Гармонизация законодательства государств-членов таможенного союза и единого экономического пространства

Использованная литература
1. Декларация о евразийской экономической интеграции// http://
kremlin.ru/ref_notes/1091. 18 ноября 2011 года.
2. http://www.rosbalt.ru/exussr/2013/10/24/1192111.html
3. http://www.rosbalt.ru/main/2013/10/24/1192175.html.
4. http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1362111480. 26.02.2013. 
Царик  Ю.  Евразийская  интеграция:  трудности  пути.  От  чего  за-
висит эффективность сближения Беларуси, России и Казахстана? 
// Народная газета.

133
Ибрагимов Жамаладен Ибрагимұлы        
Қазақстан Республикасы Заң шығару Институтының 
халықаралық заңнама және салыстырмалы құқықтану бөлімінің 
жетекші ғылыми қызметкері, т.ғ.к.,доцент
ИНТЕГРАЦИЯЛЫҚ БІРЛЕСТІКТЕР АЯСЫНДА 
ЗАҢНАМАНЫ ҮЙЛЕСТІРУДІҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ
Қазақстан Еуразия кеңістігіндегі экономикалық интеграцияның 
бастамашысы  болып  табылады.  Осы  басталған  жылы  еліміздің 
аталған  бастамасына  20  жыл  толғалы  отыр.  Барлық  осы  жыл-
дар  бедерінде  Қазақстан  еуразиялық  интеграция  бастамасын 
дәйектілікпен ілгерілетіп келеді. Оның дәлелі ретінде 2014 жылы 
Кеден  одағы  мен  Бірыңғай  экономикалық  кеңістіктің  құқықтық 
базасын  кодификациялау  негізінде  қалыптасатын  Еуразиялық 
экономикалық одақ туралы шартты қабылдау жоспарлануда. Бұл 
біздің еліміз үшін өте маңызды құжат, себебі ол алдағы көптеген 
жылдарға  мемлекетіміздің  сыртқы  экономикалық  саясатының 
негіздерін айқындайды.
Тәуелсіз Қазақстанда экономиканың даму ырғағы жетілдіріліп, 
ашық  демократиялық  қоғамның  институттары  қалыптасып, 
тұрғындардың  өмір  сүруінің  әлеуметтік  көрсеткіштері 
жақсартылды.  Ең  бастысы,  осы  жылдарда  көп  ұлтты  және 
әртүрлі  конфессионалды  Қазақстан  халқы  ішкі  тұрақтылықты 
сақтап,  өзінің  көршілерімен  бейбіт  жағдайда  өмір  сүріп  отыр. 
Қазақстанның беделі халықаралық қауымдастықта белсенді және 
ықпалды  серіктестес    болуынан      ғана  емес,  өзінің  әлеуметтік-
экономикалық  дамуында  айтарлықтай  жетістіктерге  жеткен  ел 
ретінде  көрінеді.  Мемлекетіміздің  табысты  дамуының  ең  негізгі 
факторларының  бірі  –  2030  жылға  дейінгі    стратегияның  сәтті 
жүзеге  асырылуында  деп  айтуымызға  болады.  Бұл  саяси  құжат 
1997  жылы  Қазақстан  өтпелі  реформалардың  ауыр  кезеңін  ба-
сынан  кешірген  кезде  қабылданып,  оның  мазмұнында  ең  басты 
тұғырнамалық ережелер және қағидаттар шоғырландырылды. Осы 
стратегиялық  бағыттардың  дұрыс  қалыптасуы,  басымдықтардың 
нақты екшеленуі,  көптеген жетістіктерге қол жеткізді.
Қазақстанның  «Дамыған  30  ел»  қатарына  қосылудағы 

134
Стратегиясының  мәні  туралы  Қазақстан  Республикасының 
Президенті Н.Ә.Назарбаев 2014 жылғы 17 қаңтардағы «Қазақстан 
жолы-2050:  Бір  мақсат,  бір  мүдде,  бір  болашақ»  атты  Қазақстан 
халқына Жолдауында былай деп атап өтті: «Біз 2050-дің мақсатына 
қарай  күрделі  жаһандық  бәсекелестік  жағдайына  ілгерілейміз. 
Алдағы  онжылдықтарда  біз  қазірдің  өзінде  біліп  отырған  сын-
қатерлер,  жаһандық  нарық  пен  әлемдік  саясаттағы  болжаусыз 
жағдайлар, жаңа дағдарыстар аз кездеспейді. ХХІ ғасырда «жеңіл-
желпі жүріп өту» деген болмайды»[1].
Қазақстан  ТМД  елдерінің  ішінде  қазіргі  кезде  33  милли-
ард  доллар  шоғырланған  Ұлттық  қорды  құрды.  Қордың  қызметі 
әлемдік  дағдарыстың  ұлттық  экономикаға  теріс  ықпалын  азай-
тып,  әлеуметтік-экономикалық  дамудың  тұрақтылығына  әсер 
етті. Мемлекеттегі ұлттық валютаның тұрақты курсы, инфляцияға 
байланысты  жүргізіліп  жатқан  шаралардың  нәтижесінде 
халықаралық  алтын-валюталық  қор  64  миллиардтан  асты.  Ре-
спубликада  тиімді  инвестициялық  жағдай,  бизнестің  құқықтық 
алаңы    қалыптастырылды.  Қазақстан  ТМД  елдері  ішінде  ең 
алғашқылардың  бірі  болып  нарықтық  экономикалық  мемлекет 
ретінде  танылды.  Дүниежүзілік  банк  Қазақстан  Республикасын 
шетелдік инвестицияға қолайлы 20 елдің тізіміне қосты.
Өзінің    экономикалық  дамуының  өтпелі  кезеңін  аяқтап, 
Қазақстан бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылу мақсатында 
сапалы секіріс жасауға қатысты іс-шаралар атқарылды.
Тәуелсіз  Қазақстан  халықаралық  деңгейдегі  көптеген 
жобалардың  (СНГ,  ШОС,  ОДКБ,  СВМДА)    бастаушысы  және 
белсенді  жүзеге  асырушысы.  Бұл  халықаралық  ұйымдардың 
құрылуында мемлекетіміздің тұрақты деңгейі мен Президентіміздің 
сарабдал саясатының мәні зор. 
Әсіресе  1994  жылы    наурыз  айында  М.Ломоносов  атындағы 
Мәскеу  мемлекеттік  университетінде  Елбасы  Н.Ә.Назарбаев 
ұсынған  еуразиялық  идея  -  бүгінгі  Еуразиялық  экономикалық 
қауымдастықтың  жетістіктерінен  айқын  көрінеді.  Сол  кездегі 
жобада  Мемлекеттердің  Еуразиялық  одағы    (ЕАС)  тұрақтылық 
пен  қауіпсіздікті  бекіту,  посткеңестік  кеңістіктегі  әлеуметтік-
экономикалық  жаңғырту  мақсатындағы  мемлекеттердің  интегра-
циялануы нысаны ретінде анықталған болатын.
 Еуразиялық қауымдастықты негіздеу посткеңестік кеңістіктегі 

135
мемлекетаралық  қатынастарда  жаңа,  сапалы  интеграциялық 
кезеңге көшудің тарихи оқиғасы болды. Ол үшін біздің мемлекет-
терге  сауда-экономикалық  стратегияның  жаңа  деңгейіне  көшіп, 
байланыстарды қалпына келтіріп, өзара іс-қимылдардың геосаяси 
қажеттіліктеріне  сәйкес  келетін  жаңа  тетіктерін  негіздеуі  қажет 
болды.  Тәуелсіз  мемлекеттер  достастығы  ішіндегі  біріктіруші 
фактордың дамуы туралы Елбасы Н.Ә.Назарбаев былай деп  атап 
көрсетті: «История дает нам шанс войти ХХІ век цивилизованным 
путем. Одним из способов является, на наш взгляд, реализация ин-
теграционного потенциала инициативы по созданию Евразийского 
союза, отражающей объективную логику развития постсоветского 
пространства и волю народов бывшего СССР к интеграции» [2].
Сол  кезеңде  мемлекетаралық  интеграциялық  шараларға 
шақырған  бұл  үндеу  қоғам  тарапынан  біржақты  қабылданған 
жоқ. Ал бүгінгі күні Еуразиялық экономикалық қауымдастық та-
бысты дамып отыр. 2010 жылдың 5 шілдесінде қауымдастықтың 
10-жылдығында 
ЕурЭҚ-тың 
мемлекетаралық 
кеңесінде 
қабылданған президенттердің біріккен мәлімдемесінде: «Осозна-
вая  стратегическую  значимость  интеграции  для  вызова  на  каче-
ственно новый уровень развития, государства-члены сообщества 
вступили в ХХІ век, создав международную организацию «Евра-
зийское экономическое сообщество» деп жарияланды [2,1].
Яғни,  мемлекет  жетекшілері  жаңа  сенім  қағидаттарына 
және  өзара  тиімді  қатынасқа  негізделген  ұйымды  негіздеді.  Бұл 
келелі  жиында  Ресей  Федерациясының  сол  кездегі  Президенті 
Д.Медведев: «десять лет - срок немалый, с другой стороны, в исто-
рическом плане не очень значительный. Иногда, можеть быть нам 
казалось, что мы стоим на месте. На самом деле двигались мы бы-
стро. Соизмерно только то, что происходило у нас рамках ЕврА-
зЭС, в рамках объявленного теперь Таможенного союза, с тем, как 
происходила интеграция в Европе. Мы двигаемся быстрее. Боль-
шая работа была проведена, но еще большая работа предстоит. Тем 
не менее еще раз хотел бы констатировать: наше образование всту-
пило в фазу продвинутой интеграции»[2,2].
Астанада  өткен  Еуразиялық  экономикалық  қауымдастықтың 
мемлекетаралық кеңесінің мәжілісінде Қазақстан Республикасының 
Президенті былай деп атап көрсетті: «Спустя 10 лет с момента ос-
нования мы с уверенностью констатируем, что ЕврАзЭС является 

136
наиболее  успешным  интеграционным  объединением  на  постсо-
ветском пространстве. Сегодня это реальная площадка для углу-
бления интеграции наших государств в экономике, науке, социаль-
ной сфере. Необходимо не только сохранить эти наработки, но с 
учетом мировового опыта обеспечить дальнейшие развитие и про-
цветание нашего сообщества» [2,3]. 
Ал  Кедендік  Одаққа  кірудегі  саяси  қадамдарын  жүйелі  түрде 
екшелеген Беларусь Республикасының Президенті А. Лукашенко 
өзінің көзқарасын былай деп білдірді: «Если уж говорить  о соз-
дании  Евразийского  экономического  сообщества,  то  у  истоков 
всего этого был Нурсултан Назарбаев. Нурсултан Абишевич был 
мотором всех наших отношений в ЕврАзЭС. Я помню, когда мы 
практически  заморозили  отношения,  в  ЕврАзЭС,  он  предложил  
создать  группу  для  выработки  концепции  нашего  дальнейшего 
движения. Лет пять или шесть назад это было. И действительно, 
через год он озвучил ряд шагов, которые мы должны были сделать 
для  ЕврАзЭС и которые мы в итоге сделали» [2,4].
Бүгінгі  таңда  біз  еуразиялық  жобаның  сәттілігіне  қатысты 
көптеген  дәлелдерді  келтіре  аламыз.  Еуразиялық  экономикалық 
қауымдастықтың ауқымында еркін сауданың режимі қауымдастық 
мемлекеттері арасындағы сауда айналымының тиімді өсімін 2000 
жылғы 29 миллиардтан, 2008 жылы 123 миллиардқа, яғни 4,1 есеге 
арттырды.           
Еуразиялық экономикалық қауымдастық бойынша ішкі өнімнің 
айналымы - 59 пайызға, өнеркәсіп өндірісінің өнімі - 48 пайызға, 
жүк тасымалының көлемі – 44 пайызға, негізгі капиталдағы инве-
стиция - 2.3 есеге артты.
Белгіленген мерзімнен бұрын жүргізілген белсенді  жұмыстар 
Еуразиялық  экономикалық  қауымдастықтағы  импортталатын 
тауарларға  Бірыңғай  кедендік  тарифты  (11  мың  тауар  номенкла-
турасы) енгізе  отырып, Кеден одағының қызметін жүзеге асыр-
ды. 2010 жылдың басынан Кеден одағының комиссиясы тарапы-
нан  Кеден  одағының  сыртқы  саудасын  тарифтік  және  тарифтік 
емес  реттеу  саласында  ұлттық  құзіреттерге  мүмкіндік  беру,  Ке-
ден одағының сыртқы экономикалық қызметінде Бірыңғай тауар 
номенклатурасын  қолдану  (ТН  ВЭД  ТС)  және  Кеден  одағының 
Бірыңғай кедендік тарифін ( ЕТТ ТС) енгізу жұмыстары атқарылып 
жатыр.

137
Интеграцияланушы  мемлекеттердің  жетекшілері  біріккен 
мәлімдемелерінде  қысқа  мерзімдегі  сапалы  жұмыстардың 
атқарылуы,  жаңа  заман  рухына  және  уақыт  талаптарына 
сәйкес,  мемлекеттердің  экономикалық  саладағы  өзара  тиімді  іс-
қимылдарының жаңа кезеңінің басталғанын ерекше атап көрсетті.
Салааралық  көрсеткіштердің  интеграцияланған  моделіне 
жасаған  Ресей  ғылым  академиясының  халық  шаруашылығы 
Институтының  есептеулеріне  сәйкес,  Кеден  одағына  кіретін 
үш  мемлекеттің  интеграция  нәтижесінде  ішкі  айналым  өнімі 
15  пайызға  жуық  және  инвестициялық  белсенділіктің  одан  әрі  
ұлғайғандығы айтылады.
Еуразиялық экономикалық қауымдастықтың нақты нәтижелері, 
ең алдымен, Кеден одағының қарқынды өмірге енуі халықаралық 
деңгейде  таныла  бастады.  Біздің  мемлекеттеріміздің  әлемдік 
саясаттағы  ерекше  құбылыс  –  Дүниежүзілік  сауда  ұйымына 
қосылу мәселесіндегі алға жылжулар Еуразиялық экономикалық 
қауымдастық жұмысының тиімділігімен түсіндіріледі.
Қауымдастықтың  қызметінің  негізгі  бағыттарының  бірі, 
халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл, әлемдегі интеграциялық 
бірігу және аймақтардағы тұрақтылықты қамтамасыз етудің тиімді 
жүйесі, экономикалық және гуманитарлық қатынастарды кеңейту 
деп айтуымызға болады.
2003  жылы  қауымдастық  Біріккен  Ұлттар  Ұйымының 
бақылаушысы мәртебесіне ие болды. 2007 жылдың желтоқсанында 
және  2008  жылдың  желтоқсанында  Біріккен  Ұлттар  Ұйымының 
Бас Ассамблеясында БҰҰ мен ЕурЭҚ арасындағы қатынастар ту-
ралы қарарлар қабылданды.
Еуразиялық 
экономикалық 
қауымдастыққа 
мүше-
мемлекеттердің  интеграция  және  қатынастардағы  жаһандық 
бағыттарың бірі – Бірыңғай  экономикалық кеңістікті негіздеу. Ол 
нарықтық қағидаттарға және үйлестірілген құқықтық нормаларға 
негізделген, жұмыс күшінің және капиталдың, қызмет көрсетудің, 
тауар қозғалысының еркін айналымын қамтамасыз ететін, эконо-
миканы реттеудің біртипті тетіктері қызмет атқарады.
Еуразиялық  экономикалық  қауымдастықтың    ауқымында 
инвестицияның  дамуы,  ЕурЭҚ  елдерің  бизнесінің  дамуына  да 
жағдай  жасайды:  «Движение  капиталов  между  странами  ЕврА-
зЭС,  так  же  как  и  движение  товаров  и  рабочей  силы,  является 

138
интеграционным процессом, поскольку доходы, полученные ино-
странным инвестором в стране приложения инвестиций, зачастую 
возрващаются  обратно,  способствую  развитию  экономики  госу-
дарства-реципиента.  В  условиях  нынешнего  кризиса  сохранить 
привлекательность экономик стран-членов ЕврАзЭС, а также до-
биться скорейшего выхода производства в докризсное состояние, 
несомненно,  поможет  рост  взаимных  инвестиционных  потоков 
при условии либерализации внутренних правовых режимов и сни-
жения барьеров во взаимной торговле» [3].  
2009  жылдың  желтоқсанында  Алматыда  өткізілген  бейресми 
саммитте  Беларусь,  Қазақстан  және  Ресей  Президенттері  2010-
2011 жылдарда Бірыңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыруға 
арналған іс-қимыл жоспарын бекітті. Ол жоспар 2012 жылдың 1 
қаңтарына дейін, Бірыңғай экономикалық кеңістіктің негізделуін 
қамтамасыз  ететін  халықаралық  шарттарды  дайындау,  қол  қою 
және күшіне енгізуді қарастырды.
Президенттердің  саяси  жігері  және  тараптар  үкіметтерінің 
және  қауымдастық  құрылымдарының  белсенді  жұмысы  алға 
қойылған міндеттерді қысқа мерзімде орындап, 2010 жылдың 19 
қарашасында үкімет басшылары алғашқы 4 келісімге қол қойып, 
ал  9  желтоқсанда    Еуразиялық  экономикалық  қауымдастықтың 
мемлекетаралық кеңесінің мәжілісінде (Кеден одағының ең жоғарғы 
ұйымы)  Бірыңғай  экономикалық  кеңістікті  қалыптастыратын  13 
келісім қабылданды.
Бірыңғай  экономикалық  кеңістіктің  құқықтық  негізін 
қалыптастыруды аяқтау посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық 
үрдістердегі маңызды оқиғалардың бірі болды. Соның нәтижесінде  
нарықтық қағидаттарға және үйлестірілген құқықтық нормаларға 
негізделген,  еңбек  ресурстары    және  капиталдың,  қызмет 
көрсетудің,  тауар  қозғалысының  еркін  айналымын  қамтамасыз 
ететін, экономиканы реттеудің біртипті тетіктері қызмет атқарады. 
Бұл кеңістікте бірыңғай инфрақұрылым қалыптасып, салық, ақша-
несиелік, қаржы-валюталық, сауда және кеден саясаты келісе оты-
рып жүргізіледі.
Тауарлардың  жалпы  нарқы  біздің  мемлекеттерде  өндірілген 
тауарлардың ғана емес, Бірыңғай кедендік кеңістікке кіргізілетін 
үшінші  мемлекеттердің  тауарларының  еркін  айналымын 
қамтамасыз етеді. Қызмет көрсетудің жалпы нарқын қалыптастыру, 

139
тараптардың  резидент-мекемесіне  ұлттық  режимді  қарастырып, 
оларға  деген  талаптарды  унификациялап,  лицензиялық  қызмет 
саласындағы лицензияларды өзара мойындап, ұлтық заңнаманың 
үйлестірілуіне әкеледі.
Еңбек  ресурстарының  жалпы  нарқы  Бірыңғай  экономикалық 
кеңістіктегі жұмыс күшінің еркін қозғалысын қарастырып, БЭК-
ке  мүше  мемлекеттер  территориясында  тұратын  басқа  мемлекет 
азаматының  мәртебесін  құқықтық  реттейді.  Еркін  білім  алуды, 
орта  және  жоғары  білім  дипломдарын  тану,  еңбек  ресурстарына 
және еңбек нарқына кіру тәртібіне бірыңғай ережелер мен талап-
тар қолданылу қамтамасыз етіледі.
Капиталдың  ортақ  нарқы  қаржылық,  банк  және  сақтандыру 
нарығына  еркін  кірумен  қатар,  валюталық  реттеу  нормаларын 
үйлестіру,  бірыңғай  төлеу-есеп  айырысу  жүйесін  және  ортақ 
валюталық нарықты  қалыптастырады.
Біріңғай  экономикалық  кеңістіктің    аталған  бағыттары 
Еуразиялық    экономикалық  қауымдастыққа  мүше-мемлекеттер 
үшін  тауарлардың,  қызмет  көрсетудің,  еңбек  ресурстары 
және  капиталдың  ортақ  нарығын  қалыптастырады.  Бірыңғай 
экономикалық  кеңістікті  қалыптастыру  –  еркін    бәсекелестікті 
және  біздің  ортақ  кеңістіктегі  инновациялық  белсенділікті 
күшейту.  Бәсекелестік  нарыққа  шығарылатын  тауарлар  мен 
қызмет  көрсетудің  сапасын  күшейтіп,  бизнесті  жетілдіріп, 
өндірісті жақсартып, ондағы шығысты азайтып, еңбек өнімділігін 
арттыруға  үлес  қосады.  Үшінші  мемлекеттер  тарапынан  біздің 
мемлекеттеріміздің  территориясына  кіргізіліп,  еркін  айналатын 
тауарлар  Кеден  одағының  тауарларымен  бәсекелестікке  түсіп, 
жаңа шарттарға сәйкес сапалық жағынан жарысуына тура келеді. 
Мұндай бәсекелестіктің пайдасы нақты және тиімді болады.
Еуразиялық  экономикалық  қауымдастықтың    шеңберіндегі 
қарым-қатынастардың  негізгі  бағыттары  ретінде  мыналарды 
атауға болады: «Говоря об основных направлениях сотрудничества 
государств-членов ЕврАзЭС в инвестиционной сфере, следует от-
метить стремление сторон обеспечить национальный режим для 
деятельности  инвесторов,  развитие  прямых  экономических  свя-
зей между хозяйствующими субъектами создание благоприятных 
условий  для  укрепления  производственной  кооперации,  а  также 
создание совместных предприятий, транснациональных производ-

140
ственных объединений, сети коммерческих и финансово-кредит-
ных  учреждений  и  организаций,  координацию  инвестиционной 
политики, включая привлечеие иностраннных инвестиций и кре-
дитов областях, представляющих взаимный интерес, осуществле-
ние совместных капиталовложений, в том числе и на компенсаци-
онной основе» [3,1].  
Біріңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру қызмет көрсету 
мен қаржылық институттар қызметі  саласындағы бәсекелестікті 
де  туындатады.  Теміржол  көлігі,  электроэнергетика,  мұнай  және 
газ  саласындағы  нормалар  мен  ережелерді  үйлестіру  біздің 
мемлекеттеріміздің экономикасының дамуына ыңғайлы жағдай жа-
сайды. Бұл жалпы нарық біздің мемлекеттеріміздегі интеграциялық 
үрдістермен,  қосалқы    өндіріспен,  біздің  елдерімізден  түсетін 
құрылымдық бұйымдар өнімдерін шығаратындарға арналған.
Өзара  саудадағы  кедендік  және  басқа  да  кедергілердің  бол-
мауы  Беларусь,  Қазақстан  және  Ресей  мекемелері  тарапынан 
шығындарды  азайтып,  олардың  бірігіп    жұмыс  істеуіне  жағдай 
тудырады.  Бірыңғай  экономикалық  кеңістік  қалыптастырылып, 
нормалардың және ережелердің бірізділендірілуі және үйлестірілуі 
нәтижесінде  мекемелер  бәсекеге  қабілетті  өнім  шығарып, 
инновациялық  даму  басымдықтарына  көшеді.  Осының  барлығы 
біздің елдеріміздегі  экономикалық белсенділіктің барлық салала-
рын жаңғыртудың қозғаушы күшіне айналып, өндірістің ескі стан-
дарттарынан бас тартып, ертеңгі және болашақтағы талаптарға сай 
келетін өнім шығаруға  мүмкіндік береді.
Еуразиялық экономикалық қауымдастыққа мүше елдердің тара-
пынан құқықтық ақпараттармен алмасу, осы мүше-мелекеттердің 
заң  шығару  және  атқарушы  ұйымдарына  заңшығармашылығы 
және  құқықшығармашылығына  қатысты  өзгерістер,  ұсыныстар 
беру  мақсатында  халықаралық  деңгейде  көптеген  іс-шаралар 
атқарылып  отыр.  Сонымен  қатар,  интеграциялық  үрдістер 
деңгейінде негізгі мақсаттар айқындалған: «Задача, следовательно, 
стоит в том, чтобы не только разрабатывать очередные норматив-
но-правовые акты Сообщества, но и формировать такую правовую 
базу ЕврАзЭС, которая была бы привлекательной для международ-
ного бизнес-сообщества. Таким образом, мы переходим к гармони-
зации законодательств ЕврАзЭС, условно говоря, второго уровня – 
от гармонизации законодательств между государствами ЕврАзЭС 

141
к гармонизации нормативно-правовых актов Сообщества в рамках 
норм и правил международных организаций» [3,2].  
Біріңғай экономикалық қауымдастықтың қызметі халқымыздың 
әл-ауқатының  артуына,  мүше-мемлекеттердің    экономикасы 
әлеуметтік-экономикалық  өрлеуі  мақсатында  бірігіп,  өте  тығыз 
интеграцияланудың дамуына жаңа серпіліс береді.
Кеден одағына мүше-мемлекеттердің президенттері қабылдаған 
Біріңғай экономикалық кеңістікті қалыптастыру туралы Деклара-
цияда  болашақта  Еуразиялық  экономикалық  одақтың  негізделуі 
туралы  былай  атап  көрсетілген:  «Развивая  таможенный  союз  и 
единое экономическое пространство, мы движемся к соданию Ев-
разийского экономического союза в целях обеспечения гармонич-
ного, взаимодополняющего и  взаимовыгодного сотрудничества с 
другими странами и международными экономическими объедине-
ниями» [2,5]
Еуразиялық  экономикалық  қауымдастықтың  интеграциялық 
жетістіктері  ХХІ  ғасырдағы  посткеңестік  кеңістіктің  дамуының 
басты  бағыттарын  анықтайды.  Кеден  одағының  территориясын-
да бизнестің дамуына жағдай жасалып, бұл бағыттағы жұмыстар 
жетілдіріледі.  Бизнестің  құқықтық  алаңын  кеңейтуге  арналған 
халықаралық келісімдер мен ұлттық заңнаманы құқықтық  мони-
торинг  жасау  –  осы  саладағы  болашақ  мүмкіндіктерді  кеңейтіп, 
дамыта түседі.  
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан жолы -2050:бір мақсат, бір мүдде, 
бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауы//Егемен Қазақстан, 
2014ж. 18 қаңтар.- 8б.
2. Мансуров Т. Развитие Казахстана и евразийская интеграция//
Каз. Правда.1.03.2010
3.  Камышевский  В.И.  Cтановление  международно-правового 
механизма  инвестиционного  сотрудничества  в  рамках  ЕврАзЭС: 
нормативно-правовое  и  институциональное  обеспечение//Евра-
зийский юридический журнал, №6(25), 2011. 

142
ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНОЕ СЛОВО
Директора Института законодательства 
Республики Казахстан 
Смагулова Асылбека Айжариковича
д.ю.н., профессора
 
Уважаемые участники круглого стола!
Прозвучавшие  сегодня  выступления  весьма  содержательны  и 
заслуживают внимания.
Гармонизация национальных законодательств является систем-
но  важной  задачей,  разрешение  которой  будет  способствовать 
углублению процессов интеграции на территории ЕАЭС.
Интеграционные  процессы  на  постсоветском  пространстве 
предполагают интеграцию правовую, одной из форм которой явля-
ется гармонизация. Общая история и прошлое государств – членов, 
сходные правовые системы и общая правовая семья в некоторой 
степени сглаживают процесс гармонизации. Однако и проблемных 
моментов в настоящее время не мало, что требует скоординиро-
ванных действий государств-членов.
Осуществление эффективной межгосударственной интеграции 
в  рамках  будущего  Евразийского  союза  обязательно  предполага-
ет  создание  организационно-правового  механизма  гармонизации 
законодательства государств-членов, который, как правило, будет 
заключаться во:
-  включении  международных  договоров  (после  их  ратифика-
ции) в национальные правовые системы;
- приведении действующих национальных актов в соответствие 
с правовыми актами Союза;
- изъятии отдельных национальных актов из системы действу-
ющего национального законодательства;
- правовой интерпретации типовых проектов законодательных 
актов и рекомендаций по гармонизации законодательства в акты 
национального законодательства;
- восполнении правовых пробелов национального законодатель-
ства  путем  принятия  новых  правовых  актов  во  исполнение  дей-
ствующих международных договоров и решений органов ЕАЭС.
Как  отмечают  ученые,  гармонизация  законодательства  госу-

143
дарств-членов  Евразийского экономического союза является про-
цессом объективно обусловленным и необратимым. Ее можно рас-
сматривать как важный этап на пути экономической интеграции, 
которая, несомненно, улучшит жизнь наших народов.
В завершение работы нашего круглого стола разрешите поже-
лать Вам успехов и дальнейшей плодотворной работы. 
Благодарю всех за участие! 

144
РЕКОМЕНДАЦИИ 
УЧАСТНИКОВ КРУГЛОГО СТОЛА НА ТЕМУ: 
«ГАРМОНИЗАЦИЯ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА 
ГОСУДАРСТВ-ЧЛЕНОВ ТАМОЖЕННОГО СОЮЗА 
И ЕДИНОГО ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПРОСТРАНСТВА»
Участники  круглого  стола  на  тему  «Гармонизация  законода-
тельства государств-членов Таможенного союза и Единого эконо-
мического пространства», состоявшегося в Астане 7 ноября 2013 
года, рекомендуют: 
1. Национальным государственным органам необходимо прово-
дить на постоянной основе комплексный мониторинг международ-
ных договоров и соответствующих национальных законов в целях 
повышения эффективности исполнения принятых обязательств и 
совершенствования национального законодательства.   
2.  Субъектам,  задействованным  в  нормотворческой  деятель-
ности на национальном уровне, принимать во внимание наиболее 
удачные и передовые законодательные нормы других государств-
участников  интеграций  и  международных  организаций,  которые 
позволят обеспечить более эффективное и поступательное разви-
тие национального законодательства, в том числе в соответствии с 
международными и общепризнанными стандартами.
3. Национальным отраслевым государственным органам и ор-
ганизациям  четко  определиться  со  средствами  и  направлениями 
гармонизации законодательства в отраслях, заявленных в качестве 
основных направлений функционирования Евразийского экономи-
ческого союза, что позволит гарантировать успешное выполнение 
задач, обозначенных Главами государств и правительствами.
4.  Национальным  научным  учреждениям  и  организациям,  за-
действованным  на  определенных  этапах  нормотворческой  дея-
тельности государств, выработать основные подходы и предложе-
ния по гармонизации и кодификации законодательства государств 
в  рамках  интеграционных  процессов,  в  частности  Таможенного 
союза и Единого экономического пространства, а также будущего 
Евразийского экономического союза.
5. Ввиду различного толкования в теоретической литературе и 
отсутствия определения понятий «сближение», «гармонизация» и 
«унификация» в национальных законодательствах разработать со-

145
гласованный подход к определению единой позиции государств к 
этому вопросу, а именно нормативного понимания этих терминов.
6.  Гармонизация  законодательств  государств-участников  не 
подразумевает дословного совпадения текстов законов государств-
участников между собой. Важно, чтобы произошло содержатель-
ное  совпадение  законов  государств-участников,  особеенно  тех 
национальных правовых актов, которые работают на создание ус-
ловий для развития свободы перемещения товаров, услуг, капита-
ла и рабочей силы. 
7. На всех этапах разработки международных договоров и ре-
шений органов интеграции государственным органам и иным ор-
ганизациям, задействованным в этих процессах, следует обеспечи-
вать строгое соблюдение баланса интересов сторон и недопущение 
ограничения политического суверенитета государств-участников. 
Каждый этап гармонизации требует взвешенного и основательно-
го подхода государств.
8.  В  новых  условиях  добровольной  передачи  части  функций 
экономического характера наднациональному органу необходима 
продуманная и согласованная работа в направлении определения 
исчерпывающего  перечня  изъятий  и  ограничений  из  договорно-
правовой базы интеграционного объединения в целях последова-
тельной гармонизации законодательства государств-членов инте-
грации. 

146
ГАРМОНИЗАЦИЯ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА 
ГОСУДАРСТВ-ЧЛЕНОВ ТАМОЖЕННОГО СОЮЗА 
И ЕДИНОГО ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПРОСТРАНСТВА
Материалы круглого стола 7 ноября 2013 года
Подписано в печать 26.05.2014 г.   
Дата выхода тиража 30.05.2014 г.
Формат А5  Бумага офисная 80 г   Печать RIZO
Усл. печ. л. 11,6  Тираж 35 экз.   Заказ №35
Сверстано и отпечатано 
в ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан»
г. Астана, ул. Орынбор, д. 8, Дом министерств
8(7172) 74 02 06
e-mail: instzak-kz@mail.ru