Г. К. Кенжебаев ҚазаҚстан тарихынан әңгімелер Жалпы білім беретін 11 жылдық мектептің 5-сыныбына арналған оқулық
жүктеу/скачать 6,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| §41. Қазақтың шешендік өнері
1. Шешендік өнер. Шешендік өнер Египет, Ассирия, Грекия, Рим, Үндістан сияқты елдер мен қазақ жерінде ежелден дамыған. Шешен латын сөзі – көпшілік алдында сөз сөйлеуші адам дегенді білдіреді. Ежелгі грек оқымыстылары Аристотель, Де- мосфен, Цицерон, Платон, т.б. шешендік өнердің шеберлері саналады. Грек ойшылы Платон: «Шешен – сендірудің шебері. Оның бар мәні де, міндеті де осында» деп жазады. Шешендік сөз дегеніміз – бір мәселе бойын- ша тапқыр ой, көркем тілмен айтылған, халық қабылдаған жүйелі, үлгілі сөздер. Ақындық- шешендік өнер ел өміріндегі елеулі оқиғаларға байланысты, туған жерге қатер төнгенде, ел мен ердің ар-намысына тиген кездерде күшейе Қыз бен жігіт айтысы 131 түседі. Мәселен, «Ақтабан шұбырынды, Ал- қакөл сұлама» жылдары Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би сияқты атақты би-шешендер тарих сахнасына шықты. Нағыз шешен хан мен сұл- таннан қаймықпайтын, батыл да әділ, заңды жақсы білетін адам болған. Қазақ шешендерінің ұлағатты сөздері ұмы- тылмай, ауыздан-ауызға көшіп, бүкілхалық- тық мұраға айналған. Төле, Қазыбек, Әйтеке, Майқы би, Жиренше, Асан қайғы, Сырым, Бөлтірік шешен мұралары жасқа да, үлкенге де үлгі-өнеге. Шешендік сөздерге – жер дауы, жесір дауы, не ердің құнына байланысты билік-төрелік сөздер де жатады. Шешендер ақындар сияқты арнайы өнер жарысына түспеген. Олар бір дау- лы мәселені шешу барысында ғана өнерін таны- та білген. Шешендер айтысқан даулы мәселеге екінің бірі кірісіп, араласа алмайды. Шешендік өнердің танымдық және тәрбиелік мәні зор, жүйелі ойлауға, нақты да дәлелді сөйлеуге бау- лиды. жүктеу/скачать 6,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|