Г. К. Күзембаева, К. Күзембаев, а мауленов

55 
Қабылдау – заттар мен құбылыстардың сезім мүшелеріне тікелей әсері 
кезіндегі жалпы бейнесі. Қабылдау сезу нітижесінде түзілсе де, оныың 
қосындысынан тұрмайды. Қабылдау үрдісінде ойлау, қиял, эмоция, сезім 
сияқты басқаүрдістер мен күйлер жүреді. 
Қабылдау 
үрдісі 
тұлғаның 
мүдде, 
тілек, 
қажеттілік 
сияқты 
ерекшеліктерімен байланысты. Адам эрудициясы кең болған сайын, қабылдау 
да бай болады. Мысалы, егер аспаз тауартануды, аспаздық негіздерін жақсы 
білсе, онда оның білімдері нақты заттарды (тағам даярлау үшін қолданылатын 
өнімдерді) қабылдау жеңілге түседі. Бұл кезде қозғау сараптаушылары басқа 
сараптаушылармен (көру, есту) тығыз байланыста болады.
Даяршы жұмысында қабылдау қонақтарды қарсы алу кезінде ол оның 
жасын, сөйлесу деңгейін және т.б. бірден бағалауында көрінеді. Әдетте егде 
жас адамдары жас келушілерге қарағанда аз көңіл бөлуді қалайды. Бірақ оларға 
аз сыйластық және қамқорлық көрсету керек деген сөз емес. Сонымен қатар 
тәжірибелі даяршы қарт адамдардың өз әдеттері мен талғамдарын қатаң 
ұстанатынын біледі. Бұл кезде даяршы ұстанымдары онша қажет емес. Оған тек 
қарт адамдарға ыңғайлы ырғақта қызмет көрсету операцияларын орындау 
керек. 
Тұтынушылар сипаты мен тәртібін бақылауды жаттықтыру даяршыда 
жасалатын әрекет үшін қажеттіні қабылдауға үнемі дайындығын дамытады. 
Байқағыш даяршы тұрақты қонақтарды, олардың талғамын, сүйікті тағамдары 
мен сусындарын біледі. 
Мейрамханаларда 
қызмет 
көрсетуді 
ұйымдастыру 
көзқарасынан 
қабылдаудың күрделі түрлері аса маңызды. Оларға кеңістік ен уақытты 
қабылдау жатады. Мысалы, уақытты қабылдаудың күрлелілігі мұнда есту және 
көру сезімдерімен қатар қозғалыс және ішкі сезімдер өте маңыздылығынан 
тұрады. Даяршы үшін уақытты қабылдау – өте маңызды фактор, себебі ол, 
мысалы, тағамға тапсырыс беру уақыты мен оның дайындығы арасын сезіну 
керек. 
Еңбек үрдістерін орындау көзқарасынан даяршының уақытты қабылдай 
алуы өндірістік емес шығындарды азайту есебінен қызмет көрсетуді тездетуге 
мүмкіндік береді. Осы қабілеттері бола тұрып ол өз жұмысы уақытын келесі 
кезеңдерге бөле алады: 
– тапсырысты 
қабылдау 
және 
тұтынушылармен 
есеп 
айырысу 
(тұтынушыны қарсы алу, тағам қабылдауда беретін кеңестері, 
тапсырысты жазып алу, шотты жазу және шот бойынша ақша алу); 
– кассалық операциялар; 
– буфетке және таратуға өнімді өнімді тапсырысқа беру және алу; 
– тікелей қызмет көрсету.
Шығындар көзқарасынан уақытты қабылдау – қызмет көрсету сапасын 
жоғарылатудың алғы шарты.
Кеңістікті қабылдауда пішінді, өлшемді, көлемді және арасындағы 
қатынасты қабылдау, олардың басқа заттар ішінде орнын қабылдау сияқты 
құрамдас бөліктері қатысады. Психиканың бұл қасиеті банкет ұйымдастыру 

56 
кезінде қажет. 
Даяршының кәсіби шеберлігінің жоғарғы деңгейі тұтынушыларға қызмет 
көрсетуде тәжірибе жинақтала беруден туындайды. Психологяи көзқарасынан 
онда уақыт пен кеңістікте еңбек үрдістерін, тәсілдерін, қозғалыстарын 
қабылдау қабілетінің дамитынын білдіреді. 
Ес. Ес – адамның өз тәжірибесін есте сақтау және қайта еске түсірудің 
психикалық үрдісі. Адаммен жиналатын өмірлік тәжірибе оның санасында 
көрініс ретінде – заттар, адамдар немесе оқиғалар бейнесі ретінде сақталады. 
Естің дамуы әрекеттегі қоздырғыш пен ағзаның сәйкес реакциясы арасында 
уақытша байланыстың түзілуі мен нығаюынан тұрады. Бұл үрдіс келесі ретпен 
жүреді: адамның бейнені қабылдауы (стимул қоздырғыш) – әрекет – уайымдау 
– физиологиялық және биохимиялық құралдар көмегімен санада орнатылған 
психикалық байланыстардың сақталуы. Көріністер үнемі аспаз енеме даяршы 
жұмысында қажет. Мысалы, метрдотель даршыға сауда залында үстелдерді 
шахмат ретте орнату қажеттілігін айтады. Бұл кезде оған сызбасын сызу қажет 
емес, себебі әрбір даяршының шахмат тақтайы туралы түсінігі бар және соған 
сәйкес жиһаздарды орналастырады. 

жүктеу/скачать 1,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: