«Эстетика» (1953) атты еңбегінде көркем шығарманы Н.Гартман құрылымы бойынша көпқабатты, ал өмір сүру тәсілі бойынша екі қабаттан тұрады деп көрсетеді:
«Эстетика» (1953) атты еңбегінде көркем шығарманы Н.Гартман құрылымы бойынша көпқабатты, ал өмір сүру тәсілі бойынша екі қабаттан тұрады деп көрсетеді:
«Алдыңғы бөлік» (передний план) – материалдық – сезімдік заттылық (образдылық);
«Артқы бөлік» («Рухани мазмұн») тұрады деп есептейді.
Сонымен түйіндей айтқанда, көркем шығарманың құрылымы пішін мен мазмұнға барып саяды. Мазмұн мен пішін ең алдымен, философиялық категория, сосын тарихи категория. Бізге қажеті көркем әдебиеттегі пішін мен мазмұн. Әдеби тұрғыдағы мазмұн дегеніміз – көркем шығармадағы суреткер таныған ақиқат шындық өмір болса, ал пішін дегеніміз – суреткер таныған ақиқат шындық өмірді көркем бейнелейтін – образдар жүйесі болып табылады.
Сонымен түйіндей айтқанда, көркем шығарманың құрылымы пішін мен мазмұнға барып саяды. Мазмұн мен пішін ең алдымен, философиялық категория, сосын тарихи категория. Бізге қажеті көркем әдебиеттегі пішін мен мазмұн. Әдеби тұрғыдағы мазмұн дегеніміз – көркем шығармадағы суреткер таныған ақиқат шындық өмір болса, ал пішін дегеніміз – суреткер таныған ақиқат шындық өмірді көркем бейнелейтін – образдар жүйесі болып табылады.
Пішін: образдар жүйесі, композиция мен сюжет, көркем шығарма тілі, өлең құрылысы, әдеби жанрлар сияқты компоненттерден тұрады.
Көркем мазмұн
Идея
Тақырып
Мазмұн
Характер
Композиция мен сюжет
Тіл
Пішін
Мазмұнның пішінге айналу үдерісі:
Мазмұнның пішінге айналу үдерісі:
Мазмұнның пішінге айналу үдерісі:
Мазмұн (Тақырып пен идея) → характер → Композиция мен сюжет (характерлар тартысы, іс-әрекеті) → Тіл (авторлық және кейіпкер, характерлар сезімі, көңіл-күйі, ойлары, диалогтар, монолог, полилогтар) → Пішін (характерлар іс-әрекеті, тартыс (композиция мен сюжет) сезімі, көңіл-күйі, ойлары, сұхбаты.
Пішін
Тіл
Композиция мен сюжет
Характер
Мазмұн
Пішіннің мазмұнға айналу үдерісі:
Пішіннің мазмұнға айналу үдерісі:
Пішіннің мазмұнға айналу үдерісі:
Пішін (характерлар, композияция мен сюжет, тіл) → Тіл (характерлардың сезімі, көңіл-күйі, ойларын білдіріп, іс-әрекетке ауысады) → Композиция мен сюжет (характерлар тартысы, іс-әрекеттер арқылы белгілі бір характерларды сомдайды) → Характер (Белгілі бір нақты өмір шындығын адам мінездері арқылы көрсету) → Мазмұн (Белгілі бір нақты өмір шындығын жинақтау, ой қорыту арқылы, шығарманың тақырыптық-идеялық өзегін көрсету)