Жаббардың пайғамбарды  қонаққа шақырған баяны

Тастапты шалқасынан жығып,
Шаһид боп кіші үлы қаза тапты. 
Шешесі екі баланы іздеп барып,
Өліп жатқан баланы тауып апты. 
Шыдамай кіші үлы өлгеніне,
Ұрмақшы үлкен үлын айғайлапты. 
Қашам деп шешесінен тамнан қүлап, 
Жығылып үлкені де дүние сапты. 
Алланың әмірімен қаза жетіп,
Шаһид боп екі бала өліп қапты. 
Пайғамбарымыз біліп ренжиді деп, 
Екеуін бетін жасырып жабасапты. 
Тағамын мейманына жегізбекке,
Суын қойып ет әкеп даярлапты. 
Дастарханын жәйіп сап алдарына, 
Табақпенен ет апарыпты.
Дұға қып бетін сипап пайғамбар, 
Табаққа Бисмиллаһ деп қолын сапты. 
Жәбрейіл сол арада келді жетіп, 
Қолынан пайғамбардың ұстай алып. 
Пайғамбар қолын тартып тұрағапты. 
Бір Аллаһ хабар айтты саған дейді, 
Бұйырды тез бардеп маған дейді.  _ 
Жаббардың екі ұлын қасына алмай, 
Бұл тағам бізге жеуге харам дейді. 
Пайғамбар айтты Жаббар Ансариға, 
Әй, Жаббар қайда сенің балаң дейді. 
Бапапар әлде қайда ойнап кеткен, 
Қарамай жей беріңіз оған дейді. 
Бапасыз жеу біздерге хапап емес, 
Жемеймін бала келмей тағам дейді. 
Япырмай деп Ансар жауап берді, 
Шынымды мен айтайын сізге енді. 
Тақсыр-ау алаң болмай жей беріңіз, 
Келмейді екі бапам енді дейді.
Беріңіз тағамнан соң жаназа оқып, 
Балаға тез-тез ажал келді дейді. 
Пайғамбар қолын жайып қылды дұға, 
Бір ғажайып қаза екенін білдідағы.
203

Иә,  Раббым  қажетімді қабыл қылсаң, 
Жаббардың екі ұлына жанбер дейді.
Дұғасына хақ Тағала қылды жауап,
Сол сағатта екі бала тірілді енді.
Жаббар балаң сенің келеме екен,
Екеуін атын атап шақыр дейді.
Атасы атын атап шақырған соң,
Екі бала жетіп келді.
Шаттанды сахабалар бұ жұмысқа,
Баршасы баламенен тағам жеді.
Пайғамбар тағамнан соң сауал сұрады,
Иә, балам не тамаша көрдің дейді.
Азрақ хор қызымен ойнап-ойнап,
Жаннаттың тағамынан жедім дейді.
Шақырған атамыздың даусы жетіп,
Амалсыз қайтып келдім дейді.
Бұл істі көп халықтың көзі көрді,
Өлікке жан бергенін ғажап білді.
Лә иләһә иллә Аллаһ Мухаммад расул Аллаһ 
деп,
Көп жаһил иман айтып дінге кірді.
Күннен-кунге керемет артық болып,
Ислам діні бұрынғыдан көтерілді.
Он сегіз мың ғаламды жаратқан хақ,
Осылай мұғжизалар бола берді.
Ғылым-дін тарихы
Бұл  зат  шарифнің  бір  саяхаты.  Өзі  ішуден,  жеуден, 
ұйықтаудан  қалып,  рухани  қуат  пен  жаһан  кезіп  жүргенде 
жүрісінде  адам  бармаған  жерге  барыпты,  адам  көрмеген 
ғажайыптарын  көріпті.  Бір  таулы-тасты  жерде  бір  шаһарға 
барса,  шаһар  өте  биік,  о  шетімен  бұ  шеті  көз  жеткісіз  іші 
қыбырлаған  жанмен  толық.  Қимылдаған  жанның  көп  әрекеті 
ағаштан  бүт-бұрхан  жасаумен  шұғылданған,  онан  басқа  кәсіп 
жоқ және ол шаһарда адам жейтұғын тамақтан бір түйір дәнеме 
жоқ,  қайран  асыр  қалып  бір  түн  түнепті,  ешкіммен  тіл 
қатыспапты. 
Л
204

I
Ертең  таң  атысымен  бүл  шаһарға  көптігімен  жер  дүние
жүзін толтырып,  тозаң  шаңмен  күннің көзін тұтылдырып  бір  көп
керуен  келіпті.  Артқан,  тартқан  -   ауызды  адамның  жейтін
қорегі. Түгел  көліктері түйе,  шаһар халқы  мәз-мәйрәм болысып,
қуанып  бүл  керуеннің  барлық  жүгін  көтеріп  шаһар  халқы
алыпты  да,  бүл  шаһардың  үшы  қиыры  жоқ  ағаштан  жасаған
бүт-бүрқаиын  керуен  алып  апық-сапық  кездің  арасында
жүмысын бітіріп, керуен қайта бастапты.
Бүл  кісі  ойлапты:  мынаны  апарып  шоқынатүғын  кәпірдің
жұрты  нендей  көп  жұрт  екен.  Жан-жанымыз  біреуден
алысқанда  күллі  дүниедегі  жәннан  да  артылып  қалар  еді  деп,
тамаша  қылып  көру  үшін,  керуенмен  бірге  шығыпты.  Керуен
шаһардан  былай  шығып  бір  қонарлық  жерге  түсіп,  жүктерін
түсіріп,  түйелерін  оттату үшін  қоя  беріп,  барлық жүкті  бір араға
үйіп,  от  жағып  өртеп  жіберіпті  де,  түйелерін  жинап  алып  бос
тізіп, бір-біріне тіркеп алып жөнеле беріпті.
Бұл  шейх  Сағди  таң-тамаша  қайран  қалып  керуеннің
біреуін  шап  беріп  ұстай  алғанда,  «сен  кімсің  өзің»,  - депті.  Бұп 
кісі  мен  адамзатпын  депті.  «Өздерің  кімсің»  деп  бүл  кісі 
сұрағанда,  «біз  періште  боламыз»,  -  депті.  «Бұл  істеп 
жүргендерің  не»,  -  деп  мән-жайын  сұрапты.  Сонда  оп  періште 
айтыпты,  «өзің бүгін қайдан шықтың», - депті.  Сендер жүк алып 
шыққан  шаһардан  шықтым  депті.  Ол  шаһардың  не  жан 
екендігін  білдің  бе  депті.  Жоқ  дәнеңесін  білгем  жоқ,  қүр 
көргенім  болмаса  деген  соң.  Ендеше  Олар  кәпір  пері  жері  еді.
Құдай сөзі Құранды оқымадын. 
3
 ‘ЭР* 
V 
*
«уа мә хәләқту әл жиннә уап-инсә иллә ли иәғбудун». 
(Түсінігі:  «Жын  мен  адамзатты  өзіме  қүлшылық  қылулары 
үшін ғана жараттым».  Меккеде түскен. Зәрәт сүресі. 56- аят.)
Құдай  Тәбарак  уа  Тағала  айтты  ғой  мен  жынды,  инсанды 
жаратбадым  мәкгер,  құлшылық  қылу  үшін  жараттым  деп.  Осы 
екі түрліден бөлек құлшылыққа арнап жаратқан жоқ.  Сонда бұл 
жындардың  мүмин  мұсылман  болған  жын  деп  аталады,  кәпір
болған шайтан деп атапады.
Құдай  Тәбарак  уа  Тағала  жаратқан  мақұлықатының
рыздығын  өзі  рыздық  бермекші  емес,  мехнатпен  тауып  жеуге 
бұйырылған. 
Рахат 
үшін 
жаратқан 
еш 
нәрсе 
жоқ, 
жаратылғанның  бәрін 
мехнат  үшін 
жаратқан. 
Қарасаң 
Құдайдың жіберілген  дүние толған  періште,  әр  қайсысы  бір  юті
205

міне  біздер  осы  кәпір  перілерге  рыздық  жеткізіп  туру  үшін 
жаратқан  жоқ,  осы  ағаштан  жонған  бүт  бұрқандымызды  керек 
қылып алушы жұрт бар деп  қыбырлаған жан өмір бойы ағаштан 
бұт-бұрқан жасап ниеттеніп жатыр.
Біз  бұларға  рыздықты  қайдан  алып  келеміз,  дүниенің 
шетіне түгел жүріп  зекетсіздің малынан  бір екісін  аламыз.  Өтірік 
айтып,  жұртты  жеп,  сауда  қылған  саудагерлердің  саудасының 
бір-екісін  аламыз.  Жалған  сөйлеп,  жан  қинап,  өз  бетімен 
байымақшы  болып  жүрген  қулардың  кір  кәсібінің  бір-екісін 
апамыз.  Кісіге  бермей,  тығып  қойын  тамақ  көбейтем  деген 
қатын  қулардың  ішдің  ішіне  жасырған  құрт  майының  бір-екісін 
аламыз.  Бір  кедей  ат  сұраса,  бізде  мінерлік  қалған  жоқ 
дейтұғын,  қарызға  ақша  сұраса,  бар  бола  тұрып,  бұйырмасын 
дейтұғын  бай,  қулардың  малының  бір-екісін  аламыз.  Соның 
бәрін жинастырып артынып тартынып перілерге береміз.
Міне,  Құдайдың жіберілген  қара  көзіңмен  көрдің нан бұған, 
жердің  үстінде,  көктің  астында  қыбырлаған  адамзат  не  нәрсені 
молайтса  да,  Құдай  молайтады.  Азайтса,  Құдай  азайтады  мен 
жұмысы  жоқ,  өз  бетімен  қолмен  жасап  алмақшы  болып,  олар 
бейнетте  жатыр.  Осы  ағашты  жонбасақ,  аштан  өліп  қалармыз 
деп  бұлар  бейнетте  жатыр.  Ішпейміз,  жемейміз,  жазған 
жазығымыз жоқ-ақ  шығар дейміз.  Екі  ортада біреудегін  ап  келіп 
біреуге  беріп,  мұның  еңбекпен  қылған  жұмысын  текке  өртеп 
жіберіп біз бейнетте жүрміз.
Адамзаттікі  күнәға  шомылғы  болсын,  бұлардікі  кәпірлік 
болсын,  біздікін  не деп  ойласын.  Міне  Құдай Тәбарак уа Тағала 
ешкімді  рахат  үшін  жаратпағанын  мұнан  ойлап  білу  керек 
дегенде,  бұл  шейх  Сағди  хазретіміз  арманда  болған  екен. 
Дүние  кезбектің  мұндай  артықшылығы  бар  екен.  Адам 
көрмегенді  көріп,  адам  сезбегенді  сезеді  екен.  Әй,  бәрекелді, 
жастықтағы  шариғат,  тариқат  жолында  өткізген  ғұмырым 
далаға  кеткен  бір  ғұмыр  екен!-  деп.  Хош  мұны  кітаптан  көрдік, 
бұрынғылар  кітаптан  көрген  емес,  біреуден  естіген  емес,  өз 
табиғатының  білуімен  айтқан  сөзі.  Міне  бұған  дәлме-дәл  сап 
ете  түсті.  Сурат  әлхәшәрде  «уал  ләзинә  жәу  мин  бәғдуһум»- 
деп табиғин табғ табиғинларны айтқан.
(Түсінігі:  «Олардың араларынан келгендер»).
Мұнан  мәғлум  болды  төрт  жерде  сахабаларды  қандай 
досты тұтса табиғин табғ табиғинларны  һәм  сондай досты  көру
206

керек.  Олай  болса  ...  бала  соғысын  оқығанда  ауызға  ие  болуы 
керек,  не  қылса  тақдир  иләһи.  Олардың  не  қылып,  на
қойғандығында не ақың бар.
Хадис шариф
«Аллаһуммә 
и н н и
 
ағузу бикә мин ғилм лә иәнфәғу уа дуғәу 
лә  юсмәғ уә ғамалу лә  юрфәғ уа  қалбу лә туғшәғ уә  нафсу  лә
тәқнәғ уә батну лә тәшбәғ».
(Түсінігі:  Иә, Аллаһ мен саған сиынамын пайдасыз білімнен
сақта,  қабыл  болмаған  дұғадан  сақта,  көтерілмеген  амалдан,
бағынбаған  жүректен  сақта,  қанағатсыз  нәпсіден  сақта,
тоймайтұғын іштен сақта.)
«Ялйм аіиі* 
^кЛ иІЬ»
«Тапабул гилм фәридәтун гәлә муслимун уа муслимәтун» 
(Түсінігі:  Білім  алу  мұсылман  ерлерге  де  мұсылман
әйелдерге де парыз.)
^ е .
 
і»кІ!  цдІЬ оіа 
з
 ^
«Әтлубул  гилм  уә  ләу  бисин  фәин  тәләбул  гилм
фәридәтун гәлә муслим».
(Түсінігі:  Білім ал қытай елінен болса да,  мұсылманға білім
апу парыз.)
Дін тағылымы (бесінші әңгіме)
Адам кім? Аллаһ Тәбарак уа Тағала:  «Иә, адам» дейді.  «Уа 
инсан»  дейді.  «Уа  нас»  дейді.  Ләфз  адам  жаратылмастан
бұрын атанған аты еді. 
. 
.
Бұл  атпен  атанылған  кәрәмі  еді. 
^
 
»<* -м 
*
«Уа  ләқад  кәррәмнә  бәни  әдамә  уа  хәмәлнәһум  фил-
бәрри уал бәхри».
(Түсінігі:  «Расында  адам  баласын  ардақтадық.  Сондаи-ақ
оларды қүрлықта да, теңізде де көліктендірдік» Меккеде түскен.
Ісра сүресі. 
7 0
-аят.) 
.  .
Алифдей  тік  тұрсын,  дәлдей  рукуғ  қылып 
и іл с ін
. 
Мимдеи
сәждеде  жатсын  деп  бұл  уәждан  адам  дейді.  Олай  болғанда

намаз оқымағанды адам деуге жарамайды.  « о«й,<-Ъ\-С‘і  
^  
й>іЧг^.(/с5  ІЛ>
«Уа мә халәқту әл-жиннә уал инсә иллә лиәғбудунә». 
(Түсінігі:  «Жын  мен  адамзатты  өзіме  құлшылық  қылулары 
үшін ғана жараттым». Меккеде түскен .  Зарят сүресі.  56-аят.)
Жан  мұрынға  кірісімен  мұрын  жыбырлап  түшкіріп  ауызға 
жан  барып  қалып  әлхамду  лилләһ  -деп  хамд  айтады.  Онда 
Аллаһ  Тағапа  періштелеріне  ...  қылды  қараңызлар  мына 
пенденің  һәммәтін,  талаптысын.  Денесінің  оннан  біріне  жан 
бармай  жатып  м[аға]н  хамд  айтып  мұнысы  лайықға  қ...ты 
барлығын білдіріп  ...  қылды.  Мұның аты  инсан  болсын деді.  Бұл 
инсан деп атағанлығы латиф еді.  Латимф мағынасы достық.  Өз 
бергенін  азсынады  дейді,  достың  бергенін  көпке  санайды.  Ол 
патша  Құдайдан  табылады,  басқадан  табылмайды.  Біздің  аз 
ғұмырымызда аз ғана айтқан зікірімізді'л/^ 1 
л
«Уазкуруллаһ зикрән  кәсирән» деп көпке санады.
(Түсінігі:  «Аллаһты көп еске алыңдар»).
Өзінің  дүниеде  пенделеріне  қанша  меһрбанлық  қылып 
бергенін азға санап
Қул матағуддуниә қалил дейді.
(Түсінігі: Дүниенің пайдасы аз ғана.)
Инсан  деп  атамағы  аса  жақсы  сүйіп  қойған  ат  екендігі  аят 
кәрімден аңланады сч/лі^ йо-с
1
СхлУЛ
 'йі^с ^
«Ләқад халақнәл инсәнә фи әхсәни тақуим» -деді.
(Түсінігі:  «Расында  адамзатты  көркем  бейнеде  жараттық» 
Меккеде түскен. Тин сүресі. 4-аят.)
.... оның суретін «иә әиуһән нас» -деді.
(Түсінігі:  «Әй, адамдар»).
Нәдә  қәһр  нәсиәннән  муштәқ  Құдайдың  Құдайлығын 
ұмытып кетпесдей болған соң азру ...  атағандығы болды.  Мүнан 
мағлум  болды  адам  болуға,  инсан  болуға  тырысу  керек.  Әз 
жумлә  нас  болу  жарамайды.  Қазақта  бір  жақтырмаған  кісісін 
осы нас шіркін,  не білуш еді дейді. Сол нас «иә әиуһән  нас»- дің 
мағынасы екен.
Екінші бір шарт сөз 
«<*
<Л>?Ъ 
йг 
й1»
«Иннә  аллаһә  иштәрә  минәл  мумининә  әнфусәһум  уа 
әмуәләһум»  -деді.
208

(Түсінігі:  «Күдіксіз Аллаһ муминдердің жандарын, 
малдарын жәннәтпен айырбастап алды».  Мединеде түскен.
Тәубе сүресі.  111-аят.)
Нәпсіден  мүрад  намаз,  ораза.  Малдан  мүрад  зекет  хайр
ихсан  .  Аплаһ  Тәбарак  уа  Тағала  пенделерінің  нәпсі  малын
харидар  болды.  Әһрне  ғайбин  өзі  біле  түрып  алды,  енді  ...да
қайтпайды  хайр  бүл  мутәхиққа  Аллаһ  Тағал  пенделерінің
нәпсіне  малына  харидар  болған,  қалбна  неге  харад  болмаған.
Қалбна  бүл  бағс  дін  харад  болмады.  Пенде  мүминнің  қалбы
Қүдайының қүдіретіне тән нәрсе
«юхиббуһум  уа  юхибунә»-  нің орны  радиаллаһу ғәнһум  уа
раду ғәннің орны.
(Түсінігі:  «Ол оларды сүйеді, олар оны сүйеді»).
«фәзкуруни  әзкурукум»-нің  орны  үш  жүз
алпыс рахмет назарымен қылып түрады.
(Түсінігі:  «Мені еске алсаңдар,  мен де сендерді еске алам»
Т.Қ .).
Мәғдән  иман  хазына  рахман,  он  сегіз  мың  ғәләмнің 
патшасы  Қүдай  ...мен  өзім  жаратқан  он  сегіз  мың  ғәләмді 
дәнемеге  симаймын,  жалғыз-ақ  иманы  кәмил  өзім  анық... 
пендемнің жүрегіне  сыйамын.  Сөз  хусусиәттан  пенде  мүминнің 
қалбін Қүдірет өзіне тән қылып [са]нады 
V 
Сх$'
 И&г* 
*  *
«Уа һууә мәғәкум әинәмә кунтум»- деді.
(Түсінігі:  «Сондай-ақ,  Ол  қайда  болсаңдар  да,  сендермен
бірге». Мединеде түскен. Хадид сүресі. 4- аят.)
Нәпсі  деген  пендені  Қүдайдан  алыс  ап  кететүғын  нәрсе.
Сол үшін оған харад болды 
0
«Иннә шайтанә ләкум ғадуун фәттәхизуһу».
(Түсінігі:  «Шәксіз  сендерге  шайтан  -  дұшпан».  Меккеде
түскен. Фатыр сүресі. 6-аят.)
Ғәду  шайтан  ғәләйһи  ләғин  сіздерге  күшті  дүшпан  дүр.
Оны  дүшпан  деп  ұғыңыздар  деді.  Оның дұшпандығы  сол  әуелі 
апақұс  ақмақтардың  фиғлиәт  нуқ..  мен  басын  байлаиды,  сол
амалменен тұсайды. Жалқаулықпен шідерлейді.  Мүның мұндаи
қылғанына көнбеске һәммәт  керек. 
4 
***
«Һиммәтул ражул тақләғу әл-жәбәл».
(Түсінігі:  «Ерлердің жігерлілігі тауды құлатады делінген»).
а?
 | | |
Й
«ғулу әлһиммәт минал иман»- делінген.
209

(Түсінігі:  «Дәреженің жоғары болуы  иманнан»),
Дененің  керегісі  бас,  көз  тозақты  жүклейді.  Не  жүк  адамға 
осылардың  себебімен  ...  жүгі  ауырланып  артыла  береді.  Көңіл 
патша  хүкметін  жүргізеді  һәм  әғзә  рәғиәт  дүр  көңіл  шәһке  ... 
аман  болар  рәһ.  Ғақыл  ...  өзге  ағза  екі  екіден  келеді,  тіл  уа 
көңіл  бір  болып  келді.  Құданы  (Құдайды)  бірлемекте  иәки  жәһт 
уа  иәки  (яки)  заман  болу  үшін  тіл  мен  көңілді  бір-бір  келтірді. 
Нөпсіні  көңілге  ат  қылып  жаратты.  Нәпсінің басына  ыхыластың 
жүгенін сапу керек,  шариғат жалауын  мухкәм қылып тағу керек. 
Ғибадат  иегерін  беліне  сал,  һәммәттің  айылымен  бір  тарт, 
ғайраттығ  пыштанын  қоса  тарт,  шоқтың  шекпенін  ки,  зуқтың 
тағамын тат, хауф қорқыныш  қамшысыменен  борбайлап  барып 
худур  дерге  ...  болсаң.  Періштелерден  һәм  ...  Егерде  нәпсінің 
басына  ғафләттің  жүгенін  орасаң,  бидғәтдің  жалауын  тақсаң, 
надандық  иегерін  беліне  салсаң,  жалқаулықтың  айылымен 
тартсаң,  һәусдің  қамшысымен  орап  шариғат бұйырмаған  жайға
..(түсірсең)  хайуаннанда  бетерсің..........  керемет  тән  ...  қызмет
қылу үшін  көңілің бірлан досты тұту үшін, сырың бірлан уәсәлат 
қылып,  көріп тұрғаның қызмет қылу үшін.
Дін тағылымы (тоғызыншы әңгіме)
Адам жаратылысы туралы:  ліс) 
^
 
о(*
йо^й^
«Ағузу биллаһ минаш  шайтанир ражим уа ләқад халақнәл- 
инсанә».
(Түсінігі: 
«Қуылған  шайтаннан  Аллаһқа  сыйынамын. 
Әлбетте  біз  адамды  жараттық».  Меккеде  түскен.  Тин  сүресі.  4- 
аят.)
Дұрыс  та  лайықты  біздер  жараттық  адамды,  яғни  Адам 
ғалейһи сәләмні «мин сәлсәли»  құрғақ лайдан.  «сЪ^о* ц.»
(Түсінігі:  «Құрғақ  топырақтан».  Мединеде  түскен.  Рахман 
сүресі.  14-аят.)
Егер  ол  лайға  қолмен  ұрса  піскен  пиғалдай  саңғырлаған 
дауыс  естіледі,  «мин  хәмәин»  қара  балшықтан,  «мәснунин» 
иістенген  суда  көп  жатқандықтан  сасыған  қара  балшықтан 
заһирда  жарату  түрі  осылай.  Хикмет  иләһі  ол  қара  топырақа 
ләтиф  суын  жаудырды  өз  мейірбаншылығы  илен  «  'оіЛс  АісЗ  ^
й^с^оМ1».
210

«уа ләқад халәқнәл-инсанә» - ға аиналдырды.
(Түсінігі:  «Расында  адамзатты  көркем  бейнеде  жараттық» 
Меккеде түскен. Тин сүресі. 4- аят.)
ОНЫҢ 
үСТІНе 
й* 
з
«уа нәғхәт фиһи мин рухи»-деді.
(Түсінігі:  «Оған жан үрледі»).
в<-5 '^іЗ-8»
«фәқәғу ләһу сәжидин» болды.
(Түсінігі:  «Оған сәжде қылды»).
'ц? <ЗіЗ 
£(* й -Д ?  й' 
Ц ^ іУ т А
  '(3
й?
 
.ХИЧ-О 
У  йИ® (У сЗ 'о  
'о 1^' £(* й > ^ У  й' 
'<*
*'?С й(*
Фә  сәжәдәл  мәләикәт  куллуһум  әжмәғин  иллә  иблис  әби 
ән  иәкун  мәғә  әссәжидин  қапә  иә  иблис  мә  ләк  ән  лә  тәкун 
мәғәс сәжидин  қалә ләм әкун лә сәжид либәшарин хәлақтә мин
сәлсәли мин хәмәин  мәснун.
(Түсінігі:  «Сонда  періштелер  түтас  сәжде  қылды.  Бірақ,
Ібліс  сәжде  қылушылармен  бірге  болудан  бас  тартты.  (Аллаһ
Тағала)  Әй,  Ібліс!  Сен  неге  сәжде  қылушылармен  бірге
болмадың,  -деді.  (Ібліс)  Сен  бейнеленген  қара  балшықтың
кеуіп,  сыңғырлағанынан  жаратқан  адамға  сәжде  етуіме
болмайды-  деді»  Меккеде  түскен.  Хыжыр  сүресі.  А  —
30 31,32,34.)
Іблис  ғәләйһи  ләғин  айтты:  Мен  қалай  сәжде  қыламын 
оған,  яғни  сондай  адамға.  Жараттың  оны  қүр  балшықтан,  қара 
топырақтан  исі  бүрқырап  сасыгі  жатқан  лайдан.  Яғни  оны  шар 
ғанасирдің  ең  хасисінен  жараттың,  мені  шар  ғанасирдің  барып 
түрған  жақсысынан  жараттың.  Ол  от,  өзі  рухани,  өзі  латиф. 
Қалай  жисмді  кәшифғе  иіліп  бас  қоямын  дейді?  Тәкәппарлық 
қылды.  Іблис ғалейһи ләғиннің назары Адам ғәләйһи сәләмнің 
заһиріне болды, батынынан ғәфил болды.  Заһир суретін  ...рене 
көрді,  білмеді  кәнж  исрар  сол  қорабта  (қорапта)  мәдфун
екендігін...........
Әз  хазірет  Расул  ғәләйһи  солат  уас  сәләм  пір  сәиидке
тәфсир 
Ц
®
и
«ләһу мақалидус сәмәуәти уап ард»
(Түсінігі:  «Көктер  мен  жердің  кілттері  Оның  иелігінде»
Зүмәр сүресі.  Меккеде түскен. 63-аят. Т.Қ.)
Ән хазірет ғәләйһи солат уас сәләм пәрмудке тәфсир ....
211

сЬ е  'сЗ ^ в
с
і З
з  
3
 
й^ЧЛ^*1 ^4-^'  в«_і*3  з  ®сЦі  »(-Л “(3  *с)
^ с5^ц? й^ч-О 
з
 _^ріія(3 
з
 ^;'(3_) сЬ'<3 _)“ 
с5<Л^іЗ ®і^с5 Ц^  *<3 »^іЗ
Л^АІ 
<30*
 сН с5с£. 
у>  з
 |^Щ  
‘Ч ?^
Лә  иләһә  иллә  аллаһ  уаллаһу  акбар  субханаллаһи  уа 
бихамдиһи уас тағфируллаһ уа лә хаулә уа лә қууәтә  иллә бил 
ләһи  ғәлиул  ғәзим  һууә  әләууәл  уал  әхир  уа  заһир  уал  батин 
иухии  уа  иумиту  бииәдиһи  әлхәир  уа  һуә  ғәлә  кулли  шәиун 
қадир. Тәсир хусни. 201  сахиф. Жилд әссәни.
(Түсініғі:  «Аллаһтан  басқа  еш  тәңір  жоқ,  Аллаһ  -   ең  ұлы. 
Аллаһ  барлық  кемшілік  атаулыдан  пәк,  барлық  мақтау- 
мадақтар  Аллаһқа  лайық.  Сенен  кешірім  тілеймін.  Сондай-ақ, 
Оның  күш-құдіреті  барлық  нәрсеге  толық  жетеді,  өте  биік,  аса 
зор.  Ол,  (Аллаһ)  Әуелгі  әрі  ақырғы  және  Ол  көрнеу  әрі  көмес. 
Ол  өлтіреді  және  тірілтеді,  ал  өзі  ешқашан  өлмейтін  тірі. 
Жақсылық  Оның  қолында  және  Оның  күш-құдіреті  барлық 
нәрсеге толық жетеді. Т.Қ .)
'сЬсЗ <4?с£ сгсЗсІйсИ '*й' *  сі^^л^ й'* лЗ<3 сГ^Л5
Уа  раттилил  қурән  тәртилән  иннә  сәнулқи  ғәләикә  қәулән
СӘҚИЛӘН.
(Түсінігі:  «Сондай-ақ  Қүранды  өте  анықтап  оқы.  (Намаз 
парыз  болудан  бұрын,  түнде  ояу  тұру  парыз  болған.  А .Т.Х .) 
Әрине,  саған  салмақты  (маңызды)  Құранды  түсіреміз»  Меккеде 
түскен.  Мүззәммил сүресі. 4, 5-аят.)
О З Л £ } * 3   І З О ^ З ?   ? А о г
  й_И с?0“  й' 
й^ЛІсЗ* 
О ?   0 0 < 5 ^ ?  
сі^МО^ с5^  03сІАЗс?  йз^с'*^ ас іі'  сЪ-31-*  Ц»  О ^ ^ гАф   0 ^ 3 3   С51-*  й і^ Л -Й ^  
а О ?
 
ЛІ'1-* всО
Фәқрәу  мә  тәиәссәрә  мин  әлқурәни 
ҒӘЛИМӘ 
ән  сәиәкуну
минкум  мәрда  уа  ахарунә  иәдрибунә  фил  арди  иәбтәғунә  мин 
фадпилләһи  уа  ахарунә  иуқатилунә  фи  сәбилиллаһи  фәқрәу
мә  тәиәссәрә  минһу...............   хадис  Ғабдуллаһ  ибн  Ғумар
радиаллаһу ғәнһу.
(Түсінігі:  «Ап  енді  Құраннан  жеңіл  келгенін  оқыңдар. 
Сендерден  науқас болғандар,  басқалай  Аллаһтың  мархаметінен 
несібе  іздеп,  жер жүзінде  кезгендер,  тағы  басқа  Аплаһ  жолында 
соғысқандар  Аллаһқа  мәлім.  Ендеше  Қүраннан  оңай  келгенін 
оқыңдар». Меккеде түскен.  Мүззәммил сүресі. 20 -аят.)
Хазірет  Расулаллаһ  ғәләйһи  солат  уас  сәләм  ....................
Тәфсир хусни  330.  Сурат Әлмуззәммил  « 
з 
з
вц^(3»
212

«уазкури исмә раббикә уа тәбәттәл иләиһи тәбтилән» 
(Мағынасы:  «Раббыңның  атын  дәріптеп,  әр  нәрседен  аупақ 
болып,  Оған  нағыз  жөнел».  Меккеде  түскен.  Мүзәммил  сүресі.
8-аят.)
Уа  лә  бишәиун 
н и ғ м ә т и к
 
раббанә  лә  тукәззиб  фә  ләкәл
хамд.
(Түсінігі:  Сенің  нығметіңе  ризамыз.  Аллаһ  шындықты 
айтады. Барлық мақтау Аллаһқа. Т.Қ.).
Сүю, сүйісу, біреуді-біреу жақсы көріп сүю турасында
айтылған
Жаратқан Аллаһ ғапамды.
Бірін-бірі сүймекке.
Ғаламға хожа адамды,
Осы жолда күймекке.
Жан кірлейді тот басып,
Махаббатпен күймесе.
Бір асылға сыр қосып,
Шын көңілден сүймесе.
Жан табысып сүюдің,
Бойына баға табылмас.
Кір тазарып күюдің,
Қүнына жаһан шағылмас.
Жан қосылып сүйісу,
Адамшылық міндеті.
Үнсіз тілсіз сөйлесу,
Ғашықтықтың сүннеті.
Жақ мың көзіңнің шоғымен,
Сүйіктің ғашық жарыңды.
Ат кірпігің оғымен,
Киіктей тағы жанымды.
Дидарың Кағбаға бір барып,
Тауаф етпей басылмас.
Сихатың Қүранды бір ашып,
Оқып шықпай ашылман.
Періште боп сыр тасып,
Хиялың уахиберуде.
213

Пайғамбарша көкке ушып,
Көңілім дидар көреді.
Періште хиял өзің кім,
Жете алмайды біздің тіл.
Пайғамбар көңіл, сөзің кім?
Ойладағы өзің біл.
Үшбу  сөзнің  қаилні  һәм  сәмиғнә  рахмат  баракаллаһ  сөз 
болса осындай болсын. Ғумар Қарашға.
Аят кәрим:
«уа мә әнә мин әл-мутәкәллифин».
(Түсінігі:  «Өз  ойымнан  шығарушылардан  емеспін,  -   де» 
Меккеде түскен.  Сад сүресі.  86- аяттың соңы. Т.Қ .).
Мухаммедәмин өлеңі
Мүхаммедәминнің жүріп бара жатқанда сейлеп кеткен сөзі:
Қолыма хат жазғалы алдым қалам,
Құбылып толқын боп күллі ғалам.
Қалдырып құрбыларға ермек үшін,
Кетейін бір сөз сөйлеп,  келсе шамам.
Не келер қанша айтқанмен біздің қолдан,
Жазуы бір Алланың не тұр шарам.
Істемей ауыр жұмыс жүрген басым,
Тауына Кавказ арман қалай барам.
Қойша иіріп  паравозға қамағанда,
Аққан жас екі  көзден тарам-тарам.
Орыстан құрық түсті басымызға,
Жан сақтап,  паналауға қайда қалам.
Еш ғилаж қолымыздан келмеген соң,
Қарата Керекуге бастық қадам.
Он тоғыз отыз бір мың сорымызға,
Айтқаны болды ма өтірік хадис кәләм.
Біреуі -  бай, біреуі -  нашар, біреуі -  жалғыз, 
Үштен бір аяғанмен қалды ма адам,
Бір үйден тегіс кеткен үшеу де бар,
Патшадан ... бар деп болдық алаң.
Үйден бір қадам басып шыққан соңғы 
Жанымның көрген күнім бәрі қараң,
Мысалы ахиреттің тозағындай
214

Жарқ етіп шығып жатыр қалған адам. 
Солдаттар иіріп қамап айдағанмен.
Құр сүлден, жүре алмайсың басып қадам. 
Бізді онда үйде мүнда аман сақтап. 
Көруге жазсын аман Құдай Тағалам,
Жел тимей, күнге күймей өскен басым. 
Қор болып ғазиз тыным қайда қалам, 
Жинаған комиссия баршамызды.
Қол қойсақ ойлағанмен келмес шамам, 
Түзу нәсіп басқа жерден бұйырып тұрса. 
Кетеді жер түбіне жігіт адам,
Алланың рахматынан үмітім бар.
Шын болса ғарш күрсі лаух қалам, 
Жаратқан соның бәрін жалғыз Тәңір.
Бір тамшы судан бізді қылған адам,
Бір хабар жақсылықтан болама деп. 
Дууанға  дамылтаппай күнде барам, 
Теп-тегіс қор болдың ғой күллі қазақ. 
Ішіңде жоқтығынан бір басты адам,
Бай қалды, жарлы кетті жылай-жылай. 
Дүниенің жоқтығынан боқтық арам. 
Бестенге берген жандар қала берді,
Мен кеттім жоқтығынан бірер парам. 
Итке сүйек тастасаң алданады,
Сүйекті итке тастар қайдан алам.
Мен оған ар қылдымда жүре бердім, 
Берсіндеп өзі қуат Құдай Тағалам. 
Тағдырдың кірмесіне кез болыппын, 
Дәрмен жоқ үзіп кетер не түр шарам. 
Басыма мұнан бұрын қалған орнап, 
Таудан зор, тастан қиын бар бір жарам. 
Құрбылар қиын екен ойнап-күлген,
Бас қосып бір табақтан жеген тағам. 
Жақсы күн тумай түрғой қалғанға да, 
Айырылып қызық көрер заманадан. 
Жарқырап ай мен күндей келер едік, 
Құламай аман өтсек, бүғанадан.
Не болар артта қалған үйдің іші,
Тұрған соң бала айырылып ата-анадан.
215

Шешем үйде жоқтығы ойға түсіп, 
Қаңғырып жүре бердім айдалада. 
Шығарып салған бір жан жоқтығынан, 
Жөнелдім жұрттан бөлек, батып  қарам. 
Тетелес қарындасым Әминажан,
Айтайын саған енді  кімнен сәлем.
Екеуміз бір үйде қалып еді.
Біз үшін кім жыласын,  кім езілсін.
Кереку апыс жер ғой жер түбіндей, 
Баяннан  жөнелтерлік болмады адам. 
Төрт бөліп түн үйқысын түратүғын, 
Қайтейін жоқтығыңды қайран анам. 
Әкенің ең жақсысы жездедей деп,
Соны айтқан бүрынғыда әулие адам. 
Дуасын кепке қылған аямас деп, 
Жадырыса жарлықанып барша ғалам. 
Жәй-күйі, жетімдік түссе есіме,
Дал болып хайран асыр естен танам. 
Балалар артта қалған, ал есіңе,
Дөкейі жеті жетем қандай адам?
Жетімдік пайғамбардың бір мирасы, 
Демесем, сөйлей берсем,  шаршап талам. 
Үй іші артта қалған не болар деп,
Әр түрлі ойға түсіп,  кетіп барам. 
Хабарсыздан ой, уайым түсірер 
Кез болып жүрген күнде алаң-салаң.
Қам қылмай өз басым кеткендігім,
Бір жүмыс басын үстап болдым алаң. 
Түсіріп баршамызға қызыл билет,
Ойнай дәнекер  етер жаланып жалаң.
Он тоғыз отыз бірде список қып, 
Жібермей қамағанда туылған аран. 
Кедейлер, арманың жоқ, баймен бірдей, 
Бөлек қып жұмыс бар ма алалаған? 
Болыстар байды іріктеп алып қалып, 
Кедейді бірыңғай ғып саралаған. 
Жарлыға бұ да тиген дәурен шығар, 
Көшені патша жүрген аралаған.
Шын қыйын бәріненде мынау болды,
216

Ал енді жай-күйіңе қарамаған.
Тұрмайтын ұйқың қанбай боздақтарым, 
Тұрдың алаң қырақ сары таңнан. 
Торланып талай жалғыз талай маңғаз, 
Асаулар үзіп торды қапамаған.
Құнымыз біздің аттан оңай болды,
Жақсы аттай еріксіз ұрса алмаған.
Келуге жазсын Аллаһ жігіт жасты,
Аллаға шын сыйынған құр қапмаған.
Бұл дүние бір қараңғы болды тұман, 
Жүре алмай жұрт адасты ақылынан. 
Қайтеді ақшасы жоқ кедей сорлы,
Қам қылып атпен тонын ала алмаған. 
Жас бала жол көрмеген боздақтар көп, 
Аяғын бұрын қадам сапа алмаған. 
Ажапдай еріксіз айдап ұшырып жел, 
Шегініп ешбір мойын қала алмаған. 
Мақал бар: Аз сөз -алтын, көп сөз -көмір. 
Мұнымен сөз аяғын тамамдаған.
217

жүктеу/скачать 10,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: