УНИВЕРСАЛИЗМ – шындықты танудың философиялық тәсілі.
УНИВЕРСАЛИИ (лат. universalis - жалпы), жалпы ұғымдар. Универсалийдің
онтологиялық статусы ортағасырлық философияның басты мәселелерінің
бірі. (10-14ғ.ғ. универсалийлер туалы дау): мәңгі идеалды бейне ретінде,
универсалийлер «заттарға дейін» өмір сүреді, (платонизм, соңғы реализм),
«заттарда» (аристотелизм, қалапыты реализм), «заттардан кейін» адамның
ойында (номинализм, концептуализм).
ҰЛТ (лат. nati'o - халық) - қандай да бір аумақта тұрақты дамыған немесе бүкіл
жер шарын жайлаған адамдар жиынтығы. Белгілі бір аумақта тарихи
қалыптасқан, оның өмір сүруін қамтамасыз етіп, оған өзіндік түр беретін
субстанционалды-рухани негізі бар, бірыңғай тіл, мәдени,
психологиялық
,
ділдік (
менталитет
), өмір салты сияқты ерекшеліктер тән әлеуметтік қауым.
ҰЖЫМДЫҚ БЕЙСАНАЛЫҚ- адамның өткен өміріндегі сананың жасырын
іздері, сонымен қатар адамға дейінгі хайуандық күй. Ол зафиксировано в
мифологияда, халық эпосында, діни нанымдарда жазылған және пайда
болады, яғни қазіргі адамдарда түс көру арқылы сыртқа шығады. (Юнг).
ХАЛЫҚ- қарапайым мағынада -
қандай да бір аумақта тұрақты дамыған
немесе бүкіл жер шарын жайлаған адамдар жиынтығы
; ал ғылыми мағынада,
адамдард қауымының тарихи өзгергендігі, өзінің обьективті жағдайымен
білгілі кезеңде белгілі бір мемлекеттің прогрессивті дамуын шешуде қауым
болып қатысуға қабілетті.
ТАБИҒАТ: 1)
кері мағынада – өзінің шексіз көптүрлілігімен көрінетін бізді қоршаған
дүние; Табиғат осы мағынада, материя, универсум, Жер жүзі ұғымдарымен
бір қатарда тұрады.
2)
Неғұрлым тар мағынасында – ғылым объектісі, нақтырақ –
жартылыстанудың тұтас объектісі («табиғат туралы ілім»).
3)
Табиғат ұғымын талқылаудың неғұрлым кең қолданысы, ол адам
қоғамының тіршілік ету шарттарының жиынтығы.
ТЕИЗМ (гр. theos - Құдай) – ақыл-ойы мен ерігі бар жұмбақ түрде барлық
материалдық және рухани процестерге ықпал ететін жаратылыстан тыс
тіршілік иесі ретіндегі және құдайды иойындайтын діни-философиялық ілім.
Дүниеде болып жатқанның бәрін Т. Құдайдың құдіреті деп қарастырады.