Гшһңр Ц£ңсиі о л ж й з й л й р ы н 0й іы иийлі

құлдық  қылмаққа  лайық  Аллаһ  жоқ  «Иллә  аллаһ»  мәкір  бір 
Аллаһдан  (Аллаһтан)  басқа  және  шәһәда  беремін  Мұхаммед 
Мұстафа  соллаллаһу  ғэләйһи  уас  сәләм  ол  Аллаһның 
(Аллаһтың)  құлы  дүр  жэне  елшісі  дүр.  Мұны  шәһәдатын 
кәлимасы 
дейді. 
Құлы 
дүр 
дегенім 
Яһудлар 
Ғузайр 
пайғамбарны  Аллаһ  Тағаланың  ұлы  деген.  Насрандар  Ғиса 
ғәләйһи  сәләмді  Аллаһ  Тағаланың  ұлы  деген.  Солардай 
болмастықтан сақтанып құль: дүр деп шәһәдәт беремін.
Иманда  неше  парыз  бар?  Жеті  парыз  бар.  Кәне,  ол 
парыздарды айтшы:
в'лА> ал /с  -ЯзЗ
іл
/
с
1^  
і
 
І | |  1 0(іЛ м
кутубиһи
умил  әхири  уап  қадрі/ 
уал бәғсә бәғдәл мәут.
Аллаһ
уа  барлығына.  Иман  келтірдім,  нандым  мен  ол  Аллаһ 
Тағапаның  періштелеріне.  Ол  періштелері  ішпейді,  жемейді, 
еркек  ұрғашы  болмайды.  Сопы  Аллажар  айтты:  «тісі  ермес 
алдарның  уасфі  ирһәм.  Билә  шәһуәт  жаратты  шаһ  ғәләм». 
Иман  келтірдім,  нандым  мен  ол  Аллаһ  Тағаланың  кітаптарына 
және  көктен  түскен  сахиф  жұз  төрт  дүр.  Ішіндегі  мәшһүрі 
Тәурәт,  Инжил, Забур, Фурқан.
Тәурәт — Мұса ғалейһи сәләмға берілді.
Инжил — Ғиса ғалейһи сәләмға берілді.
Забур — Дәуіт ғалейһи сәлзмға берілді.
фурқан  —  Құран  көламаллаһ  біздің  пайғамбарымыз
Мұхаммед  Мұстафа  соллаллаһу  тағала  ғәләйһис  солат  уас- 
сәләмға берілді. 
^ ; т 
\
Иман  келтірдім,  нандым  мен  ол  Аллаһ  Тағаланың
расулдарына  әууәлі  Адам,  әхирі  Мұхаммед  Мұстафа  ғәлэйһис
салату  уас  сәләм  дүр.  Иман  келтірдім,  нандым  мен  өлгеннен
соң. тірілуге.  Иман  келтірдім,  нандым  жақсылық  уа  жамандық 
бір Құдайдан екендігіне.
Иғтиқадта  әһлі  сүннәт  уал  жәмәғәт  мәзһәбім  һәм  ғамалда 
мәзһәбім  нығмет  ол  зу  әлғар  әл  кәбир  әһлі  сүннәт  уәл 
жәмәғәтнің  иғтиқады  қайсы.  Оналарның  (олардың)  иғтиқады 
үшбулар дүр, Аллаһ Тағала бар дүр,  оған еш  нәрсе  ұқсамас, ол 
езі  және  ешкім  [ешбір]  нәрсеге  ұқсамас.  Аллаһ  Тағалаяа  жигм

ле  емес,  ғард  де  емес,  жауһар  да  емес.  Дене  болған  нәрсені
Ш
Я
Ш'  9
  : 
' 
_  
___ 
•  
_____ . . .   ___ ___________- Ч   ____
__
 
л  
А Ч І /  
С / Ч П А І Г
түсі
Аллаһ
бұлардың  бірде-бірі  емес,  сурет  һәм  емес.  Бір  нәрсе  ұзын 
яг»пиіп  х/нікі  йппяпы.  біо  нәрсе тәрең болып түбі  болады.  Аллаһ
тумады
■ 
■ 
Г  Я  Л 
Я  Я  Я
 
Ж  
Ш
  ■ 
■ 
т
  ^ М
  V  
■ 
■  V   ■  
V  
^  
’
 
---- 
--   —  V  
V  
ш 
ш 
^  
~
өзі  және  ешкімнен  тумады.  Мәкәнға  мұқтаж  емес.  Әуеліне
Алты
Оңнан, солдан,  алдан,  арттан, үстіден  ләк,  мүнәззәһ.  Бұлардың
Аллаһ
Нуқсан  сипатлардан  мунәззәһ  дүр.  Кәмил  сипаттар  бірлен 
мәусуф  дүр,  қадим  дүр,  азали  дүр,  ибдә  дүр.  Әууәлі  уа  әхирі
жоқ дүр.
Дұғалар
Лй VI АЛ V 
Мм^З
 иЬиІ дііі VI “41 V  Аа-э І» ' Л І VI 4ЛЧ и ь  
Л
 иа^ 
($3
  Ь-аЗІА
(^іжжі -ЦЬ-зІ^ 4Л
3
 
идш. 
ІІІ 
^лз
 
V* ^
«Уә  қул  Рабби  зидни  ғилмән  лә  иләһә  иллә  аллаһ  ахаду 
самаду  лә  иләһә  иллә  аллаһ  имәнән  уасиқан  лә  иләһә  иллә 
аплаһ халисән мухлисән лә иләһә иллә аллаһ би рахмәтикә иә- 
әрхәмәр рахим Аллаһуммә иә-әрһәмәр рахимин уә саллаллаһу 
ғалә сәидинә Мухаммад уә әлиһи уә әсхәбиһи әжмәғин».
(Түсінігі:  Иә,  Раббым,  білімімді  кэбейте  гөр.  Алладан  басқа 
тәңір  жоқ.  Ол  Аллаһ  жалғыз,  Аллаһ  мұңсыз  (әр  нәрсе  оған 
мұқтаж)  Алладан  басқа  тәңір  жоқ 
кең,  таза  иман_ берекөр, 
Алладан 
басқа 
еш 
тәңір 
жоқ,рахым, 
меиіріміңмен 
пайғамбарымыз  Мұхаммедке  және 
барлық  сахабаларға  тие
беРС оІл ув АлЗІіЪ Л ^ І 
^  ии\з
 Ң** /> 
й»** 
іА 
^
«Аллаһуммә  инни  әсәлукә  сәббәт  фи  дин  уә  зиәдәт 
филғилм  уәкәфиәт  фи  ризқ  уә  ғәфиәт  фи  бәдн  уә  тәубәт 
қабләл мәут, уә рахат ғиндәл мәут уә мағрифәт бәғдәл мәут»
(Түсінігі:  Иә,  Алпаһ,  мен  сенен  сураймын  осы 
д ін д і
 
мықтъі  ұстап 
тұруды, көп білім берегөр, жеткілікті рыздық бер, кешіріп, тәубемді қабыл
ал өлімнен бұрын, өлген соң рахат беріп мешіре пэр).
М
 VI 
V (> л Г Л  
Д і VI -иі V <>• А  ■» 
VI 
V
93

«Бисмиллаһи  рахманир  рахим.  Лә  иләһә  иллә  аллаһ  әл 
маужуд  би  кулли  мәкән  лә  иләһә  иллә  аллаһ  әл  мағруф 
бикулли ихсан лә иләһә иллә аллаһ». 
і
(Түсінігі: 
Аса 
рахымды 
мейірімді  Алланың  атымен. 
Алладан  басқа  еш  тәңір  жоқ.  Ол  бүкіл  жерде  бар,  ол  білуші 
бүкіл жақсылықты Алладан басқа еш тәңір жоқ.)
4&Ь 
л
  і 
-- 
^і\
  ( Ч а л 4 І І І  
^ДО^І  й^Н.и* ^  й -*
4^ц 
аііь
 
л&ь^іі&ь ііи  
ь  
ь  
дііь
 
ь  «і>ь
«Ағузу  билләһи  минәш  шайтанир  ражим.  Бисмиллаһи 
рахмани рахим,  иә мәжиду иә Аллаһу,  иә хәмиду иә Аллаһу,  иә 
хәкиму  иә  Аллаһу,  иә  муқтадиру  иә  Аллаһу,  иә  ғалиму  иә 
Аллаһу,  иә  ғафуру  иә  Аллаһу,  иә  ғаффару  иә  Аллаһу,  иә 
мубдиу иә Аллаһу,  иә қадиру иә Аллаһу».
(Түсінігі: 
Қуылған 
шайтанның 
азғыруьінан 
Аллаға 
сыйынамын.  Мейірімді,  рахымды  Алланың  атымен  бастаймын. 
Даңқты,  шарапат  иесі.  Бүкіл  мадаққа  лайықты.  Данапықпен 
ақыл  иесі.  Әділетті,  билік  жүргізушілердің  ең  ұлысы.  Күш, 
құдірет  иесі.  Шексіз  толық  білуші,  әр  нәрседен  хабар  алушы. 
Мейірімді,  кешіруші.  Күнә  қателерді  жарлықаушы.  Әр  нәрсені 
құралсыз,  өрнексіз,  ең  әуеп  бар  етіп,  бастап  жіберуші.  Барлық 
нәрсеге күші жететін,  шексіз,  құрмет иесі.)
V 
4&І*Ьі ^1 иі^ 
3 
СУ*
  Ці^ 
^ЬыіІІ
в,^1_ІІ^(3 
^ І ^ і 
(Зі>ІІ 
^  ІІ4 
і
^ Л А Л Ү
ь
 II «11 4ІІ1І
«Әссәләәму аләйкум әһлу өд-дийар  минәл-мүминиинә уәл 
муслимиин уә иннә ин шәә-аллаһу бикум лә хиқун.  (уә ярхамул- 
лаһул-мустәқдимиинә  миннә  уәл-мустә  хирийн)  әс-әлуллаһу 
ләнә уә ләкумул-ғәфиә»
(Түсінігі:  Әссәләму  алейкум  бұл  мазарда  жатқан  момын- 
мұсылмандар!  Аллаһ  қапаса  біз  де  (бір  кун)  сіздерге 
қосыламыз. 
Бізден 
бұрын 
өткендерді 
де, 
бізден 
кейін 
өткендерді де Аллаһ рахым етсін.)
« 
ь ь іь
 ьис.  ^ ЦиЬ і і ^  иіи и ь   лИші 
^
іл
»
«Аплаһуммә  инний  әсәлукә  илмән  нәфиан  уә  ризқан 
тайибән уө амәлән мутөқөббөлөн»
(Түсінігі:  Иө,  Аллаһ!  Расында  мен  сенен  сұраймын 
пайдалы  білім,  адал  рыздық  несібе  әрі  қабыл  болатын  амал 
сұраймын.
94

»о^о
 ц» Ч?¥с 
Сч? ^
 **•* 'ец ^  ^
 йг 43й
Мән  шәтәмә  фәм  мумин  иәкфур  ғиндә  бәғдәл  ғуләмә  ли
әннәһу  маудуғ  әлиман  уа  қуран  нақлу  мин  ғуқуд  әддәриәт  фи
танқих фәтәуә хамидиәт мин нәфсиһи.
(Түсінігі: 
Кімде-кім 
мұсылманды, 
мүминнің 
ауызын
балағаттаса,  кейбір  ғалымдардың  ой-пікірінше,  ол 
кісі
  кәпір
болады.  Өйткені  ол  -   иман  және  қүран  орны.  Бүл  сөз  «Уқуд
дирая Танқих Фатуа» деген кітапта. Т.Қ.)
Яғни  бір  ер  зәуж  ғәфифә  сінің  ағызын  көксе  ері  муртид
болып,  қатыны  талақ  болар.  Бәғдәһу  бү  кісіге  тиіс  дүр  тәубе 
қылдырып  тәждид  никах  қылдыру.  Фәфһәм  үшбу  сәиидул 
истиғфәрні  ерте  бірлан  һәм  кеш  илан  оқыса,  дүниеден  өтер
мәғфур болып.  Мәсабих дүға үшбу дүр: 
.
« 4 ^  
у  
3
 
Ій» 
з
 
'-о 1  '<3 “ьЗ* *и 
і*
 $-> 
****
Иләһи  әнтә  рабби  лә  иләһә  иллә  әнтә  хәләқтәни  уа  әнә 
ғәбдук уа  әнә ғәлә  ғаһдук уа  уағдук әбу  ләк  би  ниғматикә  ғәлә
иллә әнтә рабби. 
_
(Түсінігі:  Менің  раббымсың,  мені  жараттың.  Сенен  оасқа
қүдай  жоқ.  Мен  -   сенің  қүлыңмын.  Сенің  уәдеңдемін.  Сенің
Тек сен ғана Раббымсың. Т.Қ.) 
_
Зу  сәийдул  истиғфәр  бір  мәртебе  айтса.  Дүға
Күнәларға тәуба етіп оқитын дүғалар
нығметіңдемін
Және  үш
Әстәғфируллаһил ғәзим әлләзи лә иәмуту уа әтубу иләиһи
рабби әғфирли. Үш мәртебе. 
^  , 
.
ГТүсінігі:  Одан  басқа  еш  бір  Қүдай  болмаған  тірі,  әрі  мәңгі
жасаушы  үлы  Аллаһтан  кешірім  тілеймін.  Оған  тәубе  етемін,
К8ШІРмеұХ н   ^   соң 
әстәғфируллаһ, 
әстәғфируллаһ, 
әстәғфируллаһ  деу  бәрін  жетпіс  мәртебеге  толтырып  аитса
МӘҒ(^Пайғамбарымыз  ғалейһи  салату  уас  сәләмнен  маруи 
дүрге.  Әркім  бү  ғәһднәмә  ғүмырында  мәртебе  оқыса,  ол  кіа
ахиретке  иман  иле  кетер  иншә  аллаһ.  Әр  таңнан  соң  оқыса
..... ...япяғат  етеоім  үа  һум  үжмаққа  кірер
95

әлбетте  деу.  Пайғамбарымыз  бұйырды  шәк уа  шәбһ  алынмай.
һәзә дуғә ғәһднәмә:
о і 
<4^(3  •*>£' [_$ ^і 
і
^
ь
^
д
З
і
з 
^
іі
З^ А ’|р'у<3і 
^
« 4ІХ-6- ||1|р| I йУ 
Й ® ІІІ
|Д   й ? і і й - ^ '4 ^  _5  _Х_АіЗ  й ? і^йЧЛЛЗ^ с$Ц *Й й 
с5й-5^—1 й '  *Щ М  ДД
Ш ‘4й!  ®(>'ц5іі<3 
?Х ?  а<ф0^&т?._
 І ||І  
йЩЙ 
сі й' 
5
Аллаһуммә  Рабби  самауати  уал  арди  ғәлимәл  ғайб  уаш 
шәһәдәти  инни  әғһуди  иләикә  ғәһдән  фи  һәзиһи  әлхәиәти 
әддуниә  инни  әшһәду  әнлә  иләһә  иллә  әнтә  уахдәк лә  шәрикә 
ләкә уа  әннә  мухаммадән  ғәбдукә уа  расуләкә фә  иннәкә  ин  ... 
илә нәфси туқаррибни  мин  шарри уа тубәғидни минәл хәйри уа 
инни  лә  әсуқә  иллә  бирәхмәтик  фәжғәл  ли  ғиндәкә  ғәһдән 
туфәниә иәумул қиәма иннәкә пә тухпифул миғад.
(Түсінігі:  «Бұл  дұға  -   біздің  уәдеміз.  Жер  мен  көкгің 
Раббысы  -  жоқты  білуші.  Өзімді  саған  жүкгеймін  осы  дүниеде. 
Расында  мен  тек  сенен  басқа  Құдай  жоқ  екендігіне  куәлік 
етемін.  Сенде  еш  серік  жоқ  және  Мухаммед  сенің  құлың  және 
елшің  екендігіне  куәлік  етем.  Мені  жамандықтан  алыстатып, 
жақсылыққа  жақын  қыл.  Расында  мен  тек  сенің  рахметіңмен 
суарыламын.  Қиямет  күні  шын  дос  болуға  уәде  қыл.  Расында 
сен уәдеңді орындаушысың»).
Ерте  [таң]  намазындан  соң  қуиш  (күн)  шыққанша  осы 
урадларны  оқыса  әжір  уа  сауабьі  би  ниһәиә  дүр  Һәм  иман 
һәммиә болар.
Т әуба дұғасы
күфір
уә  күнә  арылған  болса,  тәубә  еттім  жәнә  ниет  еттім.  Екінші 
исламдамын [Ислам дінімен жүремін] — деп уәде етемін.  « й1
й' 
'і і  
'<3—
  әшһәду  әллә  иләһә  илла
Аллаһ.  Уә  әшһәду  әннә  Мұхаммадан  ғабдуһү  уә  Расулуһ». 
Яғни,  «Куәлік  беремін  Аллаһ  бір  Мұхаммад  оның  елшісідүр». 
Уәдақи  [сонымен  бірге]  періштелерге  инандым  [сендім]  уә 
кітаптарға сендім уә пайғамбарларға иман еттім.  Пайғамбардың 
алғашқысы  Адам  ғалаиһис-салам  уә  ақырғысы  Мұхаммад 
Мұстафа  салаллаһү ғалайһи  уә  сәллам  мұнан  кейін  пайғамбар 
жоқдүр [мұнан кейін пайғамбар келмейдіі.
96

Бұ  екі  зат  Шарифнің  арасында  қаншама  пайғамбарлар 
бардүр,  баршасы  «қақ»  деп  сендім  уә  қиямет  күніне  сендім 
және  сонымен  қатар  тағдырдың  жақсысы  мен  жаманы  Аллаһ 
Тағападан  деп  сендім  уә  өлгеннен  соң  [қайта]  тірілуге  сендім, 
Аллаһ  Тағала  бардүр  уә  бірдүр.  Серігі  жоқдүр,  көкте  де  жерде 
пр  емес.  Аллаһ  Тағала  орынсыз,  орынға  мұқтаж  емес.  Аллаһ
әууелі
Аллаһ
бір]  суретте болмайды.
Аллаһ  Тағаланы  ақиретте  мүминлер  көреді.  Аллаһ  Тағала
барша кемшіліктен пәкдүр. Уә барша көркем сипатқа ие.
Аллаһ  Тағала  бардүр.  [Оның]  болуында  еш  нәрсеге
мұқтаж емес.
Ләл-Хайи: Аллаһ Тағала өмір иесі.
иесі].
>»і3^әл-Қадир: Аллаһ Тағала әр нәрсеге күші жетушщүр. 
^ ^ ә л -Ғ а л и м :  Әр  нәрсені  білушідүр  [ғылым,  білімнің
^о-Ә әс-С амиғ:  Естушідүр.
^цл-^Зәл-Басир: Көрушідүр.
лч^әл-Мүрид: Тілеушідүр.
^^ікіучіәл-Мүтәкаллим:  Сөйлеушідүр.
І^С^әл-Халиқ:  Әр нәрсені жоқтан бар қылушыдүр.
Неке қүтпасы
^  
(>А  Лі ^ІАдаЛ 4*1 
-011 
АкІІ-иаЛ
и >.1 
й>І 
5-Ц*# -ЬЬ-аІ^ 
^  
{^3
д & ш
іглі
з
^іиОП й- 
й -Л іь ^ 1  ^и а ь
р-ы і 
у іі-  
сғ- Фо 
су
&
 
с 15^  г1^» ^
 
^
й#л1ыілЛ 
>ь-^ ілл 
з 
^з
 
^
 4Лм
Әлхамду  лилләһ  уал  Махмуд  уа  һууаллаһу  уал  Мустафа 
Расулуллаһ  әлхамду  лилләһил  ләзи  жәғәлә  әнникәх  фәслән 
бәинә  әл-халал  уал  харам  уас  солату  уас  сәләму  ғәлә 
расулиһи  саиид  әләнәм  уа  ғәлә  әлиһи  уа  әсхабиһи  әлбаррат 
әлкәрәм  уа  бағд фә  инналлаһ  тәбарак уа  тағала  әммәрнә  бин 
никах  уа  минһән  ғән  әссәфәх  әғузу  биллаһ  мин  шаитанир 
ражим  фә әнникәху мә тәбә ләкум  мин әннисә  мусни уас суләс
97

уар  рубәғ  уа  қалә  Расулуллаһ  соллаллаһу  тағала  ғәләйһи  уас 
сәләм  әнникәх  суннәти  фә  мән  рәғибә  ғән  суннәти  фә  ләисә 
минни.  әнникәх рәғиб  уал  мәнкухәт  мәрғубәт уап  мәһр ғәлә  мә 
турәддиә  исбәт  Аллаһ  тағала  фи  судур  әлжәнибәин  хуббәт 
мәхәббәт  уад  дуғә  уа  әқул  қаули  һәзә  әусәир  жәмәғәт 
әлмуслимин әлхадирин әжмәғин иннәһу ғәфурул кәрим.
(Түсінігі:  Аллаһқа  шүкір  және  мақтаулы  ол  Аллаһ  және
Мұстафа  Аллаһтың  елшісі.  Аллаһқа  шүкір.  Некені  харам  мен
халалды  айыру  үшін  жаратқан  және  (бата)  алғысың  мен
сәлеметің  пайғамбарымыз  жоғарлы  мырзамызға  болсын  және
отбасына,  жолдастарына  айыпсыз  игілік.  Расында  Аллаһ
Тағала  бізге  неке  қиюға  әмір  етті.  Некесіз  жыныстық  қарым-
қатынасқа  тыйым  сапды. 
Лағнетті 
шайтаннан  сақтықты
рахымды 
Аллаһтан 
сүраймыз. 
Өздеріңе 
жаққан 
басқа
әйелдерден  екі,  үш  және  төртке  дейін  үйленіңдер.  Аллаһтың
елшісі,  алғысы  мен  сәлеметі  болсын,  айтқан.  Неке  қию -  менің
өсиетім,  егер  де  кімде-кім  өсиетімді  тәрк  етсе,  онда  ол  менен
емес. 
Неке 
біріктірілуді  талап 
етеді, 
қалымды  төлеуді
(қанағаттандыру)  қалайдьі, 
Аллаһ  Тағаланың  дәлелімен,
сүйіспеншілік  махаббатымен  жарыққа  шығу  дуғасы.  Осы
айтатын  сөзім  көп  таралған,  барлық  қатысушы  мүсылман
жамағаты. Аллаһ сүбхана уа тағала  мейірімді,  кешіруші,  қиямет
күнінде  рахмет  көлеңкесіне  алушы,  жарылқаушы,  қайырымды 
аса жомарт.)
Неке дұгасы
Ідфш  ьІЯфЗОДЛДі 
о.і 
лЫі  ійд 
і
І
іі
У Д »
^  АлЬ 
4
І)І 
Х
а
а
ь Л
 
I ^  
^   СіІІІІ 
ьііі
и ы  
иьы^ 
і
^аизи^^  и и і^і  <> иі  и *  и ^  
5
и >   і
^иЛ <
—
іі
 іс иа^ 4‘инл 
4
Аллаһуммә  ижғәл  һәзәл  ғәқд  мәимунән  мубаракән  уа 
мухтар  уа  ижғәл  бәинәһә  әлфәт  махаббатән  уа  қарар  уа  лә 
тәжғәл  бәинәһумә  фәрқат  уа  фитнәт  уа  фарар.  Аллаһуммә 
әллиф  бәинәһумә  кәмә  әлләфтә  бәинә  Адам  уа  Хауа  уа  кәмә 
әлләфтә  бәинә  Юсуф  уа  Зулхиә,  уа  кәмә  әлләфтә  бәинә 
Мухаммад  әлмустафа  уа  Хадижа  әлкубра,  уа  кәмә  әлләфтә
98

бәинә  Ғали  әлмуртада  уа  Фатима  әззәһрә.  Аллаһуммә  уғти 
(әғти)  ләһумә  уаладән  салихән  уа  ғумрән  тауилән  уа  ризқан 
уасиғән Раббанә һәббә ләнә мин әзуәжинә уа зуриәтинә қуррат 
ғайн  уажғалнә  лилмуттақин  имаман  Раббанә  әтинә  фид дуниә 
хасанәтән уа фил әхирати хасанәтән уақинә ғазабән нар.
(Түсінігі:  Иә,  Аллаһ!  Осы  некені  оңды  және  берекетті  етіп, 
екеуінің арасын тату және үнемі  махаббатты  қыла  көр!  Екеуінің
арасын араздастырып айырма!
Иә,  Аплаһ!  екеуінің  арасында  хазіретті  Адам  ата  мен  Хауа
ананың,  Юсуф  пен  Зульхияның,  хазіретті  Мұхаммад.  (с.ғ.с)  мен
Хадишаның  және  Әли  мен  Фатиманың  арасындай  татулық
бере  гөр!  Иә,  Аллаһ!  Бүл  екеуіне  дұрыс  ұрпақ,  зор  денсаулық,
ұзақ 
өмір  және  мол  ризық  бере  гөр!  Иә,  Аплаһ!  Біздерге
махаббатыңмен  адал  әйелмен, 
қуанта  гөр  және  тақуа
имамдардан  қыл.  Иә,  Аллаһ!  Біздерге  дүниеде  және  ақиретте
жақсылық  беріп,  тозақ  отынан  сақтай  көр.  Иә,  Аллаһ!
Мұхаммед (с.ғ.с.) ға,  отбасына,  жолдастары  мен  барлықтарына
жақсылық бере гөр! Әмин. Т.Қ.)
Щ Щ т
  Ір Ш  
^
 
Ц  
і
Л И Л   і  
О  
азсчогЛ-
 
У  
с*
|  
I  
ЩЖФ
  I  
3.
  ^СС^  -5 
Щ
з 
ЗЩЙЗ I  І і З  
з ^0*3 
3 ?хіа$з.
 §%-% 
й?
 
-5
з
 
I   Ш 
1
пЗ 
% |  У І  
|  ‘-МскЗі 
^ вМ : 
|
і  
%
 |  | о |  » У |Ы  і »іЗ> 
^  з
 
<-5іЛ>э. с Ы ^ 1 ш р  Ш ІЙ р
^
 
9
 
■ *»*> 
Ш
Ія  
і? 
и
Н
■^(3 всіиз 
®сіз 
з
Аллаһу  акбар,  Аллаһу  акбар,  лә  иләһә  илләллаһ  уә
аллаһу  акбәр,  уә  лиллаһил  хамд.  Сүбханә  мән  тәтабәқәт  әл
әжилләту  фи  зәтиһил  гиззәт  уәл  жәләл.  Уә  тәнәтақәт  әл
әдилләту  бисифәтиһи  биддурри  уәл  кәмәли.  Уә  иәхифу  гәлә
іл/лпэтмһм  инміә  әссәхәбис  сәкәл.  Уә  иәржиф  мин  хифәтиһил
99

мусәббәхуун  ләһу  бил  ғудууө  уәл  әсәл.  Аллаһу  акбәр  субханә 
мән  сәббәхәт  ләһус  сәмәуәту  уәл  ард  уәл  хәжәру  уәл  мәдәру 
уәл  әшжәру  уәл  бихәру  уәл  жибәлу.  Уәш-шәмсу  уәл-қамәру 
уән-нужуму  уәл-әфләк  уәс-сәхәбу  уәр-риәху  уәл-миәһу  уәр- 
римәлу.  Уә  ин  мин  шәии  иллә  иусәббиху  бихамдиһи  лә  иләһә 
иллә һууә гәлимул ғәиб уәш-шәһәдәтил кәбир әл-мутәгәл.
Аплаһу  акбәр  әлхамду  лилләһил  мәхмуд  бикулли  лисән 
уәл  мәгбуд  фи  кулли  хиин  уәзәмән  уә  нәшһәду  ән  лә  иләһә 
иллаллаһу  уәхдәһу  лә  шәрикә  ләһу  уә  нәшһәду  әннә 
мухаммадән  гәбдуһу  уә  рәсулуһу  сахибус  сәиф  уәл  қатәл 
саллаллаһу  галейһи  уә  гәлә  әлиһи  уә  әсхәбиһи  хәир  уәл 
хусусән  гәлә  әфдали  уә  әхир  дәгуәнә  әнил  хамдулиллаһи 
раббил  галәмин  аллаһу  акбәр  лә  иләһә  иллә  аллаһу  уәллаһу 
акбәр уәлиллаһил хамд.
3
 
<3  сЬ с^ ч
-1
 
й
с
£
й
*
с
?
^«3  « Л і  -^СсЗ  »<-кЗ ^
 <3
(£ й
 
^ 
^  -9*  ®  в:С і| 0<-Ц*  Щ  в<3  М й ' 
з
^ осА й ^ Л -^ іЗ   •^'_зсЗ.»<і»о 
3
 
'-^Сі* й'  -Ьцій -і.й'с<3  -і сЖ^іЗ  с^«3. 
з
й'(_^'й' 
з
 5 ( 3 ^ йс£^-*»=>аи-іі^-^аі ^ 
^ 
осІЗ і5(Д>а. «сЦі й'
с£‘т1йЗ  с$<Л£.  й-У-ІО^?  о^Ь г 
з.
  '^(Ос>‘ 
з
  ®с£<-І£.  '.*-)<>“
■^С
і
* 
с$с^   «Х***  ?*<-
0
.
й '_ х > °е < 3   ‘т ч і'
5
^   'і* 
<-5'  <^^£  ^   ^»С(* с5<-£\ 
^
 ®ц?<-^ 
<Л>°  з
о £ ч о < і(ч З   А іх & г л ^  
^  
з
  * 'і ^ й '< 3   £ < #
5
. 
с і'  с
5
< Л ^
<**&<*  'йрС->'  л  йс^сС1-  й^гС^лЗ 
?сУ
  >С?  ^Ц>£ос_і. 
^
  йц£й*_*чіі 
,»»<£)'
 
1
-
1
'-5г‘'<3 
3
  (“®й(*  «■'с^с'|3  
£, —
3  
з
  с !іі_ £ а З  
ЧЧ/С(* 
^ й '
‘-% 'С 1^' 
< /< > *'іЗ 
'А
 Ц %  
и_С 
й ^  Й іЗ с'  (*®<-1-5'  й ^ - ^   о и ^ й  Ш   » * й *   (^ с ІЗ .
<3с<3  йс>С* 
*й З   ^ с '  Й5С  ^С -й'  1-Ьс<* '<# 
с і^ с З м  >»'с? «сіЗ   й '  «<-В  | І ^
с^,Ч гхЗ  ^   > 4 ^ (ч З  
з
 
с5°йс? 
л
 с 5 м л і< 3   ц ;
1
§ § р § |  |  Ш іЩ іІІ  |
Әлхамду  лилләһи  әлхамду  лилләһи  әлләзи  бәшшәрә 
гибәдәһул мүминин бил удхииәт бидухулил жәннәти уәр-радуән 
уа  нәшһәду  әннә  Мухаммад  лә  иләһә  иллә  Аплаһ  уәхдәһу  лә 
шәрикә ләһ уа  нәшһәду әннә  Мухаммадән ғәбдуһу уа  расуләһу 
иннә  Аллаһу  уа  мәләикәтипи  юсәллунә  ғәлә  ән-нәби  иә  әюһәл 
ләзинә  әмәну  саплу ғәләйһи  уа  сәлләму  тәслимән  Аллаһуммә 
салли ғәлә сәиидинә Мухаммад уа ғәлә әли  Мухаммад биғәдәд 
мән қамә ... Аллаһуммә салли ғәлә сәиидинә Мухаммад уа ғәлә
100

әли  Мухаммад  биғәдәд  мән  самә  уа  сәжәдә  салла  уа  саллим 
ғәләйһи уа ғәлә жәмиғул әнбиә уал  мурсәлин уа ғәлә мәләикәт 
әлмуқәррибин  уа  ғәлә  әһли  тағәтикә  әжмәғин  мин  әһлис 
сәмәуәт  уа  әһлил  ардиин  уа  әрхамнә  уа  әхшәрнә  мәғәһум 
бирахматикә иә әрхамар рахимин.  Аллаһуммә  ирхам әлхуләфә 
әррашидин уал әмрә әлмәдиин әлләзинә  қаду бил хақи уа  кәну 
юғдәлун.  Аллаһуммә  иғфир  лилмуминин  уал  муминәт  уал 
муслимин  уал  муслимәт  әләхиә  минһум  уал  әмуәт  иннәкә 
мужиибуд дәғуәт  уа  мәнзиләл  бәрәкәт  уа  рафиғуд  дәрәжәт  уа 
қади  әлхәжат  бирахматикә  иә  әрхамар  рахимин.  Аллаһуммә 
унсур  мин  нәсрәддин  уахзл  мин  хәзл  әддин  ғибәдаллаһ  иннә 
Аллаһу  иәмур  бил  ғәдл  уал  ихсан  уа  әтиә  зил  қурби  уа  иунһи 
ғәнил  фәхшә  уал  мункәр  уа  бәғи  юғизукум  ләғәлләкум 
тәзәккәрун  азкуруллаһ  әлғәли  әлғәзим  әлжәлил  иәзкурукум  уа 
әшкуруһу  иәзидукум  уа  әстәғфирһу  иәғфирләкум  уа  ли 
зикруллаһ тағала уа тәбарак ғәлә уауәли уа әғәззә уа әжжәллә
уа әһәммә уа әғзам уа әтим уа әкбар.
(Түсінігі:  Екінші  уағыз.  Саған  тәуекел,  саған  дүға  қыламыз
және саған мақтау айтамыз. Әрбір істеріңді орындаймыз. Аллаһ 
кімді  тура  жолға  салса,  оны  ешкім  адастыра  алмайды.  Кімді 
адастырса,  оны  ешкім  тура  жолға  сала  алмайды.  Аллаһтан 
басқа  қүдай  жоқ  екеніне  және  Мүхаммед(с.ғ.с.)  Аллаһтың 
елшісі  екеніне  күәлік  етеміз.  Расында  Аллаһ  Тағала  және 
періштелер 
пайғамбарға 
салауат 
айтады. 
«Әй, 
иман 
келтіргендер!  Оған  салауат  айтындар  Әй,  Аплаһ,  Мұхаммедке, 
үрпақтарына  игілік  ет,  Ибраһимға,  үрпақтарына  игілік  еткенің 
сияқты.  Шын  мәнінде,  Сен  -   аса  мақтаулы  әрі  жоғарысың.  Әй 
Аллаһ!  Мұхаммедке,  ұрпақтарына  береке  бер,  Ибраһимға, 
ұрпақтарына  береке  бергенің  сияқты.  Шын  мәнінде,  Сен  -   аса 
мақтаулы  әрі  жоғарысың.  Ораза  ұстаушылар  мен  сәжде 
қылушылардың  санымен  салауат  және  сәлем  Мұхаммедке 
(с.ғ.с)  және  барлық  пайғамбарларға,  елшілерге,  періштелерге, 
аспанның  бой  ұсынушыларына  болсын.  Және  жердің  бой 
ұсынушыларына да болсын.  Аллаһым,  бізге рахымды  бол және 
бізді  ахиретте  мұсылмандармен  бірге  жина.  Аллаһым,  әділ
және  хақ  болған  төрт  қазы  халифаға  және  маған  сенің 
рахымыңмен  рахым  қыл.  Аллаһым,  мұсылман  ерлерінің  және 
мұсылман  әйелдерінің  өлісіне,  тірісіне  рахымды  бол.  Расында 
сен  дұғаларға  жауап  қайтарушысың,  берекет  түсірушісің,
101

дәрежені  көтерушюің,  қажеттерді  орындаушысың.  Расында, 
Аллаһ  Тағала  жаман  істерден  тыйып,  әділ  істерді  және  игілік 
жасауды  буйырады.  Құдыретті,  ¥лы  Апланы  еске  апыңдар, 
Аллаһ сендерді  еске  апады,  сендер  Оны  еске  апғандарың ушін 
кешіреді. Жоғары, Ұлы,  Құдыретті Аллаһ.)
Дін тағылымы (ушінші әңгіме)
Жан  денеде  еді  ғой.  Ол  кунде  есіңде  біз  тугіл  иаратқышы
[жаратушы]  Құдай да болмай  кеткен кун болады.  Бұл күннің аты
-   қиямет  қайым.  Қолдан-күш,  аяқтан  әл  кеткен  уақыт.  Бұл
уақыт  [та]  әркім  өз  жанымен  қайғы.  Бар  ойың  болсын,
жолыңнан  қалма.  Уақыт  жоқ  ....   дегенде  бұлардан  бұлай
дағдарған  соң,  күн  бұрын  түңілген.  Олардан  бір  жарылғасын
болар,  дат  дегеннен  өзінің  үміті  жоқ,  нашар.  Сол  тарапына
бағып  «Сәлем  ғалайкум  уа  раһматуллаһ»  -  дер  екен.  Ағайын-
туысқан, жар, дос,  қатын-баладан дәметкен есепт,  бұлардан  не 
болады? Ғабәсә сүресі: 
^
«Иәумә  иәфиррул  мәрә  мин әхиһи  уә уммиһи уә абиһи уә 
сахибатиһи уә баниһ».
(Түсінігі:  Сол  күні,  кісі  туысынан  қашады.  Шешесінен, 
әкесінен.  Әйелінен және балаларынан.)
Бқрыннан  хабары  құлаққа  сіңіп  қалған  соң,  ахирет  күні 
солай  болатұғын  үшін  сол  тарапына  сәлем  бергенде:  Дауыс 
шығар,  шықпастан  сендерден  сұрауым  не,  сұрамадым  не?»  — 
дегендей 
оң 
жағына 
сәлем 
бергеніндегі 
екпіндей 
алмайтұғынның  мәнісі  сол  екен.  Екі  жағынан  бірдей  түңілген 
соң,  жаратқан  патшаның  өзіне  жабысып  дұғаға  қол  көтереді 
екен.  Баяғы  намаздың  басында  жабысқан  әлхамды  тағы  шаб 
қылады  деген  намазыңцы  жұмыртқа  басып  жатқан  құстай, 
«Осыны  бала  қылып,  ұшырып  шығарармын-ау»  деген  оймен 
жұмыртқа  басып  жатқан  құсты  біреу  үстінен  басып  кетпесе, 
ұшпайды.  Болмаса,  екі  шоқып,  бір  қарап,  бидай,  тары  терген 
құстарша  шоқақтатып  оқу  ма?  Пенде  муминнің  Құдайының 
құдіретіне  жақын  уақыты  —  сәждеге  бас  қойғанда:  «Енді 
басымды  көтерсем,  Құдіреттен  алыс  кетемін-ау»  -   деген  ойда 
болып  жатуың  керек.  Және  екінші  сәжде  қылғанша,  бармын  ба
жоқпын  ба?  Шықса жаным осы  сәжденің үстінде  шықса екен» -  
деген ниет болуы керек.
102

Дүние малын тамам ғып,
Қарын, көзі түнған жоқ-ты.
Сонда пенде ойлады,
Мүса қүлағына алған жоқ-ты.
Адамзаттың бәрін алып,
Қара жер қойынға салып.
Ағызы (аузы) жоқ ... болып,
Сұм қара жер тойған жоқ-ты.
Аллаһ иә дін айғанлар,
Ханқаһ мәсжид салғанлар,
Құран кітап оқығанлар,
Олар мұнда қалған жоқ-ты.
Ғанибет дүр білсең бұ дәм,
Ажал келсе қоймас бір дем.
Пурсат тілеп бибі Мариям, 
Ғазірейілден қалған жоқ-ты.
Күнәгерім болмай осы,
Пәле жоқты саласа Құда осы! 
Балық ішінде хазірет Иунус(Юнус), 
Қараңқылық көрген жоқ-ты.
Барша кешті (кетті) бұ жаһандан 
Құтылмақ жоқ Ғазірейілден.
С ират... мінгізілгенден,
Өтмегенше күлмек жоқ-ты.
Жа... қылсаң ұзақ жол,
Бей қалмассын сағи ұсыла.
Неше жыл жылап айтсаң нала, 
Зарың қабыл болған жоқ-ты.
Отқа пәрмен қылды Жәлил,
Сағи сәләмәт шықты халил.
Ғибрат өлең (бірінші сөз)
103

Құрбандық қылғанда Исмағил 
Пышақ бұғаз шалған жоқ-ты.
Дүние дүрі өтер һәр дем,
Көшсе керуен қонар бір д [ем].
Жер қойнына басып қадам,
Барған қайтыл келген жоқ-ты.
Хуаж сәйд мурид пірден,
Барған қайтып келмес көрден.
Енше Расул пайғамбардан,
Төрт пайғамбар өлген жоқ-ты.
|   *
Келсе бір күн Хақтан  пәрмен,
Жоқ дүр құтылмағыңа дәрмен.
Мың жасаған хаким Лұқман,
Өлімге хайла қылған жоқ-ты.
Екінші сөз
Әуел бастан туған адам,
Тумай адам, еліп болмас.
Құдай бермеген дәулетін,
Ғайрат билан (қайрат) алып болмас.
Сырыңды айтпа нәмірідке,
Ішің толар қайғы-дертке.
Өзі болмаған жігітке,
Кісі иахшы (жақсы) қылып болмас.
Қарамаң нәмрід жүзіне,
Хақарат (қаһар) тисін езіне.
Бір шұғыл пасық сөзіне,
Көрмейінше нанып болмас.
Әркім сүйер қара көзді,
Кім сүймейді ару жүзді.
Өзін білмес делбе қызды,
Малын беріп алып болмас.
104

Ай-дайын көңілің толмаса,
Астыңа төсек салмаса,
Ғәззәт әкрәм қылмаса.
Оны алмақ айып болмас.
Егер көңілің жетмесе,
Келгенде атың түтпаса.
Келген меһманды күтмесе,
Шорыдан өткеріп болмас.
Жақсы болса, адам дейді,
Жаман болса, хайуан дейді.
Тіл алмаса, қабан дейді 
Базарға айдатып болмас.
Ғазиз жаным болса тәнде,
Бес уақыт намаз ойла күнде.
Неше хуаф ойла пенде,
Ажал жетпей өліп болмас.
Піріміз дүр шаһ мірден,
Дін жолында берділер жан. 
Қышқырылса (шақырылса) қамат азан,
Естігенде қапып болмас.
Хош жігітген дәулет қашса,
Қор боларсың ғақылың шақса.
Бір мумин басыға іс түссе,
Өзін білген күліп болмас.
Бір хош жігіт атсыз болса,
Ұрыста жарақсыз болмас.
Өзі және зуриятсыз болса,
Ондан (онан) артық ғәріб болмас.
Бір хош жігіт өлсе,
Оның малы талан болса.
Қүдайдан үмітің болса,
Бір пүлны алып болмас.
105

Әр пенде жығылар Құдаға,
Құдайдан жаным садаға.
Шақырмаған мағркға 
Кід құдалар барып болмас.
Мағриф дер бұ не істі 
Аспаннан торт кітап түсті.
Құданың құдіреті күшті,
Ғапіл адам біліп болмас.
Үшінші сөз
Адам ұғлы бес ісіңді, бір жайт білгіл.
Ахиреттің жолы жақсы дүр.
Ахиреттің ақыл адам  һәм айтар,
Ақымаққа дүние малы жақсы дүр.
Хош жігітні жай тисе өзінен,
Шауаш күні шаншар мірдні көзінен.
Әркім табылмас айтқан сөзінен.
Тоғыз ойнас тұтқан қатын жақсы дүр.
Достын дұшпан біліп,
Сырын көзлеген.
Хайыр сыйын тәрк етіп 
Бір сөз сөзлеген.
Құданы ұмытып жалған сөзлеген (сөйлеген). 
Діні мүңкір келген ізет жақсы дүр.
Сөз мағынасы шығар бір жақсы жайдан, 
Бейхабарлар айырыла түсер Құдайдан. 
Хайырсыз, зекетсіз, ғұшырсыз байдан 
Елсіз,  пұлсыз жүрген кедей жақсы дүр.
Ақымақтан хабар ал ғақыл айтқаннан,
Сені қоймай шығарарлар отындан.
Тірікмін (тірімін) деп,  күн шыққанша жатқандан. 
Иамн билан жатқан өлік жақсы дүр.
106

Хош жігіт үйінен меһман (мейман).
Ұрыс күні басыға қиқу тигірмес.
Бір нәмрідға барсаң ісің біткермес.
Қолын беріп шыққан азад жақсы дүр.
Жоқтан бізні (біздің) жисмімізні бар еткен. 
Ғақылсыздар Хақның ісін ғар еткен.
Би ғамалсалынған бүзық көпірден,
Жаһаннам үстінде сират жақсы дүр.
Жол білмесең, жол сұрағыл білгеннен. 
Көңіл өзі би бір сөзінде тұрғаннан.
Иман бірле қырық жыл дәурен сүргеннен. 
Жақсы бірлан бір дем сұхбат жақсы дүр.
Көрдім дүниеде жақсы иманы.
Жалғанша болмас ант аманы.
Бір-ақ үйге барсаң,  алмас меһманы.
Бір шөлде салынған күнбез жақсы дүр.
Төртінші сөз
Қырғыз келіп, еліңе көш-көш болса.
...ң, басын ете-ете кетерсін.
Ажал келіп бір күн саған түс болса.
Ахиреттің қамын айта-айта кетерсің.
Хош жігітні жақсы болса фарызда. 
Меһман атын тұтып айтар қызметі. 
Өлгенше басында болса дәулеті. 
Дариядайын аға-аға кетерсің.
Нәпсім айтар дүние малын ал дейді.
Әр жайыңды талап билен сал дейдк 
Қайыр қылма, тастан қатты бол дейді. 
Мүмин көңілін жыға-жыға кетерсің.
Не жандар өтті әр заман билан.
Хақ бұйрығын тұтты нұр иман билан.
107

....   пенде дүние жиып жан билан.
Та[п] өлгенше жыға-жыға кетерсәң.
Ер жігіттің абройы кетер аш болса.
Егіні де, тоны жоқ, жалаңғаш  (жалаңаш) болса, 
Жаман қатын жақсы ерге туыс болса. 
Бығырығың отқа жаға-жаға кетерсің.
Қолың қысқа болар,  малың болмаса. 
Абыройың ашылар тоның (киімің) болмаса. 
Дастарханда берер наның болмаса.
Меһман келсе бүға-бұға кетерсің.
Әркімді үйінде жылы болса да.  Ц 
Меһман алмас аш,  наны болса да,
Харондай хисабсыз малы болса да,
Лағнет айтып сөге-сөге кетерсің.
Дүниеде мың танып бағың болса да,
Ат, жарақ,  аспап жайың болса да, 
Парша-парша қызыл зәрің болса да,
Қолың жуып шайқа-шайқа кетерсің.
Қадір мәулан баз нәмрідка мал берер.
Дүниені мехнатын босқа сапар.
Артында перзенті рахатын көрер.
Сен ғазабын шеге-шеге кетерсің.
Жыл -жы л сайын қарайды адамның көңілі. 
Нәпсі мықым оңар қалмады  пиғылы.
Лағнет шайтанны темір шынжыры.
Кір денең таға-тэға кетерсің.
Адамзат жаманды нәпсі үшін жортар.
Қиямет күнә әркім жазасын тартар.
Хи...  кем болып,  шүғыллық артар.
Жыландайын шаға-шаға кетерсің.
Тән саулық бір жақсы дүр қадірін білмессін,
108

Кәрілік бір хастелік шүкірін қылмассын. 
Жігітлік бір  ... дүр ада болмассын. 
Қолы ң... соға-соға кетерсің.
Он бесте көзікті хасан рушның 
Һәй, һәй, жігітлік қызыл кешенім. 
һәй, һәй, менің жиырма бесім, отызым 
Жолбарыстай соға-соға кетерсің.
Қырық жаста ... лықға түтылар атық.
Елік (елу) жаста бүрынғыдай болмас қайратың.
Алпыс жаста белден кетер қуатың.
Көзден жасты төге-төге кетерсің.
Мағруф егрулер жетпісте белің.
Денеден түсіп, көзден кетер рушың.
Сексенде не тірігің,  не өлігің.
Түйедейін шөге-шөге кетерсің.
ДІН ғылымы (бірінші сабақ)
« 
^  ^  ^  
^
 ЬЗІЬ (ЗЬЛ  хЛ (ЗіЬи. ^
 
ОАіЛ»
«әддину  уәдху  әлһәи  сәиқ  лизул  ғәқл  би  ихтиәрһум  иләл
хәио әлмәхмуд бизәт». 
.
д ін
  дегеніміз  Алланың  қойған  заңы;  айдаушы,  жетелеуші
ақыл  иелерімен  өз ыхтиярыменен жақсылыққа  қараи  мақтаулы
болған.  Адам  балалары  кемшіліктен  шаршап  дін  тапқан.  Бізге 
ен  керекті  дін  Қүрани  ислам  діні.  Қүлшылық  ютеушілер
пайғамбардан  соң  пайғамбарымыз  айтып  еді  деп  шатастырып
өткен.
Қүранмен
басқа  еш  нәрсемен,  еш  дәлелмен  білдірмеген.  Дін  ахлақ 
жағынан  керек  Дінде  ғылым  өте  кеп.  Бәріде  өз  орнында
пайдалы.  КісГ.ылымдарды,  табиғатты  тексерумен  шы=
осы  заманда  үш  жүз  пәнге  толған.  К
ісі
  ғылымды  білумен
ОСЫ  оамсапда  уш  
---------  
---- 
.  ____в 
,
бақытты  болмайды,  өмірін  тиісті  жолға  жүрпзумен  бақытты
болады.
109

Дүниеде  әркім  өз  міндетін  істеп,  қажетті  өмір  сүруді 
үйреткен  ғылымды,  ғылым  ахлақ  дейді.  Адам  бір  жұмысты 
істегенде аз уақыт пайда үшін,  я мәңгілік бақыт үшін істейді.
Ахпақ  осының  қайсысы  ерік  пайданы  ерік  қылуға  ' 
жарамайды.  Себебі  ахлақтың  ережесі  жалпы  болуы  керек,  ' 
пайда  да  жалпылық  жоқ.  Енді  не  ерік  болмақ  дін  ғылымы 
ахлаққа  ізгілік,  жақсылықты  ерік  қылады,  бүл  әркімге  түсінікгі. 
Діннің  үйрету  тәні  сол  ізгілік,  жақсылық.  Жақсылық  сауда 
жолымен  болмайды,  жақсылық  сауда  жолымен  болса  жалпы 
ереже  бүзылады.  Кәпір олар ахлаққа ғылым  ерік болады дейді. 
Ол  сөзде  дәл  келе  қоймайды,  талай  білімді  жұрттар  ахлақтан 
айырылып  жоғалған.  Осы  заманда  да  ахлақсыз  адамдар  аз 
емес. 
щ
Дін сенім жағынан  керек.  Кісідегі  қуаттың  күштісі  сенім.  Ар, 
ұят, 
мейірімділік  бәріде 
сенімге 
ереді. 
Мысалы 
өлген 
дұшпаныңды  өлтіру  керек  деп  жаның  сенсе 
ар 
ұжданың 
тыныш  тұрады.  Антпен  уәде  дүниенің  ең  бір  байлауы.  Діні 
жоққа ол екеуінің керегі жоқ,  неге десеңіз ол дінсіз ешбір күштің 
алдында сұраулы емес. Адамшылық тоқтатады деушілер бұлар 
оған айтамыз адамшылықта жүректегі сенімнен табылмақ.
Діннің  мақсаты  түзулік.  Қай  дін  болсада  мақсаты  түзу.  і 
Алладан  келген  діннің  бәріде  туралыққа  үндейді.  Заман  өткен 
сайын  дін  бастары  өзгеріп  мақсаттан  теріс  кеткен.  Оған  дін 
айыпты  емес.  Ел  түзу  болып.  дін  тура  тұрғанда  пайғамбар 
келмеген осы күнгі үш дінді қарайық Мұса,  Иса, Мұхаммед.
Ислам  діні  бәрінде  пайғамбар  кітаптарын  кітап  деп  білді. 
Асылдан  ауытқыған  соң  Ислам  діні  келген.  Таурат  өртеніп 
кеткен.  Инжілдің  асылы  қай  тілде  жазылғаны,  кім  жазғаны 
белгісіз,  көп  түрлі  Инжил  таралып  көп  қандар  төгілген.  Инжил 
хазреті Ғиса рух Аллаға отыз жасында келген,  қағазға жазылып 
нұсқа  болып  келмеген,  ауыздан  ауызға  үйретілген.  Онан  соң 
дүниеде  үш-ақ  жыл  тұрды.  Үш  жылда  қанша  жанға  үйреткен 
діні айыпты емес.
Ислам  дінінің  жолы  айқын,  тарихта  анық  жазылып 
отырылған.  Бүтін  мұсылмаының  тоқтайтұғын  бір  Құран,  бірақ
түрлі.  Қалайша  тарағанын,  кім  жазғанын  ислам  тарихында 
баяндайды.
110

Өтінейін достарым,
Хош тыңдаңыз Бисмиллаһ. 
Мұсылман кім, кәпір кім,
Айырғыш — Бисмиллаһ.
Бұ дүниені жаратқан,
Мағриф, машриқ түзеткен,
Қатре судан нақшыл еткен,
Саниғ, санғ — Бисмиллаһ.
Әууәл Адам атамыз,
Киді хәлғат тәжіні,
Қадам қойды ұжмаққа,
Айта кірді — Бисмиллаһ.
Нұх нәби қаумына
Ғарқ ойлады су билен,
Кеме ішіне кірерде,
Айта кірді -  Бисмиллаһ.
Сүлейменге мәсхәр
Инс уа жин,  құр-құстар.
Бұлтларны һәуәда 
Жүріткіші — Бисмиллаһ.
Дария ішре ол балық,
Жұтты Юнус нәбині,
Қырық күн тасбих ішінде,
Халас қылған -  Бисмиллаһ.
Юсуф садиқ құл болды,
Көңілі қайғыға толды,
Көзде жас көл болды,
Мәләкәт бірге -  Бисмиллаһ.
Екі жаһан мәликі,
Ол -  Мұхаммад Мұстафа.
Дін тағылымы (төртінші әңгіме)
і і і

Ләухул махфуз ғаламында, 
Биіклік дүр -  Бисмиллаһ.
Ұжмақ іші төрт арық,
Ондан ішсең хош,
Фариғ ол арықлар басында, 
Биіклік дүр -  Бисмиллаһ.
Жеті
-  
-  
—  -  ~   ~  
-
 
я
  -  
^
 
ш  
т  
ш   щ  
^
 
ш
 
ш  
*
Сегіз үжмақ ашылғай.
Түбі жағаш берігі де, 
Жазылмас дүр -  Бисмиллаһ.
Қүл Сүлеймен болсаң сен, 
Мүминларні сүйсең сен. 
Ұжмақ ішіне кірсең сен,
Шапағатшы -  Бисмиллаһ.
Дін тарихы (бірінші әңгіме)
Пайғамбарымыз Тағала ғалайһи уәс-сәләм.  575-ші  милади
жылында  жиырма  жетінші  алрелде  он  екінші  рабиғуль  әууалде
дүйсенбі  таңата  дүниеге  келді.  Бұл  жылын  Фил  деп  атайды
кітаптарда  фил  һижраттан  елу  екі  жыл  бұрын.  Жиырма  бес
жасында  Хадиша  анамызға  нэкелесті,  қырық  бес  жасында
пайғамбарлық  келді,  сол  уақыттарда  Мекке  халқын  он  үш
жылдай  иманға  шақырып  қырық  бес  кісіден  артық 
дос
табылмай  құпия  дін  таратты.  Елу  үшінші  жыл  ақырында
Мәдина  Мунаууараға  көшті,  бұл  һижрат  миладидің  623
жылдарына  келеді.  Он  үшінші  августе  уақиға  болған.  Мәдина
халқын  он  жылдай  үйретті  тоқсан  бес  мың  мұсылман  менен
барып  қажы  тауап  етті.  Сол  күннен  бері  мұсылмандарға
қажылық  парз  болды.  Хижраттың  он  бірінші  жыл  кіргенде
I іаиғамбарымыз  дүниеден  ахиретке  көшті,  алпыс  үш  жасында
тарих  534  жылында  он  екінші  рабиғуль-әууалде  дүйсенбі  күн 
бесін уақытында болған. 
.
Хазретті  Әбу  Бәкір  радиаллаһу  ғанһу  пайғамбардың 
орнында  екі  жыл  он  үш  ай  халифалық  етті.  Хазіретті  Омар
Фаруқ  радиаплаһу  ғанһу  үшінші  жылынла  отмппкі  пы 
Каг
112

жарым халифалық етті. Хазіреті Ғұсман ради аплаһу он екі жыл 
хапифалық  етті.  Хазіретті  Әли  Кәрәм  Аллаһу  уәжһу  төрт  жыл
тоғыз ай халифалық етті.
^ ©^ІиаЛ 4-дІС- 
СІФ 
<Ці1 
Ілиіиі» ЯдЬІІІ 
\$Лһ
Қалә нәби  гәлейһи саләту уә сәләм:  Иқрәу әл  қурән  фә  иннәһу
иәти иәмәл қиәмәт шәфиғән ли әсхәбиһи.
(Түсінігі:  Пайғамбарымыз  Мұхаммад ғалейһи  сәләм  айтты: 
«Құран оқыңдар, себебі қиямет күнінде  иесіне,  оқыған адамына
шапағат болады»).
р+лір 
з
 
і>»
Қалә  нәби  гәлейһи  саләту  уә  сәләм:  Хәирукум  мән
тәгәлләм әл-қурән уә гәлләмәһу.
(Түсінігі:  Пайғамбарымыз  Мұхаммад ғалейһи  сәләм  айтты:
«Ең қайрлыларың Құран оқып басқаларына үйреткендерін».)
^эил ^ 
і
-ць ^іа 
:
Қалә  нәби  гәлейһи  саләту  уә  сәләм:  Уә  мә  қуәтәл  қәлб
фәлә дәуә илләл қурән уә дәгә.
(Түсінігі:  Пайғамбарымыз  Мұхаммад ғапейһи  сәләм  айтты:
«Жүректің  күшіне  оған  еш  қандай  ем  жоқ,  құран  мен  дұғадан 
басқа»).
Дін тарихы (бірінші әңгіме)
Әннә  хазіретіміз  нәбинә  соллаллаһу  ғәләйһи  уа  сәләм 
Тайыфтан  келе  жатып  тән  ән-нахл деген  маудуғға  түскен  екен. 
Түн  жарымда  тұрып  намаз  таһажудке  шуруғ  қылып  Құран 
қираәт  қылған  екен.  Сол  уақытта  жынлар  жамағасы  Насибин 
деген  жерден  ...  дала  жатына  кетіп  бара  жатып  Құран  ауазын 
естіп  айнала  тұра  қалып  пайғамбарымыз  соллаллаһу  ғәләйһи 
уас  сәләмге  мандқат  болып  даста  бағит  қылып,  дін  исламға 
мушриф  болғандар екен.  Аят  каримде  бар дүр.  Қауләһу тағала
«Уа  из  сәрәфнә  иләйкә  нәфрән  минәл  жинни  иәстәмиғунә 
әл-құран».
113

Маәынасы:  «(Мухаммед)  Сол  уақытта  саәан  жындардан 
Қуран  тыңдайтын  бір  топты  келтірген  едік»  Меккеде 
тускен. Аәраф сүресі.  29-аят.
Аятында  жындар  әннә  хазіретіміз  нәбинә  соллаллаһу 
ғәләйһи  уас  сәләмға  ғард  қылғандар  екен.  Иә,  Расулаллаһ  біз 
ақтар  ардда  хажетіміз  үшін,  иә,  бір  ай  байтуллаһ  үшін  сыр 
сапар  қылсақ,  азық  алып  жүрушіміз  мысалы  не  қорек қыламыз 
дегенде,  пайғамбарымыз  соллаллаһу  ғәләйһи  уас  сәләм 
айтыпты:  Адам  үғланларының  етін  жеп  «Бисмиллаһи  рахмани
рахим»  деп  бір  араға  таслап  төккен  сүйеклері  сізлердің 
қорекгіңіз  болсын  деп.  Сонда  жындар  айтқан  екен.  Иә, 
Расулаллаһ  етін  адам  үғланлары  жегі  қояды,  қалған  қу  сүйегі 
бізге қалайша қорек болады догенде.  Әннә хазіретіміз айтыпты: 
Адам  үғланларының  «Бисмиллаһ  рахмани  рахйм»  деп  бір 
жерге таслап,  таслаған  сүйекке  Аллаһ  Тағала  жаңадан  ет халқ 
қылады. 
.
Сізлер  соны  жеп  тіршілік  қыласыз  тадур  қиямет  сол 
сізлерге  ғаза  болады  депті  және  Аллаһ  Тағала  сол  сізлернің 
оны  қорек  қылып  хамд  айтқан  шүкірліклеріңізнің  берекетінен 
үжмақта  қүслар  жаратады,  қашан  қиямет  күні  болса 
з
«әмәннә уа садақна»
Маәынасы: «Иман еттік жэне сендік».
Осы  сүйекті  таслап  «Бисмиплаһи  рахмани  рахим»  деп 
тастаған  пенделерге  үжмақта  өзлеріне  ғаза  уа  ләзиз  тағамлар 
болады.  Қолмен  түртмейінше,  тіспен  шайнамайынша  мүмин 
пенделернің  ауызларына  өзлері  үшып  кіріп,  қант  уа  набат 
аузының  ішінде  еріп  кетеді  депті.  Біз  мүнан  мағлум  болдық.  Ет 
жеп  болған  соң,  сүйекті  жинап  «Бисмиллаһи  рахмани  рахим»  -  
деп бір жерге төгіп тасламақ керек екен.
Бір  пайдасы  мүсылман  жынларға  қорек  болар  екен.  Пірі 
Расул  Қүда  болмақ  табылады  екен.  Бір  пайдасы  үжмақта  қүс 
болып  пенделернің өзіне  нығмет болар екен.  Егер тасламай  иә 
«Бисмиллаһи  рахмани  рахим»  демей  тасласа  мүсылман 
жынларға  қорек  болмайды  екен.  Кәпір  жынларға,  шайтанларға 
қорек  болады  деген.  Оларның  жеген  сүйеклернен  үжмақта  қүс 
жаратылмайды  екен.  Мүсылман  жынлар  аш  қалып,  бүл  сүйекті
тастағышларны қарғайды екен.  һәм және өзі үжмақта үшқан қүс 
болған нығметтен махрум қалар екен.
114

Қырық парыз баяны
Төрт түрлі Истинжа [дәрет] парыздүр 
Әууәл жүнібтің истинжасы.
(Түсінік: Жүніб араб сөзі.  Балиғат жасқа толған ер адамның
үйықтағанда үрығы шығу. Ж .Х.)
Екінші хайздан пәк болған қатынның истинжасыдүр.
(Түсінік: Хайз -  әйелдің айлық мерзімі, етеккір).
Нифас:  Әйел босанғаннан кейінгі 40 күндік қан келуі. 
Төртінші:  Мүқрижда нәжесте қадердүр һәмде артық болған
кісінің истинжасы.
Таһаратта [дәретте] төрт парыз бардүр
Әууәл:  Бет жуу.
Екінші:  Екі қолын [шыншақтан асыра] жуу.
Үшінші: Аяғын жуу тобықтарымен бірге.
Төртінші:  Басының төртте біріне масих тарту.
Ғүсы лда 
үш парыз бардүр
Әууәлі ауыз жуу [аузын шаю].
Екінші мүрын жуу [мүрнына су алып сіңбіру].
Үшінші:  барша  ағзасына  су  тигізу  [иненің  үшындаи  су
тимеген 
жер қалдырмай жуу].
Ғүсылдың парыз болуының себебі  бесдүр
Әууәлі ері [мен] қатынының бір-біріне жақындасуы.
Екінші: Мәни [ер адамның үрығы] жеттік ләззатпен шығуы.
Үшінші:  Ихтилам болу.
Төртінші: Хайыз.
Бесінші: Нифастан пәк болу.
Тәйәммүмда төрт парыз бардүр
Әууәлі ниет.
Екінші пәк топырақ [таза топырақ тауып алу].
115

Үшінші  екі  қолын  пәк топыраққа  бір соғу бетіне  масих үшін 
[екі 
қолын топыраққа үйкеп, сосын бетіне масих қылады].
Төртінші тағы бір соғу екі қолға масих үшін.
Жүніптің тәйәммүмінде  [Жүніптік жағдайда тәйәммүм 
соққанда] тахаһарт жетер.
Намазда неше парыз бар?
Он екі парыз бар.
1) Хадестен тазару  (яғни дәрет алу,  қажет болғанда ғүсыл 
қүйыну). 
.....
2)  Нәжістен  таза  болу  (денесі,  киімі  және  намаз  оқитын 
орны таза болу).
3) Ғаурат жерлері жабық болу (аурат жерлері*деп,  намазда
жабылу  парыз  болған  жерлерді  айтады.  Ерлердің  кіндігі  мен
тізесінің  арасы  ғаурат.  Әйелдердің  беттері,  екі  қолының  басы
мен  қызыл  асықтан төменгі  екі  аяғының  басынан  басқа  барлық 
денесі ғаурат).
4)  Уақыт  (намаз  уақыты  болу,  уақытынан  бүрын  оқылған 
намаз  дұрыс  болмайды.  Уақыгында  оқылған  намаз  «ада»  деп 
атайды. Уақытынан кейін оқылған намаз «қаза» дейді).
5) Қиям (яғни тік тұру).
6)  Ниет  (намаз  оқуғә  кіріскенде  сол  оқылатын  намазды 
көңілмен ниет ету).
7)  Тәкбір  Тахрим  (Аплаһу  әкбәр  деп  намазға  кірісу,  яғни 
намаздан басқаны харам ету тәкбірі деп атайды).
8)  Қыбла  (бетті  қыблаға  қарату.  Намазды  қыбла  жаққа 
қарап оқу).
9) Қирағат (Құран оқу). 
'
10) Рукуғ (яғни құран оқылғаннан кейін еңкейіп барып иілу).
11)  Сәжде  (яғни  рукуғдан  кейін  бас  қою.  Әр  ракағатта  екі 
рет сәждеге бас қою).
12) Қағдатул ахира (соңғы отырыста «әттахият» оқу).
Намазда  12 парыз бардүр
Әууәл пәклік.
Екінші пәк орын. 
,  .  ,
Үшінші пәк киім.
116

Төртінші уақыт [намазды уақытында оқу].
Бесінші Қыбыла [Меккеге қарау |
Алтыншы ниет.
Жетінші  тәкбир  такрим  [құлаққа  дейін  қолды  көтеріп
«Аллаһу Әкбар» - деп айту].
Сегізінші қиям [тік тұру].
Тоғызыншы  Қирағат  [«фатиха»  және  қосымша  бір  сүре
оқу]  Яғни Құраннан бір ұзын аят иәки үш қысқа аят оқу.
Оныншы  рукуғ  [еңкейіп  тұрып  «Сүбхана  Раббиәл-Ғазим»
деп айту]. 
.
Он бірінші Сәжде [маңдайды, мұрынды жерге тигізу].
Он  екінші  Қағда  ақира  -   Әттәхииат  оқитындай  уақыт
отыру.
Парыз хилафия бесдүр
Әууәлі тәртіп.
Екінші намаздан өз әрекетімен шығу.
Үшінші Қалар қылу рукуғда, сәждеде.
Төртінші қуми [тіктұру].
Бесінші Жәләсә [отыру].
Имам  Әбу  Иусуф  уә  Имам  Шафидің  үкімінде  зекет  парыз
болу үшін 7-шарт бар.
Әууәлі: һүр болу [басы бос,  тұтқында болмау керек].
Екінші  Балиғатқа толған болу [ер бала  13-15 жас,  қыз бала 
жас]
Үшінші ақылы болу [жынды емес, есі дұрыс болуы керек].
Төртінші Ислам. 
.  .
Бесінші  Нисаб.  [зекет  беретін  мүлкі  -  үйі,  келігі,  күнделікті
қолданатын заттарының сыртында жетіп тұруы керек].  ^
Алтыншы жыл өту.  [зекет беретін  малы,  мысалы  қоиы 40
қа толғаннан кейін бір жыл өтуі керек].
Жетінші  борышы  болмауы  керек.  Ниет  зекет  оерген
уақытта парыздүр.
Зекетті зекет беруге лайық адамдарға ғана беру парыз
Бұлар жетідүр.
Әууәлі Пақыр.
117

Екіншісі  Мискин.
Үшіншісі Зекет жинайтын қызметкерлер.
Төртіншісі Мәкатиб.
Бесінші борышты кісі.
Алтыншы  соғыстан  кесілген  кісі  [соғыстан  тұтқындалған
кісі].
Жетінші Алла жолындағылар.
Оразада үш  парыз бардүр
Әууәлі ниет.
Екінші тамақтан тиылу, тамақ ішпеу.
Үшінші  жамағ  қылмау.  Таң  атқаннан  кеш  [күн]  батқанша
парыз  болған  нәрселерді  білу.  һәм  парыз  айын  дүр.  Уә  күсіп
парыздар  қажет  уақытты  білу.  Білмеген  кісіге  білдірмек  һәм 
парыз дүр.
Мүсылман болған кісіге 4 парыз бардүр
Әууәлі халал ашамақ [халал тағам].
Екінші рызқын Апла Тағаладан [екенін] білу.
Үшінші  Алла  Тағаланың  қисмәтіне  [берген  кәсібіне]  разы 
болу.
Төртінші  кінә  қылмау.  Гіарыз  айын  мен  ғамал  қылу  барша 
мүмин уә мүминәларға парыз айын дүр.
Және муслим уа муслимгларға 54 парыз бар дүр
1-ші  Қақты  [Апланы]  «Бір»  [деп]  біліп  үнемі  зікір  ету.  Қала 
Тағала  [Аплаһ  Тағала  бүйырды]:  »і1)і і^ ^ і і^ і о^ліі 
і^-  «Иә
әйюһәл-ләзинә әмәну үзкүру Аллаһ».
(Түсінік:  1.  Бұл  Құран  аяты:  Мағынасы:  «Ей  иман  етіп 
сенгендер Алланы зікір етіңдер» Ж .Х.).
2)  Халалдан  [пайдаланыңдар].  Қала  тағала:  [Аллаһ 
бүйырды]:  « 
<3^ -Чіс. 
1
 
і_*^і 
иә әйюһәл- 
ләзинә Әмәну хүзү зинатакүм ғинда күлли масжидин».
3) Дәрет алу. « 
з 
р  і^ і 
і
>
с
?
і
уі 
3  3
 
<3—
“І_^г*»3 
<іһ\
 
ИӘ  ә й ю һ ә л -
ләзинә  изә  құмтүм  иләс-салата  фәғсилу үжуһәкүм  уә  әйдиәкүм
118

иләл-марафиқ.  Уәмсаху  би-русикум  уә  әржулукүм  иләл 
кәғбайн».  [Мағынасы:  Мәйда  сүресі  6-аят.  «Әй  мүминдер 
намазға  түрарда  жүздеріңді  және  шынтаққа  дейін  қолдарыңды 
жуыңдар.  Бастарыңа  масих тартыңдар.  Және  екі тобыққа деиін
аяқтарыңды жуыңдар»]. 
.
4)  Бес уақыт  парыз оқу.  « 
о^о^?3 ^
 
и
иннәс-Салата кәнат ғалал-мүмнинә китәбән мәуқутән».
) Жүніптен ғүсыл  ету. 
СЬ - Уә  ин  күнтүм
жүнүбән фәтаһһиру».
6)  Рыздығы  үшін  жүрегін  рахаттандыру.  «  °
С51-» Ш  V 
>(3^ р і* §М|  | |  
-
уә  мә  мин  дәббәтин  фил-ард  иллә  ғала  Аллаһ  ризқуһә  уә 
иағләму  мүстәқарраһә  уә  мүстаудағһә  күлли  фи  китәбин
мүбин». 
.
ес_і
_зсИ '
х і
»1
0
*
0
^-
  ИӘ  әйюһәл-ләзинә  әмәну  күлү 
миммә  фил-ардин  халалән  тай-ибән  күлү  мин  тай-ибәтин  мә
разақнәю^м»ғат  ^   ^  ^  
^
  ^
  у   ^ 'Л  
^
 
■
а$о?*х  Щф
 
уә  тәуәккәлу  ғалал-хаиил-ләзи  лә
иәмут. Уә ғала Аллаһи фәтәуәккәли ин күнтүм мүһминин».
9) Қазаға разы болу [қайғырмау]. 
.
1
0
)  «  ЁІМ Ій  
з
 
ІШ ІЙ   Фасбир
Ради Аллаһу
11) Нығметтің бір-біріне [жеке-жеке]  шүкір ету.  «  <
>3- лә ин шәкәртүм ләзидәннәкүм». 
I
12)  Пәлеге  [қауіп-қатерге]  сабыр  ету.  « 
һдо
. ^ 
Ш і§
 
І і
о~
3
-
  иә  әйюһәл-ләзинә  әмәну  исбиру  уә  сабиру  уә 
рабиту  әсбиру  иннә  Аллаһә  мағас-сабирин.  Иннә  Аллаһә
І 1 1 Щ
І Ш
 
тәуба ету 
« Щ
  ■
 Ш
1 В
 В
афо<*хЛ  Ъ ф
 
Н
Н
  ІШ М І  ИӘ
әйюһәл-ләзинә  әмәну  тәғбу  илә  Аллаһи  тәубәтән  насухан  уә 
түбү  илә  Аллаһи  жамиған.  Иә  әйюһәл  мүһмининә  ләғаллакүм
туфлихун».
лл\
 
калауымені ғибадат өту.
119

15)  Шайтанды  «дұшпан»  -  деп  білу.  «  _>■£ 
'ці
і в _ ^ ' «   'Йр 
иннәш-шайтанә  ләкум  ғаду-ун
фәттәхизу ғадуән һәту бурһәнәкум».
16) Құранды дәлел ету.
17) Өлімге дайар болу.  « 
з
 й'<
-і Ііг щ  ор 'сЫ 
'<-Н
^л^1мд- <і<-^;<-!'>> 
^
і
З
һ
^-
  күллу  нәфси  зәйқатул-мәут.  Күллә
мән  ғапайһи  фә-ин  уә  иәбқа  уәжһә  Раббакә  зүлжәләли  уәл- 
икрам».
18)  « 
с5*йц53  с5МЛІи'  с5^  вІС^І^  оос'*-)*-*  0^(33 
всЗсГй 
-С*  Щ |  -А?С  <*-0^  ОЗЛ^11^ 
^ 
сёсЭМіАз  _>Айс»<3_5  ИеиС^-ас)!
-ИйО 
йу>о&
  _?  <
-Ъ.£<*<-)іч-’  йл**'0   (Уй^-  әмір  мағруф  уә  нәһи 
ғанил-мүнкәр.  Иннә  итә  зил-құрба  уә  иәнһә  ғанил  фақшә-и 
уәл-мүнкәри  уәл-бақи.  Уәғизукүм  ләғаллакүм  тәзәккарун. 
Күнтум  хайран  мәтти  ахражат  лин-нас  тәһмурун^ бил-мағруф 
уә тәнһәунә ғанил-мүнкәри».
19) Ғайбат айтпау  [біреудің артынан  өсек айту].  «
Ч *^с£  'сЬ  '_5с>С^  *‘"Ь  Г^"1'  й ^ о 1  С>=£.М  "й*  *й^)І  й(»  I 1 > _ к 1 к 1 р   Іл>1
®сх5і_хЗ^-)і
з
 
«л^-* '‘Әсе^» »і^с' ^с) сЗ^іц? ’й'  ^Фс*  мс^ !і>=£4-і
?ц?С-^ 
'й1-  иә  әйюһәл-ләзинә  әмәнүж-тәнибу  кәсирән
минәз-зан-ни  иннә  бағдаз-занни  исмун.  Уә  лә тәжәс-сәсу уә лә 
иағтәб  бағдукум  бағдан.  Әиүхиб-бу  ахадукум  ән  иәһкулә  лахма 
ахиһи  мәйтән  фәкәриһ-түмух.  Уәт-тақуллаһә  иннә  Аллаһә 
тәууәбур-рахим»  [Хұжырат  12  аят.  Түсінігі:  «Әй  мүминдер 
күмәннің  барлығынан  сақтаныңдар.  Өйткені  күмәннің  кейбірі 
күнә.
Сынап  сөкпеңдер,  біреуді-біреу  ғайбаттамасын.  Өлген 
туысыңның  етін  жеуді  жақсы  көресіңдер  ме?  Әрине  оны  жек 
көресіңдер.  [Өсек  айту,  ғайбаттау  сол  өлген  бірге  туғаныңның 
етін жеумен бірдей. Әлбетте Алла тәубаны қабыл етуші ерекше 
мейірімді»].
20) Ата анаға бағыну. 
«
  йс^ц^исс* л/л^сЗ с5с5 4^^'л-)_) с5<-) л4>*й' 
'сЗ 
з
  'с ^  іц ^  (-5^  <-)?&
л^сЗ*-Іі  і _ ^
>1«^! 
й?-*
  о 3^ 'с<-)'  й< і) Щі  й/^<3  »с)
^лА?-  иннаш-шүкра  ли  уәлидәйкә  иләл-масир  мухлисина 
ләһүд-динә  иллә  Аллаһәл-халису.  Фәмән  кәнә  иәржу  лиқа 
лаббаһи фәл-иағмала ғамалин салихан уә лә иашрук».
21
)
22) Аманатқа қиянат етпеу:  « с5<3 ^ й '^  '_я_^ й* 
-^4
 *сУ 'й' 
'»с>І- 
иннә  Аплаһә  иә  мүрукум  ән  туәдду  уәл-әмәнәти  илә
120