Философия пәнінен қорытынды бақылау сұрақтары Ойлау мәдениеті. Көркемдік рефлексия
Фәлсафа дәстүріндегі Қожа Ахмет Яссауидің мистикалық дүниетанымы
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия ответы
|
45.Фәлсафа дәстүріндегі Қожа Ахмет Яссауидің мистикалық дүниетанымы. Қожа Ахмет Яссауи өз шығармаларын оғыз-қыпшақ диалектісінде жазған алғашқы талантты түркі ақыны болған. Оның ең танымал шығармалары - "Диван-и хикмет" ("Даналық кітабы"), "Мира-ул Кулуб" ("жан айнасы"), "Пакыр-нана" ("кедей туралы ертегі"). Бірақ бізге бірнеше нұсқада жеткен ең танымал Қожа Ахмет Яссауи "Диван- и хикмет" ("Даналық кітабы") болып табылады, ол қыпшақ диалектімен ескі түрік тілінде жазылған және түркі тілдес халықтардың ортақ мұрасына жатады. Түпнұсқа сақталмады, бізге XV-XVI ғасырдың көшірмесі ғана жетті. Бұл шығармада Ясауи тарикатының негізгі ережелері жинақталған. Ислам дінін насихаттап, халықта мұсылмандықтың нығаюына ықпал етті. Зерттеушілердің пікірінше, түркі бұтағы, суфизм, Қожа Ахмет Яссауидің суфи мектебінің өз ерекшеліктері бар. Оның негізгі кезеңдері: шариғат, тариқат, хақиқат, мағрифат болды. Шариғат - исламның ұйғарымдарына сәйкес ізгі өмірді жүргізу дегенді білдіреді. "Диуан-и-хикметте" шариғат, тарикат, Хакикат, магрифат сияқты төрт позицияны түсіндіруге көп көңіл бөлінеді. Яссауи аскетизмге , сыртқы әлемнен бас тартуға және шыдамдылыққа шақырады, өйткені бұл батпақ әлемде игілікті қамтамасыз етеді. Ол адамдарды әділдікке, адалдыққа, қайырымдылыққа шақырады. Оның арқасында түркі тілі әдеби айналымға енгізілді. Яссауидің арқасында суфизм философиялық жүйе ретінде түркі халықтарының рухани танымында және дүниетанымында шешуші рөл атқара бастады. Егер Яссауиге дейін түркі халықтар Тәңірге дұға етсе, одан кейін - Аллаға сене бастады. Суфизм көмегімен түркі халықтары Шығыс философиясын, әлемдік дін философиясын танып білді. Яcауи хикмeттeрінің негізгі мәні, филocoфияcының өзeгі – бұл адам. Адам “кeмeлдіккe” жeтү үшін қажeтті бір білімді игeрүі кeрeк. Ал бұл білімнің қайнары – хикмeт болып табылады. Хикмeттeрде, адам жаратылыcы – Жаратқан иeнің ұлылығын көрceтeтіп қана қоймай, көркeмдігі жағынан eң жoғарғы кeйіптe жаратылған бoлмыc eкeндігі айқын көрceтілгeн болатын. Қoжа Ахмeт Яcауи дүниeтанымында әулиe – даңғыл жoл иесі, өйткeні oл – халқына жақcы мeн жаманның, ақиқат пeн жалғанның айырмашылығын негіздейтін, Алла рақмeтінің қoғамдағы ұлы көрініcі бoлып табылатын дана тұлға. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|