Биологинны окыту әдістсмесінде калыптасқан білім беру-

5.1. Кейс-стали әдісі 
♦ 103
Окушыларлын 
өзііідік
жүмысты орынлауға арналған кейс 
әдісі бойыиша жасалынған жоба.
Пәннің аты: Адам және оның деисаулығы.
Такырыбы: Қан айиалу жүйесі (оку жоспары бойынша 2 са- 
ғатка арналған).
Жобаны күрастыру эдісі.
Жобаныи озектілігі. Кейс әдісі - оте күрделі жүйе, бүл одісті 
баска да танымдылық әдістермен біріктіріп колдануға бола- 
ды. Сондықтан осы уакытқа дейінгі пайдаланып келген достүр- 
лі әдістерді (моделдеу. жүйслік талдау, проблемалык әдіс, ойын 
әдістерін) кірістіру кажет.
Кейс технологиями күрастырудың принциптері:
- моделдік - моделдік ситуацияны күрастыру;
- жүйелік татдау - койылған мәселелі жағдайды талдау.
- проблемалык есептер - жағдайдың иегізін күраушы проб- 
лемаларды шешу жолдары;
- миға шабуыл - ситуацияға катысты идеяларды дамыту;
- түжырымдау.
Өзіндік жүмыстын технологиялық картасы
/Когарыда көрсетілген сызбага соіікес эрбір 
оку элементтеріне түсініктеме
1-кесте
Окытудын әдістемелік 
баскарылуы
Такырып бойынша оку материалынын мазмүны
і
2
1. Жүрсктін анатомиялык 
күрылысына кыскаша ток- 
тала отырып. көлденен 
жолакты бүлшыкет пен 
жүрек стінің айырмашы- 
лыктарына көніл аудары- 
ныздар.
1. Жүрек еттерінің жүрекшесі мен карыншасының 
жиырылуы канка еттерінің жиырылуына үксас. бі- 
рак жиырылу уакыты үзагырак. Жүрек жиырылган 
кезде талшыктардын откізгіштігі әлсіздеу болады. 
Онын бойыменен козу баяу отсді. Сонымен катар 
жүрсктін жасушаларыныи электрлік бслсендшігі 
козуды кснсттсн откізстін кабілегі бар.
2. Жүрск куысындагы кы- 
сым ор камерада ортүрлі. 
Жүрек какпакшалары кыз- 
мстінде үш жакгаулы. екі
2. Жүрсктіц куыстары, яғни оң күлакшасы мсн 
карыншасы, сол күлақша мсн карыншасы оріүр- 
лі. Он жак жүрскшедегі кысым - орташа 4 мм сын. 
баг. Он жак карыншадагы кысым - 28 мм сын. бак.

104 ♦ 
5-тарау. Білі.м берудегі иннонацнялык технолоі иялар
1
2
жактаулы және жарты ай 
торізді какпакшалар кан 
ағысын бір ка.мсрадан екін- 
ші камсраға тоқтаусыз өт- 
кізіп отырады.
Ал солжакжүрекі исдегі қысым 8 м м сын. бак. болса.сол 
жақ карыншадағы кысым 128 мм сын. бағ. тен. Жүк- 
темсгс дейінгі кысым жүрек камсраларында диасто­
ла кезіндс пайда бодады.
Жүктсмеге дсйінгі және 
жүктемеден кейінгі айыр- 
машыдыгы.
Жүкте.меге дейінгі кысымнын жотарылауы Франк- 
Старлинг механизм! бойынша жүректін жиыры- 
луын күшейтсді. Сондыктан жүктемсгс дейінгі 
эсер жүректің жиыры.іуынын алдында пайда бо­
лады. Ал жүктемсден кейінгі кысы.м кан ағып 
шыкканнан кейін ксдергіні азайгуға жүмсалады. 
Сондыктан жүкіемеден кейінгі жүктеме канды 
кантамырларына андаута жүмсалады.
3. Қан айналу жүйесі. Қан 
тамырлардагы кедсргі.іер 
деген не? Оны калай өл- 
шеп. білуте болады? Пуа- 
зейль занын түсіндірініз. 
Артсриалдык 
кысымды 
реггеу жолдары.
3. Жүрекіен агьш шыккан кан колка тамырына 
түскеннсн кейін артерия кан тамыр.іары аркылы 
барлык мүшелергс таралады. Қан козталысынын 
зандылыктары бойынша тамырдан өтетін кан- 
нын молшері. жылдамдыгы тамырдын басы мсн 
сонындагы кысым айырмасына және гидродина- 
микалык кедергі дснгейіне байланысты озгсреді. 
Ал гидродинамикалык кедергі кан тамырлар ара- 
сынын мөлшеріне, каннын түткырлыгына жонс 
агу' сипатына карай снпатталып отырады. Демек. 
дснеде каннын козгалысын камтамасыз етстін не- 
гізгі фактор — кан тамырлардын кысым айырмасы. 
Осы кан козталысынын әсерін мынадай теңдеу- 
мсн бейнслеуге болады:
Q = (Р1-Р2) R.
Қаннын ксдергі молшері онын түткырлыгына, кан 
тамырлардын үзындығына және диаметрінс карай 
өзгсреді. Осы өзі ерісті ен алгаш рет математика- 
лык жолмен ссеніеп көрсегксн француз физигі 
және физиологы — Пуазейль.
Артсриалдык кысымды р еп су всгетативтік жүйке 
жүйссінін бір та.пиыгы — снмпатикалык нейрон- 
дар аркылы іскс асырылады. Бүл талшык ноадрс- 
налинніц оссрінен артерия жонс вена тамырларын 
кысу аркылы онын тонусын өзгеріскс үшыратады.

5.1. Ксйс-стади әдісі 
♦ 105
■
------- 
г -
2
4. Такырып бойынша ко- 
рытындылау.
4. Түйіні. Қаи айналу жүйесінс жататьш мүше- 
лер: жүрек және кан тамырлары (артерия, вена, 
артерио.тдар, венулалар жоне капиллярлар) жа- 
нуарлар мен адам ағзаларында тиісті мүшслсрге, 
үлпаларға және жасушаларға коректік заттарды 
биохимиялык реакциядарды дср кезінде жүзеге 
асыруға отгегіні жеткізіп, зат алмасу кезінде иайда 
болтан акырғы өнімдерді сыртка шытара отырып. 
атзаның ішкі тепе-тсндігін (гомеостаз) сактауын 
реттеп отырады.
5. Окушылардын өзіндік 
жумысы.
Ауызша
Бакылау тсстік тапсырмадар бойынша 2э тест
1.
й.п. 
Павловтын жүрек- 
тін кызмстін реттеудегі 
еңбегі.
2. Француз физигі Пуа- 
зсйлдің кан ағысына 
кедергісін анықтайтьш 
тсндсуді пайдаланып т е ­
шу әдісі.
3. Старлинггің жүрек за- 
нын түсіндірініз.
Барлығы 25 тсст:
1. Капиллярдағы кысымның 5 мм сын. баг. котсрідуі:
а) плазманын колемі 5 пайызға;
ә) клетка аралык кеңістіктегі суды капиллярға 
соруына;
б) гематокритті 25 пайызга томендетеді;
в) гематокритті 25 пайызға жоғарыдатады;
г) капиллярлардан судын клетка аралык ксністік- 
ке өтуін жоғарылатады.
1. Томенде көрсетілгендсрдін ішінде кайсысы 
симпатикалык нсйрондармен реттелмейді?
а) ірі артсрнялар: 
о) артериолдар;
б) капиллярлар:
в) венулалар;
1 г) ірі веналар.
II Жүйелік талдау - койылған мәселелі жағлайды талдау. 
Мәселелі жағдайды шешуге арналған сүрактар:
1. Жүрсктің өздігінсн жиырылуының физиологиялык мәні? 
Баска мүшелерден айырмашылығы неге байланысты?
2. Жүректін козуды өткізу механизмі.
3. Депрессорлык нейронды кескен кезде артерия кысымы жо- 
ғарылау ссбебін түсіндіріціз.
4. Физиканың гидродинамика заңын физиологиядағы гемоди- 
намикаға колдануға бола ма?

III Проблемалык есептер - моселелі жағдайдың негізін кү- 
раушы проблемаларды шешу жолдары.

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: