114
§35. Шоқан Уәлиханов
1. Өмір жолы. Шоқан Шыңғысұлы Уәли-
хановтың
(1835–1865) шын аты – Мұхам-
медханафия. Абылай хан –
оның арғы баба-
сы. Шоқанның әкесі Шыңғыс Құсмұрында аға
сұлтан болған. Шоқанның тәрбиесіне әжесі
Айғанымның ықпалы зор болды. Айғаным –
ел
арасында беделі жоғары, ақылды, көреген
адам еді. Шоқанның әкесі де өз заманына сай
еуропалық білім алған, елінің өмір-тіршілігін,
салт-дәстүрін, тарихын
жақсы білген.
Шоқан
Құсмұрында сауатын
ашып, арабша хат тани-
ды. Ол қарындашпен,
кейін бояумен сурет
салуды үйренеді.
Шоқан араб, пар-
сы, шағатай,
ұйғыр
тілдерін үйреніп, түркі
тілдерін де меңгереді.
Ол бала кезінде-ақ әкесі
Шыңғысқа көмекте-
сіп, Атығай Арыстан-
бай ақын ның аузынан
«Қозы Көрпеш – Баян
сұлу» жырын жазып
алған.
1847 жылы 12
жасар
Шоқанды әкесі Омбыға
апарып, кадет корпусы-
на оқуға береді. Орыс-
ша білмейтін Шоқан
қиын шылықтан
қо-
рық пай, зеректігі мен
ең бек қор лығының ар-
қа
сында орыс тілін
Шоқан Уәлиханов
115
терең меңгеріп, зайырлы білім алып шығады.
Омбыда оқыған алғашқы екі-үш
жылда білім
жағы
нан өзінен екі жас үлкендерді басып
озып, дос тары мен ұстаздарын таңғалдырады.
Шоқан сабағынан тыс тарих және геогра-
фиялық еңбектермен танысып, белгілі саяхат-
шылардың күнделіктерін оқиды. Шығыс ха-
лық
тарының тарихын, әдебиетін және тілін
үйренуге талпынады.
Достарыңызбен бөлісу: 
