А., 1998.
Тіл білімі сөздігі. А., 1988.
Хасенов Ә. Тіл білімі. А., 1996.
СӨЖ тапсырмалары
БАСТЫ НАЗАРДА БОЛАТЫН МӘСЕЛЕЛЕР:
Жазушының өзіндік стильдік ерекшелігін айқындау
Жазушының сөз қолдану шеберлігін айқындау
Сөзді көркемдеу тәсілдерін таба айқындау, меңгеру
Стильдік қателерді таба білу, оны дәлелдей алу
Жазушының сөз тіркестерін, сөйлемдерді белгілі бір нормаға сай дұрыс та әсерлі қолдануын тина білу
Көңілдегі ойдың тіл арқылы айқын да анық жеткізілуін тани білу
Эмоционалды-экспрессивті бояуы бар амал тәсілдерді орынды да тиімді болуын тани білу
ТАҚЫРЫПТАР
Нұсқа бойынша тапсырмалар
(ұсынылатын әдебиеттер)
|
Әдістемелік нұсқаулар
|
1.С.Көбеевтің «Қалың мал» романын жазудағы жазушы шеберлігі.
2.Б.Майлин. «Шұғаның белгісі» повесіндегі мезгілдік қабаттардың суреттелуі.
3.М.О.Әуезовтің «Абай жолы» романындағы әйелдер бейнесін сомдаудағы шеберлігі.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Майлин Б. шығармалары. 1-5-том. –Алматы: Жазушы, 1986.
Әуезов М. «Абай жолы» романы. –Алматы: Жазушы, 1983.
Көбеев С. «Қалың мал» романы. –Алматы: Жалын, 1986.
Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді. –Алматы: Санат, 1994.
|
Сөйлем құрылымдарының біркелкілігі, диалектілік ерекшеліктер және лексикалық элементтердің қызметі
Шығарманың құрылымда бірнеше мезгілдік шақтың келуі. Әңгімелеу ішіндегі диалог, суреттеулердің ролі. Нәзік лирикалық бояулардың түзілуі.
Синонимдік қатардың түзілуі. Жас ерекшелігіне қарай топтастырылуы.
а) Тоғжан, Әйгерім, Салтанат, …
ә) Ділда, Ұлжан, …
|
1.«Раушан-коммунист» повесін жазудағы жазушының өз стилінің көрініс табуы.
2.Ғ.Мүсірепов шығармаларындағы жазушының өз ойы қорытындысынан туған мақал-мәтелдер мен қанатты сөздердің түзілуі.
3.Ж.Аймауытовтың «Қартқожа» романындағы тілдік көрініс ереклеіктері.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Майлин Б. шығармалары.
1-5 том. –Алматы: Жазушы, 1986.
Мүсірепов Ғ. «Қазақ солдаты», «Оянған өлке» романы. –Алматы: Жазушы, 1986.
Аймауытов Ж. «Қартқожа» романы. –Алматы: Жазушы,2003.
|
Көп сөзді емес, көбінесе кейіпкерді сөйлетуі. Оқиға құбылысты сырттай баяндамайды, ішкі жағын ашуы.
«Қазақ солдаты», «Оянған өлке» романдарын оқи отыра, мақал-мәтел мен қанатты сөздерге картотека жинап, оның мән-мағынасын ашу.
Тілдік тәсілдер: ауызекі сөйлеу тіліне тән сөздер, сөйлеу орамдары, сөйлем құрылымындағы инверсиялық ауысулар, шылау сөздер, қарапайым сөздер, жалпылама жақты және сұраулы сөйлемдер.
|
1.Ж.Аймауытовтың «Ақбілек» романының құрылымдық-композициялық ерекшелігі, автордың негізгі арқау болар өз тәсілдері.
2.Ғ.Мүсіреповтің «Оянған өлке» романындағы кейіпкерлер бейнесін сомдаудағы шеберлігі.
3.С.Мұқановтың «Ботагөз» романындағы жазушының стилі, өзіндік ерекшелігі.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Аймауытов Ж. «Ақбілек» романы. –Алматы: Жазушы.
Мүсірепов Ғ. Оянған өлке. –Алматы: Жазушы, 1986.
Мұқанов С., Ботагөз. –Алматы: Жазушы, 1989.
|
Кейіпкердің ішкі жан дүниесі, оқиға құбылысты ішкі жағынан шынайы суреттелуі. Кейіпкер болып ойлау, кейіпкер болып сөйлеу мәнері.
Кейіпкерлердің портретін (бейнесін) беру тәсілдерінің ерекшелігі (бет-әлпет, қимыл қозғалысы т.б.). Синекдоханың (сөздің ауыс сөздің астарлы мағынасының диі қолданылуы).
Романның әр бөлімінің аталу себептері, жазушының сөз қолданысы, өзіндік стилі, мақал-мәтел, фразеологиялық тізбектердің рең бере шебер қолданылуы
|
1.М.Мақатаевтың «Райымбек, Райымбек» дастанындағы тілдік ерекшеліктер, шеберлігі.
2. «Ашу» концептісінің түрлері, көркем әдебиетте түзілуі, қолданылу ерекшелігі.
а) «ашу» сөзінің бастапқы түрінен даму, биіктеу ретімен берілуі
3.Көркем шығармадағы оттың жануы және түтін түрлерінің түзілуі.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Мақатаев М. Райымбек, Райымбек» поэмасы. Көптомдық шығармалар жинағы.Алматы,2005
Жүсіпов Қ. Көркем сөз құдіреті.
Әуезов М. «Абай жолы» романы.
Нұрпейісов Ә. «Қан мен тер».
Жүсіпов Қ. Көркем сөздің құдіреті. –Павлодар: Павлодар университеті, 2000.
|
Дастандағы омонимдік, синонимдік, антонимдік қатарлардың түзілуі. Тілдік құралдардың қолданылу өрісі (эпитет, теңеу, метафора т.б.)
а) Қабақ тыржиытп, қырыстанып, қатулану, қайнай сөйлеу, қыстығып, булығып, сызданып, тепсініп, түрлігіп, сызданып, тасрылап, нәрлену, түйіліп, жиырылу т.б.
ә) қызба, морт, дүңк, шадыр, долы, тырысқақ т.б.
а) От жануы: ұшқын, шалу, шарпу, тамызу, тұтану, сыздықтау, лап ету, сытырлау, маздау, лаулау, шоқтану, жайнау т.б.
ә) Түтін сипаты: бықсу, ұйтқу, шалқу, шаншылу, әуелеу т.б.
|
1.Ә.Нұрпейісовтың «Қан мен тер» трилогиясындағы «қарау» сөзінің контестік қолданысы.
2.«Қуану» сөздерінің көркем әдебиетте түзілуі.
3.Ғ.Мүсіреповтың «Қазақ солдаты» романындағы достықтың шебер суреттелуі.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Нұрпейісов Ә. «Қан мен тер» трилогиясы. –Алматы: Жазушы, 1986.
Әуезов М. «Абай жолы» роман-эпопея, І-ІҮ том. –Алматы: Жазушы, 1979.
Мұстафин Ғ. Дауылдан кейін. –Алматы: Жазушы, 1967.
Мүсірепов Ғ. Қазақ солдаты.
|
Таңдана қарады, көп көзі шатынай қарады, одырайа қарады, сүйсіне қарау, жай қарау, өзгеше бір ықыласпен қарады, анықтап қарау, күлімсірей қарады, сүзіле қарау т.б.
Желпіну, албырау, сілкіну, жадырау, жарқын жүзді болу, қоштану, шаттану, лепіру, тасу, масайрау, насаттану, жайнаңдау, масаттану т.б.
Романдағы халықтар достығын, олардың елге, Отанға, анаға деген сүйіспеншіліктерінің шебер үндесіп суреттелуі (Лейенат Березкин, жауынгер Сарталиев, владимир Толстов, Капитан Ақжаров, Сергей Астахов т.б.)
|
1.«Ұнату» түрлерінің көркем әдебиетте қолданылу стилі, ерекшелігі.
2.Ғ.Мүсіреповтың әңгімелеріндегі ана бейнесін сомдаудағы жазушы шеберлігі, өзіндік ерекшелігі.
3.Абай поэзиясындағы табиғат құбылыстарының суреттесу шеберлігі.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Мүсірепов Ғ. «Қазақ солдаты».
Мүсірепов Ғ. Ер ана, Ақлима, Ашынған ана.
Құнанбаев А. Екі томдық шығармалар жинағы. –Алматы: Жазушы, 1986.
|
Оң назарын салу, жан тарут, емексу, қалау, жақтыру, құмарту, ынтық болу, сүйсіну, мейірлену, қызығу, емірену, елжіреу, үздігу, үйірілу, тәнті болу, елту, үзілу, еру т.б.
«Ер ана», «ашынған ана», «Ақлима» т.б. әңгімелерін оқи отыра, ана бейнесін ашуда қолданған сөз кестелері:мақал-мәтел, омонимдік, синонимдік қатарлардың түзілуі
«Жаздыгүні шілде болғанда», «Ақ қырау, түсі суық», Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан» т.б.
|
1.Табиғаттың тылсым күштері. Жаңбыр және жел түрінің көркем шығармада түілуі.
2.Көркем шығармада қардың жауу түрлері, олардың шығармадағы тілдік көрінісі.
3.Қ.Шәкәрім шығармаларындағы фразеологизмдердің түзілуі.
ӘДЕБИЕТТЕР:
Нұрпейісов Ә. «Қан мен тер» трилогиясы. –Алматы: Жазушы, 1986.
Әуезов М. «Абай жолы» роман-эпопея, І-ІҮ том. –Алматы: Жазушы, 1979.
Мұстафин Ғ. Дауылдан кейін. –Алматы: Жазушы, 1967.
Мүсірепов Ғ. Қазақ солдаты.
Шәкәрім Қ. Өлеңдер мен поэмалар. –Алматы: Жалын, 1988. –256 бет.
|
а) Жауын түрлері: сіркіреу, бүрку, себелеу, сылбыр жауын, шүмектеу, нөсер, сытырлау, сатырлау т.б.
ә) Жел түрлері: ызғар, азынау, үлеу, суылдау, ұйтқу, кеулеу, сумаңдау, ызыңдау т.б.
а) Қардың жауу түрлері: жапалақ қар, қалың сіреу қар, шыныланған қатқыл қар, үлбіреп, сылбырап жауып тұрған ақша қар, қиыршық қар т.б.
Тілімізге бейнелі, мәнерлі рең берудегі фразеологизмдердің стильдік әсері.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
