«Философияның» дүниетаным және оның тарихи түрлеріне сипаттама беру
Диалектика. Негізгі принциптері мен заңдарын сипаттаңыз
жүктеу/скачать 227,25 Kb.
|
| 28. Диалектика. Негізгі принциптері мен заңдарын сипаттаңыз.
Диалектика —қазіргі философияда танылған барлық дамудың теориясы және оған негізделген философиялық әдіс. Диалектика (гр. διαλεκτική – пікірталас, әңгімелесу өнері) — табиғаттың, адамзат қоғамының және ойлаудың қозғалысы мен дамуынын жалпы зандылықтары туралы философиялық ғылым, бір қасиеттен екінші қасиетке секіріс түрінде ауысуына әкелетін ішкі қарама-қайшылықтарын және қарама-қарсылықтардың күресін ашу жолымен қоғам мен табиғаттың әрқашан қозғалыста болатын және өзгеріп отыратын құбылыстарын танудық ғылыми әдісі.[1] Диалектика материяның,рухтың,сананың,танымның және басқа да аспектілердің дамуын теориялық түрде мыналар арқылы бейнелейді: • диалектиканың заңдары; • категориялар; • принциптер. Диалектиканың негізгі мәселесі — даму дегеніміз не? Даму — материяның жалпы қасиеті мен негізгі белгісі: материалдық және идеалды объектілердің өзгеруі, бұл жерде қарапайым (механикалық) түрде өзгеріс емес , өзін-өзі даму ретінде өзгеруі, оның нәтижесі ұйымдастырудың жоғары деңгейіне көшу болып табылады. Даму— қозғалысың жоғары түрі. Ал қозғалыс — дамудың негізі. Қозғалыс- материяның ішкі қасиеті және қоршаған шындықтың бірегей құбылысы. Қозғалыс тұтастықтың,үздіксіздіктің және қарама-қайшылықтардың болуымен сипатталанады (қозғалатын дененің кеңістікте тұрақты орны жоқ). Қозғалыс- материалдық дүниенің байланыс тәсілі. Диалектика ұғымын ежелгі грек философы Сократ енгізді. Ол диалектиканы - диалог, әңгімелесу кезіндегі қарама-қарсы көзқарастардың қақтығысы арқылы ақиқатқа жетудің ерекше әдісі деп түсіндірді. Диалектиканың нағыз атасы Эфестен шыққан Герклит болған. Ол объективті антологиялық диалектиканы ойлап тапты. Гераклит үшін бұл диалектиканың ұйытқысы мен нәтижесі қарама-қарсылықтар күресі арқылы әрекет ететін әлемдік парасапы балама "Логос" болды.[2][3] Дамудың диалектикасын түсінудің негізгі тәсілдердің бірі —ол диалектиканың заңдары. Заң — ол мәндер арасындағы және мәндердің ішіндегі объективті (адамның еркінен тәуелсіз), жалпы, тұрақты, қажетті және қайталанатын байланыстар.Диалектика заңдары басқа ғылымдардың (физика, математика және т.б.) заңдарынан ерекшеленеді, ол олардың әмбебаптығы мен әмбебаптығы,себебі олар: • шындықтың барлық салаларын қамтиды; • қозғалыс және дамудың терең негіздерін - олардың көзі, ескіден жаңа кезеңге өту механизмі, ескі және жаңа арасындағы байланыстарын ашады. Диалектиканың негізгі заңдары: • қарама-қарсылықтың бірлігі мен күресі заңы; • сандық және сапалық өзгерістердің өзара ауысуы; •терістеуді терістеу заңы . Диалектиканың негізгі принциптері: • жалпы байланыс принципі; • жүйелеу принципі; • себептілік принципі; • тарихи принцип. Жалпы байланыс принципі- ол қоршаған әлемнің тұтастығын, оның ішкі бірлігні, өзара байланыстылығын, оның барлық компоненттерінің - заттардың, құбылыстардың, процестердің өзара тәуелділігін көрсететін принцип. Мынадай байланыстар бар: • сыртқы және ішкі; • тікелей және жанама; • генетикалық және функционалды; • кеңістіктік және уақытша; •кездейсоқ және табиғи. Жүйелілік қоршаған әлемдегі көптеген байланыстардың хаос түрде емес, тәртіптілікпен,реттелген түрде жасалатынын білдіреді. Себеп - бұл басқаны,салдарды тудыратын байланыстардың болуы.Себеп, өз кезегінде,салдарды тудырады, онысебеп-салдар қатынастары деп аталады. Тарихи принцип қоршаған әлемнің екі қырын көрсетеді: •тарихтың ,бейбітшіліктің мәңгілік болуы, жойылмауы,; • Оның уақыта бойынша өмір сүруі мен дамуы,ал ол ,мәңгілікке созылады. Диалектиканың категориялары - Диалектикалық проблемалардың мәнін ашу үшін философияда қолданылатын ең жалпы түсініктер. Диалектиканың негізгі категориялары: • мәні мен құбылыс; •мазмұн мен түр; •себеп пен садар; •жеке,ерекше,жалпы; • мүмкіндік пен шындық; • қажеттілік пен мүмкіндік. Жоғарыда атап өткен диалектиканың негізгі принциптері мен заңдары оның негізгі идеяларын қорытындылауға мүмкіндік береді. Біріншіден, құбылыстардың бір-бірімен тығыз байланыстылығы идеясын әлем мен жаратылыстану тарихы толық дәлелдейді. Екіншіден, әлемнің өмір сүруі мен дамуының негізгі шарты - оның ішкі қайшылықтары идеясы. Үшіншіден, әлемдегі құбылыстардың ұдайы өзгеріп отыратындығы туралы идея. жүктеу/скачать 227,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|